Hướng dẫn cách làm đoạn văn ghi lại cảm nghĩ về một bài thơ sáu chữ, bảy chữ, tự do lớp 8

Hướng dẫn phân tích đề bài

- Dạng bài: Cách viết đoạn văn ghi lại cảm nghĩ sau khi đọc một bài thơ, các em đã được rèn luyện từ lớp 6. Sách Ngữ văn 8 tiếp tục giúp các em rèn luyện kĩ năng này để ghi lại cảm nghĩ về bài thơ sáu chữ hoặc bảy chữ mà em yêu thích.

Yêu cầu: 

- Đọc kĩ để hiểu nội dung và nghệ thuật của bài thơ. Xác định được các yếu tố nội dung hay nghệ thuật đặc sắc trong bài thơ gây ấn tượng và gợi cảm xúc, suy nghĩ cho em.

- Viết đoạn văn, trong đó nêu rõ các ý: Em có cảm xúc, suy nghĩ về điều gì trong bài thơ (nội dung hay nghệ thuật; một dòng, khổ, đoạn hay cả bài thơ)? Đó là cảm xúc, suy nghĩ gì (xúc động, vui, thích, buồn, nhớ, băn khoăn,…)? Vì sao em lại có cảm xúc, suy nghĩ đó?

- Lựa chọn đưa vào đoạn văn một số dòng thơ mà em ấn tượng để làm rõ cảm nghĩ của bản thân.

Dàn bài chung cho dạng bài

1. Mở đoạn

Nêu cảm nghĩ chung về yếu tố nội dung hay nghệ thuật đặc sắc ở dòng, khổ, đoạn thơ hoặc bài thơ.

2. Thân đoạn

Nêu cụ thể cảm nhận, suy nghĩ của em về yếu tố nội dung hay nghệ thuật đặc sắc đã xác định ở mở đoạn.

a. Hình ảnh nắng mới khơi gợi nguồn cảm xúc về kí ức:

- Hình ảnh làng quê: "nắng mới", "gà trưa" => đây là những hình ảnh quen thuộc gắn liền với làng quê Việt Nam.

- Từ "hắt" diễn tả ánh sáng xuyên qua song cửa.

=> gợi không gian hiu hắt, vắng lặng.

- Từ láy "xao xác", "não nùng" diễn tả âm thanh xao động. Tiếng gà nhấn mạnh sự vắng lặng của không gian, lấy động để tả tĩnh. Cách ngắt nhịp 2/2/3 thể hiện cảm xúc trầm buồn, nhớ thương.

- Kết hợp từ thông thường là "buồn rười rượi" nhưng tác giả đảo từ "rượi" lên trước từ "buồn" nhằm nhấn mạnh nỗi buồn tê tái, khôn nguôi.

- Từ láy "chập chờn" thể hiện những hình ảnh trong quá khứ dần hiện lên trong tâm trí của nhân vật trữ tình.

- "Tôi nhớ me tôi thuở thiếu thời/ Lúc người còn sống, tôi lên mười": nhân vật trữ tình trực tiếp bày tỏ nỗi nhớ về mẹ.

- Câu thơ "Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội": khi nắng mới xuất hiện ngoài đồng nội, mẹ lại phơi áo => Kí ức về mẹ gắn liền với hình ảnh mẹ phơi áo trước giậu mỗi lần nắng mới.

=> Hình ảnh mẹ gắn liền với quê hương.

- "Hình dáng mẹ tôi chửa xoá mờ": khẳng định hình dáng mẹ vẫn luôn hằn sâu trong tâm trí.

- "Hãy còn mường tượng lúc vào ra": nhớ về bóng dáng mẹ đi lại trong nhà.

- Hai câu thơ "Nét cười đen nhánh sau tay áo,/ Trong ánh trưa hè, trước giậu thưa" : nhân vật trữ tình nhớ về mẹ với nụ cười đen nhánh. Hình ảnh mẹ gắn liền với nắng buổi trưa, gắn liền với căn nhà. Mẹ mang dấu ấn của người phụ nữ Việt Nam xưa với hàm răng đen nhánh, vừa lấp lánh tỏa sáng vừa kín đáo, nhẹ nhàng.

=> Mẹ hiện lên trong tâm tưởng của nhà thơ với đầy đủ nét duyên dáng, hiền từ.

3. Kết đoạn

Khẳng định giá trị của tác phẩm.

Ví dụ minh hoạ

Phân tích tác phẩm “Nắng mới” của Lưu Trọng Lư, Ngữ văn 8, bộ sách Cánh diều, tập 1

A. Dàn ý chi tiết: 

Dàn ý chi tiết:

1. Mở đoạn: Nêu cảm nghĩ chung về yếu tố nội dung hay nghệ thuật đặc sắc ở dòng, khổ, đoạn thơ hoặc bài thơ.

- Giới thiệu khái quát tác giả Lưu Trọng Lư và tác phẩm Nắng mới.

2. Thân đoạn: 

- Khái quát nội dung tác phẩm và hoàn cảnh ra đời 

Xiu, Giôn-xi và cụ Bơ-men đều là những họa sĩ nghèo sống trong cảnh khổ sở

Giôn-xi mắc bệnh nặng và sống trong tuyệt vọng, cụ Bơ-men đã vẽ kiệt tác chiếc lá cuối cùng để giúp cô vươn lên vượt qua bệnh tật

- Chiếc lá cuối cùng là kiệt tác của nghệ thuật vì:

Hình ảnh chiếc lá giống như thật

Được vẽ bằng tâm huyết của người khao khát kiệt tác nghệ thuật

Vẽ trong hoàn cảnh đặc biệt

- Hình tượng chiếc lá cuối cùng giàu tính nhân văn cao cả:

Hình ảnh chiếc lá được vẽ bằng cả tấm lòng yêu thương, đức hi sinh thầm lặng

Chiếc lá đã cứu sống Giôn-xi

3. Kết đoạn: Khẳng định giá trị hình tượng chiếc lá cuối cùng.

B. Các bài văn mẫu tham khảo:

Bài văn mẫu số 1:

Bersot từng tâm niệm “Trong vũ trụ có lắm kì quan nhưng kì quan đẹp nhất là trái tim người mẹ”. Quả thực, tình mẫu tử là tình cảm thiêng liêng nhất trên cuộc đời này. Thứ tình cảm mãnh liệt đó đã trở thành nguồn cảm hứng dồi dào bất tận cho văn học. Trong vô số những tác phẩm viết về người mẹ, em ấn tượng nhất với bài thơ “Nắng mới” của Lưu Trọng Lư. Bằng việc thể hiện mạch cảm xúc khéo léo, sử dụng ngôn từ linh hoạt, thấm đượm cảm xúc, tác giả đã thể hiện một cách chân thực và tha thiết nỗi nhớ cũng như tình yêu sâu nặng đối với người mẹ quá cố của mình. Mạch cảm xúc của bài thơ là sự đan xen giữa quá khứ và hiện tại. Trong tiếng gà trưa xao xác, kỉ niệm chợt ùa về, đong đầy nỗi nhớ. “Mỗi lần nắng mới hắt lên song/ Xao xác gà trưa gáy não nùng/ Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng/ Chập chờn sống lại những ngày không”. “Nắng mới” chính là nắng đầu xuân, cái nắng nhẹ nhàng êm dịu xua tan đi cái lạnh và ẩm ướt của mùa đông. Nếu tiếng gà ban mai đặc trưng cho ngày mới thì tiếng gà trưa lại đứt quãng và mang theo sự não nùng, buồn bã. Nắng mới hắt “bên song” cửa, cùng với tiếng gà gáy trưa não nùng đã tạo nên một khung cảnh thật bình yên, nhưng cũng thật vắng vẻ, đìu hiu. Sử dụng từ láy “xao xác”, “não nùng” tác giả đã khắc hoạ không khí buồn tẻ, cô quạnh của miền quê. Từ láy “chập chờn” được đặt lên đầu câu như cho thấy những miền kí ức đang ùa về, xâm lấn cả vùng tâm trí của nhân vật trữ tình. Kỷ niệm ùa về, lung linh trong màu nắng mới, đánh thức trong tâm hồn nhà thơ cả một thời dĩ vãng tưởng đã nhạt nhoà “Tôi nhớ me tôi thuở thiếu thời/ Lúc người còn sống, tôi lên mười/ Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội/ Áo đỏ người đưa trước giậu phơi”. Tác giả đã nhớ đến người mẹ mình trong những công việc hàng ngày, giản dị: mỗi khi nắng mới về, mẹ trong tà áo đỏ quen thuộc sẽ mang quần áo ra phơi trên giậu. Hình ảnh chiếc áo đỏ sặc sỡ, tươi mới hoà cùng với hình ảnh nắng mới đã gợi ra trong người đọc cả một không gian tràn ngập ánh sáng, sắc màu, trái ngược hoàn toàn với hình ảnh nắng xác xơ, âm thanh não nùng ở khổ thơ phía trên. Có mẹ, dường như cảnh vật đều trở nên tươi sáng. Khi mẹ không còn, cảnh vật trở nên xơ xác, hoang vu, ảm đạm đến nao lòng. Tất cả giờ chỉ còn là nỗi nhớ, thế nhưng hình ảnh người mẹ đã in đậm sâu trong trái tim, tâm khảm của nhà thơ, không thể nào phai nhoà: “Hình dáng me tôi chửa xoá mờ/ Hãy còn mường tượng lúc vào ra:/ Nét cười đen nhánh sau tay áo/ Trong ánh trưa hè trước giậu thưa”. Mạch thơ quay trở về hiện tại, nhà thơ như sực tỉnh nhưng vẫn chưa hết thổn thức, bồi hồi. Nhà thơ vẫn còn thấy được hình dáng mẹ đang tất bật “vào ra” để chăm lo cho mái ấm gia đình. Lưu Trọng Lư miêu tả người mẹ của mình với nét cười đen nhánh đã thể hiện được một cách chân thực nét tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam ngày xưa với phong tục nhuộm răng đen. Nụ cười của mẹ như cũng đang toả nắng vào không gian, vạn vật. Không chỉ miêu tả cái đẹp về ngoại hình mà Lưu Trọng Lư cũng rất tinh tế, khéo léo khi đã ca ngợi phẩm chất cao quý, tần tảo, chăm chỉ làm lụng của người phụ nữ Việt, dù là sớm khuya hay những buổi trưa hè. Dưới ngòi bút điêu luyện của mình, cùng việc sử dụng những hình ảnh thơ quen thuộc, giản dị, mạch cảm xúc linh hoạt, nhà thơ đã thể hiện thành công nỗi nhớ, tình yêu tha thiết và sự biết ơn sâu nặng dành cho người mẹ quá cố của mình… Bài thơ còn đánh thức tình yêu, những kỉ niệm thân thương của độc giả về người mẹ của mỗi người. Tôi vô cùng ấn tượng với quan điểm về văn học của Sedrin “Văn học nằm ngoài các định luật của sự băng hoại, chỉ mình nó không thừa nhận cái chết”. Thật vậy, thời gian có thể phủi lên vạn vật một lớp bụi mờ nhưng bài thơ “Nắng mới” của Lưu Trọng Lư với những giá trị nghệ thuật và nội dung của mình sẽ sống mãi trong lòng độc giả không chỉ hôm nay mà còn mãi về sau. 

Bài văn mẫu số 2:

Trong vô số những tác phẩm viết về mẹ, về tình mẫu tử, không thể không nhắc đến bài thơ Nắng mới của nhà thơ Lưu Trọng Lư, trích từ tập “Tiếng thu”. Bài thơ là nỗi nhớ về mẹ và tình yêu mẹ tha thiết của một tác giả, người con chỉ còn có thể gặp mẹ ở trong mơ. Tác giả vẫn nhớ rõ ràng, khi mẹ còn sống, tác giả “lên mười”. Khi nắng mới về, mẹ trong tà áo đỏ quen thuộc sẽ mang quần áo của nhà thơ ra phơi lên giậu, để cho con mặc chiếc áo thơm mùi nắng sạch sẽ, dễ chịu. Trong toàn bộ bài thơ, không có bất kì một câu nào nhận xét cụ thể mẹ của nhà thơ Lưu Trọng Vũ, nhưng chắc chắn mẹ là một người phụ nữ rất đẹp và hiền dịu. Vì mẹ có “nét cười đen nhánh”, đây là kiểu cười nhẹ nhàng, dịu dàng và chỉ thoáng qua. Có lẽ đó là điều nhà thơ nhớ nhất về mẹ của mình. Bài thơ Nắng mới của tác giả Lưu Trọng Lư chỉ sử dụng những từ ngữ đơn giản nhưng lại đậm chất gợi hình, gợi cảm đã thể hiện thành công nỗi nhớ và tình yêu tha thiết dành cho người mẹ quá cố của tác giả. Qua đó, chúng ta có thể thấy được vẻ đẹp của mẹ, một người phụ nữ Việt Nam truyền thống dịu dàng, chu đáo và luôn yêu thương, chăm sóc gia đình.