Phân Tích, Đánh Giá Chủ Đề Và Những Nét Đặc Sắc Về Hình Thức Nghệ Thuật Của Văn Bản “Cuộc Tu Bổ Lại Các Giống Vật” (Thần Thoại Việt Nam)

Tất cả mọi sinh thể trên đời này từ khi sinh ra đã không hề được toàn thiện và hoàn mĩ , tất cả đều phải trải qua quá trình thích nghi với những điều kiện xung quanh để dần đạt được hình thái thích hợp nhất. Từ loài người, cho đến các loài vật, kể từ lúc xuất hiện trên mặt đất họ chưa thể có những đặc điểm về bề ngoài và lối tư duy hiện đại như vậy, con người thuở ban sơ chỉ là loài vượn cổ, các loài vật cũng như vậy, nó mang hình thái chưa được hoàn thiện của tổ tiên chúng, đó là theo cách hiểu của khoa học hiện đại. Vậy thì từ xa xưa, con người, loài có nền văn minh sớm nhất, họ cũng có những nhu cầu về vấn đề tìm hiểu chuyển biến của các loại sinh vật, của chính họ, những người Việt cổ đại quan niệm như thế nào về chuyện này ? Người Việt cổ đại sáng tạo ra những câu chuyện thần thoại li kì để giải thích cho nguồn gốc của các hiện tượng xung quanh mình, họ tin những gì có mặt trên đời này, cách thức hoạt động của nó ra sao đều dựa vào một tay của các vị thần tiên ở trên trời làm nên. Những câu chuyện về các vị thần ấy được lưu giữ bằng cách truyền miệng trong nhiều tác phẩm thần thoại kì ảo, nhưng nó vẫn có những điểm đáng suy nghĩ bởi có liên quan thực tế đến biểu hiện của các hiện tượng trong cuộc sống thực. Thần thoại liên quan đến những điều thật trong đời sống, chính vì vậy chiếm được lòng tin của người xưa, họ tin vào thần thánh, dần dần trở thành tín ngưỡng trong lòng. Thần thoại “Cuộc tu bổ lại các giống vật” là một trong những truyện kể về quá trình hoàn thiện của các loại sinh vật trong quá trình thích nghi với điều kiện sống, không chỉ đem lại những kiến thức thú vị mà nó còn giải thích những hiện tượng mà những thứ khác khó lòng mang được màu sắc ấy. 

Thần thoại là các câu chuyện kể về các vị thần, những công lao của họ trong quá trình sáng tạo nên thế giới, được con người tin tưởng và nhớ ơn, bởi vậy các vị thần ấy trở thành những điều thiêng liêng trong suy nghĩ của loài người. Thần thánh là những người có quyền năng, có sức mạnh phi thường tạo nên những điều không tưởng, được sinh ra từ những câu chuyện đời thường của con người, chính vì vậy họ tượng trưng cho lí tưởng và ước mơ của loài người. Việc tạo nên những tác phẩm thần thoại để giải thích cho các hiện tượng đời sống xuất phát từ sự ham học hỏi, tìm tòi và sáng tạo của người Việt cổ đại, họ muốn thấu hiểu và tường tận những điều đang xảy ra xung quanh mình, những kiến thức mà họ tạo ra đã một phần nào thể hiện được sự sáng tạo trong nếp nghĩ, làm cho nền văn minh của người xưa trở nên phong phú và đồ sộ hơn. Điều đặc biệt làm nên nét kì bí và lôi cuốn người đọc của thế loại này là mô tuýp nhân vật được thần thánh hoá, không gian và thời gian thuở xa xưa, cốt truyện biến hoá theo lối hoang đường kì ảo, và cuối cùng là những thông điệp được gửi gắm một cách dễ hiểu với thế giới này. Những vị thần trong truyện thần thoại không chỉ có sức mạnh kì diệu một tay tạo ra thế giới này mà còn là người đồng hành trong suốt chặng đường tiến hoá và tồn tại của các loài sinh vật, kể cả con người. Trong thần thoại “Cuộc tu bổ của các giống vật” các vị thần được lệnh của Ngọc Hoàng đã tiến hành bổ sung những bộ phận còn thiếu để hoàn thiện cho những loài vật ở trần gian. Truyện đã giải thích quá trình tu bổ lại các giống vật, bù đắp những phần cơ thể còn thiếu để chúng có hình dạng giống ngày nay. Qua câu chuyện hấp dẫn ấy là những bài học về sự công bằng và nét kì thú trong cuộc trò chuyện giữa thần và vật. 

Thuở xa xưa ấy trước khi loài người được tạo ra Ngọc Hoàng đã tạo ra các giống vật trước, nhưng vì nóng lòng muốn có một thế giới nên đã không cẩn thận, chính vì sự qua loa ấy của Ngọc Hoàng mà những loài vật do ông tạo ra có một số loài chưa được hoàn thiện về thân thể, có loài thì thiếu mất đi đôi cánh, có loài thì mất đi cả đôi chân,… Chính vì vậy vào một ngày nọ Ngọc Hoàng đã sai ba vị Thiên thần hạ phàm và đem theo các nguyên liệu để tiến hành bổ sung và hoàn thiện quá trình tạo ra các loài vật đang còn dang dở của Ngọc Hoàng. Khi biết tin như vậy tất cả các con vật đều đổ xô tới để xin được các vị thần giúp đỡ, ai ai cũng đều có phần. Các loài vật đã hoàn thành xong tâm nguyện cũng là lúc nguyên liệu vừa hết, lúc ấy chó và vịt đến để nài nỉ các vị thần ban thêm chó chúng một cái chân, dù đã hết nguyên liệu những các vị thần vẫn giúp chúng bằng cách bẻ một chân cái ghế chắp vào cho chúng, con chó từ ba chấn biến thành bốn chân, con vịt một chân nay hoá thành hai, bọn chúng mừng lắm. Nhưng thần dặn dò khi ngủ đừng để chân ấy xuống đất kẻo lâu ngày ngấm bùn nước bị mục ruỗng, thế là mãi cho đến ngày nay chó và vịt khi ngủ cả hai loài ấy đều có một chân giơ lên trời. Thật là lí thú phải không các bạn, câu chuyện trên đã đem đến cho ta một kiến thức dân gian vô cùng thú vị. Trong khi nhiều lĩnh vực ngày nay để đi tìm câu trả lời cho câu trả lời này, ai cũng đều có những lí lẽ riêng của mình, câu chuyện thần thoại trên cũng là một cách hiểu, mặc dầu theo hướng hoang đường nhưng cũng khá hợp tình hợp lí theo cách tưởng tượng của người xưa. Dù không bám sát thực tế nhưng những lí lẽ ấy tượng trưng cho sự sáng tạo và tò mò trong nhận thức và cách học hỏi của người xưa, nó vẫn mang những giá trị tinh thần mà không phải một câu trả lời khoa học nào cũng có thể thay thế được.

Sau khi vịt và chó trở về, một đám chim lại kéo đến, có cả chiền chiện, đỏ nách , ốc cau,… bọn chúng cùng nhau kéo đến để xin các vị thần giúp đỡ. Vì quá vội vàng trong việc tạo ra các giống loài nên cả ba loài chim này đều thiếu đi cả hai cái chân. Dù vậy thần vẫn không chịu giúp đỡ vì đã hết nguyên liệu, bọn chúng lấy cớ nghe tin các vị thần hạ phàm trễ và vì không có chân nên đi đến đây rất lâu. Một trong số các vị thần cảm thấy thương tình nên bèn bẻ một nhúm tăm hương làm cho chúng cặp chân, nhưng lại bị bọn chúng chê yếu ớt, không làm được gì. Các vị thần khuyên chúng bao giờ muốn đậu ở đâu đó thì chịu khó thử đặt chân xuống xem có vững không rồi đầu. Thế là từ đó các loài chim ấy có tập tính chới với ba lần trước khi muốn đậu ở đâu đó. Cũng giống như mẫu chuyện của Vịt và chó, việc các vị thần ban cho chúng những bộ phận trên cơ thể để chúng có thể dùng trong cuộc sống của mình đã giải thích cho những tập tính của các loài trong cuộc sống đời thường. 

Qua những mẫu chuyện ấy, ta có thể ngầm hiểu được cách mà người xưa sáng tạo ra những câu chuyện hoang đường để giải thích các hiện tượng đời sống cho con cháu họ không chỉ mang những giá trị đơn thuần mà chứa đựng nhiều bài học bổ ích. Mỗi một loài vật đều được sửa sang lại cho phù hợp với điều kiện sống, ai ai cũng đều có phần, đó là bài học về sự công bằng trong cuộc sống này. Người xưa muốn cho con cháu họ biết công bằng là một điều tất yếu trong cuộc sống, con người hay loài vật, ai cũng có một giá trị riêng. Đã tồn tại trên thế giới này đều phải có trách nhiệm đối với nó. Những câu chuyện thần thoại luôn truyền tải các bài học bổ ích một cách dễ hiểu, không trừu tượng, để người đọc có thể tiếp thu trong quá trình thưởng thức.  Ta thấy Thần thoại không chỉ đơn thuần là những chuỗi các sự kiện hoang đường, mà nó còn chưa đựng nhiều thông điệp nhân văn cao cả. Chỉ những tác phẩm văn học mang giá trị nhân bản mới tồn tại và phát triển đến ngày nay.

Câu chuyện thần thoại về việc tu bổ lại các giống vật đã mở mang cho ta những thông tin lí thú để trả lời cho các tập tính của loài vật hiện nay, tại sao chó và vịt khi ngủ lại giơ một chân lên trời, tại sao các loài chim nước lại có cặp chân mảnh khảnh và chới với trước khi chạm đất. Bên cạnh nội dung truyền tài không thể thiếu những đặc sắc nghệ thuật trong tác phẩm. Cốt truyện biến hoá kì ảo với những yếu tố siêu thực đã mở ra trong trí tưởng tượng người đọc một thế giới nhiệm màu, ở đó các con vật có thể nói chuyện, các vị thần tiên hạ phàm giúp đỡ mọi sinh vật, đó là những điểm thú vị thu hút người đọc. Những yếu tố không có thật ấy dù đi ngược lại với các quan điểm hiện đại nhưng nó vẫn có những giá trị nhất định trong nếp văn hoá người Việt ta, ởi dân gian là nơi bắt nguồn của mọi tri thức trên cõi đời này, dù đúng hoặc phi thực tế. Bên cạnh đó các nhân vật không có trên thực tế được thể hiện một các vô cùng sinh động, nào là Ngọc Hoàng, nào là các loài động vật có thể nói chuyện giống như con người, tất cả đã tạo nên một thế giới diệu kì, ở đó không có những mặt tiêu cực của xã hội mà chỉ chứa những điều tốt đẹp, nhân văn, và các bài học về lẽ sống quý giá. Các nhân vật ấy càng ngày càng gắn kết với đời sống tinh thần của con người hơn, xuất hiện trong các hoạt động văn hoá, tín ngưỡng, tôn giáo, bổ sung sự đa dạng trong nền văn hoá xứ sở lâu đời. Đất Việt ta tồn tại với truyền thống tôn thờ thần linh, tin vào những việc mà họ tác động đến đời sống thực, chính vì vậy những câu chuyện thần thoại như vậy chưa bao giờ bị phai nhoà, bởi những thứ quý giá mà nó mang lại đối với tinh hoa truyền thống Việt Nam. 

Chuyện Thần thoại về “Cuộc tu bổ lại các giống vật” đã mang đến cho bạn đọc nhiều kiến thức hay và hấp dẫn về những thói quen tập tính của các loài vật bắt nguồn từ đâu. Những yếu tố siêu thực được gây dựng trong tác phẩm đã góp phần làm cho những ý nghĩa nhân văn bộc lộ ra một cách dễ hiểu, đó là sự công bằng trong cuộc sống. Người xưa không chỉ sáng tạo ra các tác phẩm thần thoại chỉ để ca ngợi các vị thần và giải thích các hiện tượng, mà qua đó còn thể hiện chức năng giáo dục của văn học nghệ thuật. Dù ở trong bất kì khoảng thời gian nào, đã được gọi là văn học nghệ thuật thì những sản phẩm ấy không chỉ hay về nội dung hình thức mà còn phải có những ý nghĩa sâu xa. Đó chính là điều cốt lõi để thể loại này được tồn tại và ngày càng đến gần với cuộc sống hiện đại hơn.