Soạn bài Ôn tập học kì 2 SGK Ngữ văn 11 tập 2 Chân trời sáng tạo - siêu ngắn

1

Câu 1 (trang 105, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Kẻ vào vở hai cột A, B theo mẫu dưới đây, sau đó nối tên thể loại ở cột A với đặc điểm phù hợp được nêu ở cột B; giải thích lí do bạn tạo ra các đường nối giữa hai cột A và B

Phương pháp giải:

Dựa vào tri thức kiểu bài về đặc điểm của các thể loại/ kiểu văn bản để hoàn thành bài tập.

Lời giải chi tiết:

2

Câu 2 (trang 105, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nêu một số điểm khác biệt giữa truyện thơ dân gian và truyện thơ Nôm, minh họa bằng các dẫn chứng lấy từ các văn bản đã học.

Phương pháp giải:

Từ những kiến thức đã học, chỉ ra điểm khác biệt  giữa truyện thơ dân gian và truyện thơ Nôm.

Lời giải chi tiết:

- Truyện thơ dân gian thường được viết bằng ngôn ngữ thông thường, dễ hiểu và phổ biến trong dân gian, trong khi truyện thơ Nôm được viết bằng chữ Nôm, sử dụng từ vựng phong phú hơn và phức tạp hơn.

- Truyện thơ dân gian thường có hình thức đơn giản, thường chỉ bao gồm một số câu thơ ngắn, không có cốt truyện dài, trong khi truyện thơ Nôm thường có cấu trúc phức tạp hơn, có thể bao gồm nhiều câu thơ, tạo thành cốt truyện dài hơn.

- Truyện thơ dân gian thường kể về các chuyện tình cảm, tâm linh, tình bạn, trong khi truyện thơ Nôm thường kể về các chủ đề lịch sử, nhân vật lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng dân gian.

- Truyện thơ dân gian thường được sử dụng để giải trí, thư giãn trong các dịp hội hè, lễ hội dân gian, trong khi truyện thơ Nôm có tính giáo dục, truyền bá các giá trị lịch sử, văn hóa của dân tộc.

3

Câu 3 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nêu một số điểm nổi bật về con người, cuộc đời và sự nghiệp văn chương của Nguyễn Du. Theo bạn, với Truyện Kiều, Nguyễn Du đã có những đóng góp gì trong việc phát triển thể loại truyện thơ Nôm của dân tộc?

Phương pháp giải:

Tham khảo tài liệu, sách báo, các nguồn thông tin về con người, cuộc đời và sự nghiệp văn chương của Nguyễn Du, từ đó nêu lên những điểm nổi bật. Đồng thời, nêu lên những đóng góp của Nguyễn Du với Truyện Kiều  trong việc phát triển thể loại truyện thơ Nôm của dân tộc.

Lời giải chi tiết:

- Nguyễn Du sinh ra trong một gia đình quan lại trọng yếu của triều đình nhà Nguyễn. Ông được đào tạo bài bản, có học thức sâu rộng về triết học, văn chương và nhạc lý. Cuộc đời của Nguyễn Du gắn liền với sự nghiệp công văn, ông đã giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình nhà Nguyễn và tham gia vào nhiều hoạt động xã hội, đặc biệt là các hoạt động văn hóa. Tác phẩm nổi tiếng nhất của Nguyễn Du là Truyện Kiều. Truyện Kiều được coi là một trong những tác phẩm văn học kinh điển của Việt Nam và được đánh giá là có sức ảnh hưởng lớn đến văn học Việt Nam sau này. 

- Với Truyện Kiều, Nguyễn Du đã đưa thể loại truyện thơ Nôm lên một tầm cao mới. Tác phẩm của ông kết hợp giữa văn học phương Đông và phương Tây, từ đó tạo ra một thể loại mới mang tính cách riêng biệt và độc đáo. Truyện Kiều đã trở thành bản mẫu cho các tác phẩm truyện thơ Nôm sau này và là một trong những tác phẩm tiên phong trong việc phát triển văn học dân tộc Việt Nam.

4

Câu 4 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Bạn hiểu thế nào là yếu tố tượng trưng trong thơ trữ tình? Theo bạn, đoạn thơ sau có yếu tố tượng trưng không? Dựa vào những dấu hiệu nào để khẳng định như vậy?

Này lắng nghe em khúc nhạc thơm

                                                      Say người như rượu tối tân hôn;

Như hương thấm tận qua xương tuỷ,

                                                    Âm điệu, thần tiên, thấm tận hồn.

                                                    Hãy tự buông cho khúc nhạc hường

                                                   Dẫn vào thế giới của Du Dương

                                                  Ngừng hơi thở lại, xem trong ấy

                                                 Hiển hiện hoa và phảng phất hương…

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức đã học về yếu tố tượng trưng trong thơ trữ tình để nêu định nghĩa, đồng thời tìm và xác định đoạn thơ đề bài đưa ra có yếu tố tượng trưng không và chỉ dấu hiệu nhận biết.

Lời giải chi tiết:

- Theo em, yếu tố tượng trưng trong thơ trữ tình là việc sử dụng hình ảnh, tả cảm xúc mang ý nghĩa trừu tượng bằng những hình ảnh, cảm xúc cụ thể kết hợp cùng việc sử dụng những phép tu từ, để truyền tải nội dung sâu sắc hơn.

- Đoạn thơ trên có yếu tố tượng trưng. Cả đoạn thơ được sử dụng để tả cảm xúc tình yêu đang vô cùng sâu nặng và ám ảnh tác giả. Đoạn thơ sử dụng hình ảnh khúc nhạc để tượng trưng cho cảm xúc tình yêu, khi đó "Khúc nhạc" là một hình ảnh trừu tượng được sử dụng để truyền tải những cảm xúc sâu sắc về tình yêu. Bên cạnh đó, các từ như "âm điệu", "thần tiên" được hiểu là các từ tượng trưng cho sự mộng mơ, sầu muộn và tâm trạng đầy cảm xúc. Từ "thần tiên" được sử dụng như một cách nói hoa mỹ và nhấn mạnh sự tuyệt vời của chính cảm xúc tình yêu.

5

Câu 5 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nêu một số điểm khác biệt chính giữa truyện và truyện kí.

Phương pháp giải:

Thông qua nội dung tri thức kiểu bài, đồng thời tham khảo những văn bản thuộc thể loại truyện và truyện kí mà bản thân biết, từ đó đúc kết cô đọng những điểm khác biệt giữa hai thể loại này

Lời giải chi tiết:

- Một số điểm khác biệt chính giữa truyện và truyện kí:

+ Truyện thường được viết theo dạng truyền thống, được chia thành nhiều chương, có những nhân vật chính, phối hợp để kể một câu chuyện có nội dung và hành động. Truyện kí tập trung chủ yếu vào việc mô tả thông tin, những sự kiện thực tế, hoàn cảnh, nhân vật thực tế.

+ Ngôn ngữ của truyện thường phong phú, sáng tạo và có thể bao gồm nhiều phong cách và giọng điệu khác nhau. Ngược lại, truyện kí thường được viết bằng ngôn ngữ chắc chắn và tài liệu trung thực, sự miêu tả được giữ nguyên một cách đơn giản và chặt chẽ.

+ Truyện thường tập trung vào những nhân vật riêng biệt, có sự phân biệt rõ ràng giữa những nhân vật chính và phụ thông qua tính cách và hành động của họ. Trong khi đó, truyện kí thường tập trung vào những nhân vật, chính trị gia, nhà ngoại giao, nhà văn, nghệ sĩ có ảnh hưởng trong lịch sử hoặc đời sống xã hội.

+ Truyện thường được đánh giá về khía cạnh văn học, với các yếu tố như cốt truyện, phát triển nhân vật, lối viết và sự tưởng tượng. Truyện kí được đánh giá dựa trên tính chân thật, độ trung thực của bức hình về sự kiện, nhân vật được miêu tả.

6

Câu 6 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nhận xét về cách sử dụng ngôi kể, điểm nhìn trong tác phẩm Tôi đã học tập như thế nào? (M.Go-rơ-ki) hoặc Xà bông “Con Vịt” (Trần Bảo Định)

Phương pháp giải:

Dựa vào nội dung của các văn bản, xác định điểm nhìn, ngôi kể được sử dụng trong đó, từ đó đưa ra những nhận xét.

Lời giải chi tiết:

- Trong  tác phẩm Tôi đã học tập như thế nào? (M.Go-rơ-ki), tác giả đã sử dụng ngôi kể thứ nhất, điểm nhìn xuất phát từ nhân vật “tôi” (nhân vật Pê-xcốp). Việc sử dụng ngôi kể này giúp độc giả có được cái nhìn trực tiếp và chân thực về suy nghĩ, cảm xúc, trải nghiệm của nhân vật “tôi” trong quá trình học tập.Tác giả sử dụng ngôn ngữ đơn giản, trực quan, dễ hiểu, không quá cầu kỳ nhưng vẫn đầy đủ và chính xác để truyền tải thông tin một cách rõ ràng. Sự thẳng thắn, thực tế trong cách viết của tác giả giúp cho người đọc dễ dàng đồng cảm và cảm nhận được những hoàn cảnh, trải nghiệm mà tác giả trải qua.

- Tác phẩm cũng thể hiện được điểm nhìn khách quan của nhân vật Pê-xcốp đối với vấn đề học tập, cách tiếp cận và đối diện với khó khăn trong quá trình học. Đồng thời, nhân vật cũng chia sẻ về những kinh nghiệm học tập của mình, giúp cho người đọc có thể nắm bắt và áp dụng vào quá trình học tập của mình.

7

Câu 7 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Theo bạn, nhìn từ mối quan hệ với tác giả, người kể chuyện trong truyện ngắn khác với người kể chuyện trong truyện kí như thế nào? Chia sẻ cảm nhận hoặc ấn tượng sâu sắc nhất của bạn khi đọc một trong ba truyện ngắn Chiều sương (Bùi Hiển), Muối của rừng (Nguyễn Huy Thiệp), Kiến và người (Trần Duy Phiên)

Phương pháp giải:

Đưa ra những nhìn nhận, đánh giá của mình từ mối quan hệ với tác giả về sự khác biệt giữa người kể chuyện trong truyện ngắn với người kể chuyện trong truyện kí.

Lời giải chi tiết:

- Theo em, người kể chuyện trong truyện ngắn và người kể chuyện trong truyện kí có những khác biệt nhất định. Trong truyện ngắn, người kể chuyện thường không chỉ đơn thuần là một nhân vật, mà còn là người hùng của chính câu chuyện, họ thường trực tiếp tham gia vào tình huống và diễn biến của câu chuyện. Trong khi đó, trong truyện ký, người kể chuyện thường chứng kiến, quan sát và dẫn chứng những sự kiện và diễn biến một cách khách quan hơn.

- Sau khi đọc xong truyện ngắn Muối của rừng (Nguyễn Huy Thiệp), em đã có những ấn tượng sâu sắc, khó phai về thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm tới người đọc. Tác giả đã khơi dậy lòng trắc ẩn, tình yêu thiên nhiên và sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên. Tác phẩm đậm tính nhân văn xoay quanh nhân vật Diểu-người đàn ông chuyên đi săn thú rừng. Tác giả đã thành công trong việc miêu tả diễn biến tâm lý phức tạp của ông Diểu từ khi nhìn thấy con mồi cho tới lúc chứng kiến tình cảm giữa cặp khỉ hoang cùng ánh mắt cầu xin của chúng. Đó là một cuộc chiến âm thầm nhưng không kém phần dữ dội, quyết liệt giữa con người với thiên nhiên và quan trọng hơn là trong chính nội tâm con người. 

8

Câu 8 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Lập bảng so sánh và chỉ ra những điểm tương đồng, khác biệt về yêu cầu trong cách viết giữa hai kiểu văn bản:

- Văn bản nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học và văn bản nghị luận về một tác phẩm văn học.

- Báo cáo nghiên cứu về một vấn đề tự nhiên hoặc xã hội và thuyết minh có lồng ghép một hay nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận.

Phương pháp giải:

Thông qua những hiểu biết đã được học tập, trau dồi, tổng kết những điểm giống và khác nhau giữa các thể loại và lập bảng so sánh

Lời giải chi tiết:

Văn bản nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học và văn bản nghị luận về một tác phẩm văn học.

Báo cáo nghiên cứu về một vấn đề tự nhiên hoặc xã hội và thuyết minh có lồng ghép một hay nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận.

9

Câu 9 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Lập bảng tổng hợp những điểm đáng lưu ý về các tri thức tiếng Việt liên quan đến:

- Đặc điểm, tác dụng của một số hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường;

- Đặc điểm và tác dụng của biện pháp tu từ đối;

- Đặc điểm và tác dụng của biện pháp tu từ lặp cấu trúc;

- Cách nhận biết và cách sửa một số kiểu lỗi về thành phần câu.

Phương pháp giải:

Dựa vào những tri thức Tiếng Việt để lập bảng tổng hợp điểm đáng lưu ý về một số hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường, biện pháp tu từ đối, biện pháp tu từ lặp cấu trúc, một số kiểu lỗi về thành phần câu

Lời giải chi tiết:

10

Câu 10 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Viết đoạn văn (khoảng 200 - 300 chữ) về một trong hai nội dung sau:

- Con người sẽ được gì, mất gì khi trở thành bạn với muôn loài?

- Phải chăng “cái tôi” là một thế giới?

Phương pháp giải:

Lựa chọn chủ đề và tìm ý, viết đoạn văn. Cần chú ý đảm bảo những yêu cầu của một đoạn văn

Lời giải chi tiết:

Bài tham khảo mẫu 1: Phải chăng “cái tôi” là một thế giới?

"Cái tôi" là một khái niệm trừu tượng, nhưng lại có ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và suy nghĩ của con người. Nhiều người cho rằng "cái tôi" đại diện cho bản thân của mình, tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ "cái tôi" thực sự là gì và nó có ảnh hưởng ra sao đến cuộc sống của họ. Đôi khi, khi con người quá lạc quan vào "cái tôi", họ trở nên ích kỷ và không thể chấp nhận ý kiến của người khác. Một số người còn sử dụng "cái tôi" để bảo vệ mình khỏi sự tổn thương, khiến cho họ không bao giờ muốn làm chuyện gì đó có thể đem lại rủi ro cho bản thân mình. Tuy nhiên, nếu được sử dụng đúng cách, "cái tôi" cũng có thể giúp con người tự tin và đạt được mục tiêu trong cuộc sống. Sự tự tin và tin vào khả năng của bản thân là cần thiết để có thể đối mặt với những khó khăn và thử thách trong cuộc sống. Vì vậy, phải chăng "cái tôi" là một thế giới? Có lẽ đúng hơn nếu nó được xem là một phần của con người, một phần của sự tự tin và sự tự giác của họ. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần hiểu rõ rằng "cái tôi" không thể đại diện cho tất cả mọi thứ, và chúng ta cần phải học cách chấp nhận ý kiến của người khác và hoạt động trong một môi trường xã hội, trong đó mỗi người đều có một vị trí và trách nhiệm của riêng mình.