Soạn bài Thực hành tiếng Việt trang 23 SGK Ngữ văn 11 tập 2 Chân trời sáng tạo - chi tiết

Câu 1

Câu 1 (trang 23, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tìm hiện tượng đảo trật tự từ ngữ trong các trường hợp sau và phân tích tác dụng của hiện tượng này.

Phương pháp giải:

Tìm hiểu về khái niệm và đặc điểm, dấu hiệu nhận biết của hiện tượng đảo trật tự từ ngữ để xác định và phân tích tác dụng trong các trường hợp đề bài đã cho.

Lời giải chi tiết:

 a. Cây bưởi nhà mình đãng trí

                               Bỏ quên năm ngoái mùa hoa

                              Năm nay bưởi chừng hối tiếc

                             Ra hoa nhiều gấp đôi ba.

- Hiện tượng đảo trật tự từ: “năm ngoái mùa hoa” → nhằm nhấn mạnh, tăng sức biểu cảm cho sự diễn đạt nội dung câu thơ. Tác giả muốn nhấn mạnh sự việc cây bưởi năm ngoái quên ra hoa, khác với năm nay ra “nhiều gấp đôi ba”.

b. Nhưng trên mặt biển, ùn ùn từ đâu đến - dân chài bảo từ Thủy phủ đùn lên - một đám sương mù, dày đặc, mang vị mặn và hơi lạnh thấm thía.

- Hiện tượng đảo trật từ từ: “ùn ùn từ đâu đến” → nhằm nhấn mạnh, tăng sức biểu cảm cho diễn đạt nội dung câu văn. Tác giả muốn nhấn mạnh hành động của đám sương mù cứ thi nhau kéo tới liên tục, lũ lượt.

Câu 2

Câu 2 (trang 23, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chỉ ra hiện tượng mở rộng khả năng kết hợp của từ trong các đoạn trích sau và phân tích tác dụng biểu đạt của những cách diễn đạt này.

Phương pháp giải:

Tìm hiểu về khái niệm và đặc điểm, dấu hiệu nhận biết của hiện tượng mở rộng khả năng kết hợp của từ để xác định và phân tích tác dụng trong các trường hợp đề bài đã cho.

Lời giải chi tiết:

a. Nắng đã vàng hanh như phấn bay,

Đã nghe tiếng sến vọng sông gày.

Trước sân mây trắng về đông lắm.

Em ở xa nhà, em có hay.

- Hiện tượng mở rộng khả năng kết hợp của từ: “Trước sân mây trắng về đông lắm”

→ Nhằm tạo ra những kết hợp từ vô cùng độc đáo, nhằm tăng hiệu quả diễn đạt. Đồng thời, hình ảnh “mây” trở nên sinh động, có hành động như con người, làm cho bài thơ trở nên sinh động, gợi hình gợi cảm, gần gũi và tăng tính biểu cảm với người đọc hơn.

b.Vào một chiều trung tuần tháng Giêng, chàng trai ấy lang thang trong những ngõ hẻm làng. Chàng đi không mục đích, hồn lặng thấm cái êm ả lắng tự vòm trời trắng hơi biêng biếc như đất bạc, cái êm ả của những ngày thôn dã.

- Hiện tượng mở rộng khả năng kết hợp của từ “hồn lặng thấm cái êm ả lắng tự vòm trời…”

→  Nhằm tạo ra những kết hợp từ vô cùng độc đáo, nhằm tăng hiệu quả diễn đạt. Đồng thời, thông qua đó, diễn tả cho người đọc hành động lang thang không mục đích, điểm đến, hành động xuất phát từ vô tri của nhân vật “chàng trai”.

Câu 3

Câu 3 (trang 23, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Phân tích hiệu quả của hiện tượng tách biệt trong các trường hợp sau.

Phương pháp giải:

Tìm hiểu về khái niệm và đặc điểm, dấu hiệu nhận biết của hiện tượng tách biệt để xác định và phân tích tác dụng trong các trường hợp đề bài đã cho

Lời giải chi tiết:

a. Ào một cái, từ trong rừng dâu da bỗng như có tiếng quẫy động của một con vật khổng lồ. Ông Diểu biết là con đầu đàn đã đến. Con khỉ này cũng gớm lắm đây. Nó xuất hiện với một nghi lễ vương chủ. Tự tin đến thô bạo. Ông Diểu mỉm cười và chăm chú nhìn.

→  Tác dụng: nhấn mạnh sự “Tự tin đến thô bạo” của con khỉ đầu đàn qua con mắt cảm nhận của ông Diểu. Đồng thời thể hiện sự thích thú, khoái chí của nhân vật ông Diểu khi chứng kiến sự xuất hiện của con khỉ đực với một nghi lễ vương chủ.

b. Ông Diểu bỗng thấy bị xúc phạm đến ghê gớm. Tựa như ông bị theo dõi, bị đòi ăn vạ.

→ Tác dụng: nhấn mạnh cảm nhận của ông Diểu “tựa như ông bị theo dõi, bị đòi ăn vạ”. Đồng thời cảm xúc bực bội, oan ức, khó chịu của nhân vật khi phát hiện khỉ cái luôn đi theo mình.

Câu 4

Câu 4 (trang 23, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nhận xét về sự độc đáo của những kết hợp từ được in đậm trong đoạn thơ sau:

                                               Chiều mộng hòa thơ trên nhánh duyên,

                                               Cây me ríu rít cặp chim chuyền.

                                               Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá 

                                               Thu đến - nơi nơi động tiếng huyền.

Phương pháp giải:

Tìm hiểu về khái niệm và đặc điểm, dấu hiệu nhận biết của hiện tượng mở rộng khả năng kết hợp của từ để xác định và phân tích tác dụng trong các trường hợp đề bài đã cho.

Lời giải chi tiết:

 Sự độc đáo của những kết hợp từ được in đậm trong đoạn thơ: tăng hiệu quả của việc diễn tả khung cảnh chiều mộng với cảnh vật, thiên nhiên rộn ràng, tươi vui. Đồng thời, với cách kết hợp từ độc đáo ấy đã giúp cho bài thơ mang những nét đặc sắc riêng biệt, thu hút người đọc.

Từ đọc đến viết

Câu hỏi (trang 24, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Viết đoạn văn ngắn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về vai trò của thiên nhiên đối với đời sống con người.

Phương pháp giải:

Vận dụng khả năng viết đoạn kết hợp nội dung của hai truyện ngắn Muối của rừng (Nguyễn Huy Thiệp, 1986), Chiều sương (Bùi Hiển, 1941). Viết đoạn văn hoàn chỉnh, đáp ứng đúng yêu cầu đề bài.

Lời giải chi tiết:

Đoạn văn tham khảo mẫu 1:

Việt Nam là một đất nước mang vẻ đẹp xanh tươi của thiên nhiên,cây cảnh.Mọi thứ xung quanh đều bao trùm bởi một màu xanh mơn mởn của thiên nhiên vạn vật.Không chỉ vậy,đặc sắc hơn cả là vẻ đẹp cùng nguồn lợi nhuận to lớn của biển đảo nước ta.Chính biển đảo rộng lớn,mênh mông đã làm tăng thêm vẻ đẹp của thiên nhiên,quang cảnh đất nước Việt Nam.Biển đảo nước ta trải dài và san đều qua các phía: Đông,Tây,Nam,Bắc.Mỗi địa điểm,mỗi tỉnh thành đều có một vùng biển đảo riêng,là địa điểm du lịch đặc trưng,thu hút nhiều người.Biển đảo nước ta kéo dài từ Bắc vào Nam,rải rác ở mọi nơi trên đất nước.Nước ta có hai quần đảo lớn đó là Trường Sa và Hoàng Sa.Hai quần đảo này nằm sát ngoài biển Đông nhưng lại vô cùng quan trọng với đất nước trong việc phát triển và giữ vững nền độc lập đất nước.Biển đảo của nước ta rất nhiều.Mỗi biển đảo đều mang một vẻ đẹp riêng,một nguồn lợi nhuận riêng.Như biển đảo ở Nha Trang,luôn mang một vẻ đẹp tự nhiên,nước biển sóng sánh màu trong,gợn sóng nhẹ,mang một không khí tươi tốt,thu hút rất nhiều khách du lịch.Không những thế,đảo ở Quãng Ngãi lại là di sản văn hóa biển,là nơi có đến 50 di tích lịch sử, văn hóa,không chỉ trong nước mà còn của cả thế giới.Chung quy lại,biển đảo nước ta,mỗi nơi,mỗi địa điểm khác nhau đều đóng góp cho nước nhà một sự phát triển về du lịch,nâng cao vẻ đẹp của đất nước.Biển đảo chính là nơi để sản xuất ra dầu khí,hay đánh bắt cá,hải sản,..phục vụ cho nhu cầu về đời sống sinh hoạt của người dân lao động."Biển đảo như lòng mẹ",mang lại cho con người những nguồn lợi nhuận vô cùng to lớn,phục vụ để nâng cao đời sống của con người.Hiện nay,biển đảo nước ta đang bị nhiều nước khác trên thế giới nhòm ngó,xâm lấn.Trước tình hình đó,nhiều cá nhân không biết bảo vệ,quý trọng mà còn tàn phá nó,bán nó cho nước khác.Hành động này rất đáng lên án và phê phán.Với chúng ta,là con người Việt Nam,sinh ra trong hòa bình,sự tự do của nhân loại,ta phải biết bảo vệ những gì mà ông cha ta đã dành cả mồ hôi xương máu mới có được.Hơn thế nữa,ta phải có tình yêu thiên nhiên,biết bảo vệ môi trường,bảo vệ biển đảo nước ta xanh,sạch,đẹp.Đó mới chính là những con người đáng tự hào,đáng để ca ngợi!

Đoạn văn tham khảo mẫu 2:

Thiên nhiên và tạo hóa đã ban tặng cho chúng ta rất nhiều “của quý”. Nhờ có thiên nhiên mà đất nước chúng ta mới phát triển được như ngày hôm nay. Vậy thiên nhiên là gì và thiên nhiên có vai trò quan trọng như thế nào khiến chúng ta có thể khẳng định một cách dõng dạc đến như vậy? Tôi cũng chẳng biết giải thích thiên nhiên là gì chỉ biết đó chính là đất, là nước, là rừng, là tài nguyên quý báu. Hơn thế nữa, thiên nhiên có vai trò hết sức đặc biệt trong cuộc sống của con người. Trước hết, nó cung cấp nước, nuôi sống con người. Thử hỏi xem, nếu không có nguồn nước, làm sao chúng ta có thể sinh sống, làm sao cuộc sống của chúng ta mới đầy đủ và ấm no. Giả sử như nếu không có nước, thì hành tinh này sẽ chẳng bao giờ có sự sống. Bên cạnh đó, thiên nhiên còn cho chúng ta đất để nuôi trồng, để xây dựng nhà cửa,… một cách vô điều kiện. Mỗi năm, các công ty xí nghiệp thi hành biết bao nhiêu công trình để nâng cao tiềm lực của đất nước cũng như thay đổi màu áo mới cho nước nhà. Nếu không có đất, chúng ta sẽ chẳng có nhà cao thậm chí cũng không có thức ăn. Kể làm sao cho hết được vai trò to lớn của thiên nhiên. Ấy thế mà, cạnh bên những người biết gìn giữ sắc đẹp của thiên nhiên, vẫn còn một số bộ phận hằng ngày hằng giờ làm trái pháp luật, hủy hoại thiên nhiên. Như phá rừng, chặt phá cây bừa bãi để khai thác gỗ, làm ruộng, hay sử dụng chất cấm, thuốc nổ để đánh bắt thủy sản. Thật là đáng bị chỉ trích và lên án. Việc làm đó đòi hỏi các nhà chức trách phải mạnh tay hơn nữa, phải tiến hành những biện pháp mang tính răn đe, xử lý kịp thời. Thật vậy, thiên nhiên chính là vàng, là bạc của chúng ta. Mỗi người hãy nâng cao ý thức bảo vệ thiên nhiên. 

Đoạn văn tham khảo mẫu 3:

Thiên nhiên không chỉ song hành cùng con người mà đồng thời còn có những vai trò hết sức quan trọng đối với cuộc sống. Thiên nhiên là toàn bộ thế giới tự nhiên tạo nên môi trường sinh hoạt cho con người (bầu trời, rừng, biển, sông, núi, cây cỏ, chim muông...). Có thể nói, nếu thiếu thiên nhiên, con người không thể tồn tại được bởi thiên nhiên giữ một vai trò rất lớn trong đời sống con người. Trước hết, thiên nhiên cung cấp cho ta những tài nguyên để phục vụ cho cuộc sống và sản xuất sinh hoạt của con người. Con người không thể sống nếu không có oxy để thở, không có nước để uống, sinh hoạt. Nếu không có thiên nhiên, khí thải CO2 sẽ đi về đâu? Đồng thời, thiên nhiên cung cấp cho con người những đồ ăn, thức uống để tồn tại. Có thể lấy ví dụ như các con vật quen thuộc ngày nay cũng có nguồn gốc từ thiên nhiên, hải sản,.. Thiên nhiên còn cung cấp cho ta chúng ta lượng tài nguyên thiên nhiên, khoáng sản lớn. Đó là lâm sản, là thủy hải sản, là khoáng sản. Con người đã sử dụng rất nhiều những đặc ân từ thiên nhiên để phục vụ cuộc sống của  mình. Thiên nhiên còn là nơi giúp con người nghỉ ngơi, giải lao, giải tỏa căng thẳng khi được đắm chìm trong đó. Mọi hành động huỷ diệt thiên nhiên sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của con người. Tuy nhiên, các hoạt động sinh sống và khai thác của con người ở một số vùng hiện nay đang phá hủy thiên nhiên và môi trường tự nhiên. Vì vậy, mỗi người cần chung tay trong việc bảo vệ thiên nhiên.