Bài 4. An sinh xã hội - SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Chân trời sáng tạo

Mở đầu

Trả lời câu hỏi Mở đầu trang 32 SGK GD Kinh tế và Pháp luật 12 CTST

Em hãy kể một số chính sách, hoạt động an sinh xã hội và cho biết ý nghĩa của các chính sách đó đối với xã hội.

Phương pháp giải:

Em hãy dựa vào hiểu biết cá nhân để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Một số chính sách, hoạt động an sinh xã hội:

Chính sách bảo hiểm xã hội

Chính sách hỗ trợ người nghèo, người có công, người khuyết tật, trẻ em có hoàn cảnh khó khăn

Chính sách tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo

Ý nghĩa: Đảm bảo an sinh xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống, xóa đói giảm nghèo, tăng cường sự bình đẳng và công bằng trong xã hội, hướng tới phát triển bền vững.

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi Khám phá 1 trang 32 SGK GD Kinh tế và Pháp luật 12 CTST

Dựa vào thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết thế nào là an sinh xã hội.

- Nhận xét kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia.

- Kể tên các chính sách an sinh xã hội và nêu ý nghĩa của từng chính sách.

Phương pháp giải:

Em hãy đọc thông tin cho sẵn và dựa vào hiểu biết cá nhân để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

An sinh xã hội là: hệ thống các chính sách, chương trình do Nhà nước và các lực lượng xã hội thực hiện giải quyết các vấn đề xã hội nhằm hỗ trợ, giúp đỡ toàn xã hội, các cá nhân gặp phải rủi ro hoặc biến cố xã hội; bảo đảm cho mọi người dân có được mức tối thiểu về thu nhập, cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, thiết yếu, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống, đem lại hạnh phúc, an bình cho nhân dân.

Chương trình mục tiêu quốc gia là một trong những nỗ lực lớn của Nhà nước nhằm giảm nghèo, nâng cao đời sống cho người dân, đặc biệt là các đối tượng yếu thế. Tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể so với trước đây, nhiều địa phương đã cơ bản thoát khỏi tình trạng nghèo đói. Nhiều công trình phúc lợi xã hội được xây dựng, nâng cấp, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa. Các hoạt động tuyên truyền về chính sách an sinh xã hội được đẩy mạnh, giúp người dân hiểu rõ hơn về quyền lợi của mình.

Các chính sách an sinh xã hội:

Chính sách việc làm, bảo đảm thu nhập và giảm nghèo: tăng cường cơ hội có việc làm, bảo đảm thu nhập tối thiểu và giảm nghèo bền vững cho người lao động yếu thế.

Chính sách bảo hiểm xã hội: giúp người lao động và gia đình của họ phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro, ổn định cuộc sống khi thu nhập bị giảm hoặc bị mất khi gặp phải rủi ro trong quá trình lao động như: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hưu trí, tử tuất.

Chính sách trợ giúp xã hội: hỗ trợ thường xuyên đối với người có hoàn cảnh đặc thù và hỗ trợ đột xuất cho người dân nhanh chóng ổn định cuộc sống khi gặp các rủi ro như: trẻ mồ côi, người khuyết tật, người cao tuổi, người dân gặp thiên tai, dịch bệnh…

Chính sách dịch vụ xã hội cơ bản: giúp người dân tiếp cận hệ thống dịch vụ xã hội cơ bản về giáo dục, y tế, nhà ở, nước sạch và thông tin truyền thông ở mức tối thiểu.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi Khám phá 2 trang 35 SGK GD Kinh tế và Pháp luật 12 CTST

Dựa vào bảng 4.1 và thông tin trong bài, em hãy:

– Nhận xét kết quả thực hiện chính sách an sinh xã hội của Việt Nam.

– Cho biết an sinh xã hội có vai trò gì đối với các đối tượng được hưởng chính sách an sinh xã hội; đối với sự phát triển kinh tế – xã hội và Nhà nước.

Phương pháp giải:

Em hãy đọc thông tin cho sẵn và dựa vào hiểu biết cá nhân để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Nhìn chung, chính sách an sinh xã hội của Việt Nam trong giai đoạn 2018-2022 đã đạt được những kết quả tích cực, góp phần cải thiện đời sống của người dân, giảm nghèo và bảo đảm an sinh xã hội. Cụ thể:

Tăng trưởng kinh tế và việc làm: Số lao động có việc làm tăng trong giai đoạn 2018-2019, tuy nhiên giảm nhẹ trong hai năm tiếp theo, có thể do ảnh hưởng của dịch COVID-19.

Giảm tỷ lệ hộ nghèo: Tỷ lệ hộ nghèo tiếp cận đa chiều giảm liên tục trong giai đoạn này, cho thấy các chính sách giảm nghèo đã đạt được hiệu quả nhất định.

Mở rộng bảo hiểm xã hội: Số người tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp đều tăng qua các năm, thể hiện sự mở rộng của hệ thống bảo hiểm xã hội. Điều này góp phần đảm bảo an sinh cho người dân, đặc biệt trong trường hợp ốm đau, mất việc làm.

Tuy nhiên, vẫn còn một số vấn đề cần được quan tâm và giải quyết, đặc biệt là trong bối cảnh tình hình kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn và dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp:

Tăng tỷ lệ thất nghiệp: Tỷ lệ thiếu việc làm trong độ tuổi lao động tăng đáng kể trong năm 2021, có thể do ảnh hưởng của dịch COVID-19.

Tốc độ tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người chậm lại: Mặc dù thu nhập bình quân đầu người tăng qua các năm, nhưng tốc độ tăng trưởng có xu hướng chậm lại, đặc biệt trong năm 2021.

Vai trò của an sinh xã hội:

Đối với đối tượng được hưởng chính sách an sinh xã hội: Hỗ trợ người dân chủ động ngăn ngừa, giảm thiểu, khắc phục rủi ro do các biến cố trong cuộc sống; Trợ giúp xã hội cho những đối tượng yếu thế, dễ bị tổn thương khi không có khả năng tạo thu nhập.

Đối với sự phát triển kinh tế – xã hội: Góp phần nâng cao chất lượng đời sống người dân, từng bước thúc đẩy kinh tế – xã hội phát triển; Đóng góp vào sự ổn định chính trị – xã hội và phát triển kinh tế bền vững, thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội chủ nghĩa.

Đối với Nhà nước: Giải quyết tốt các vấn đề xã hội, nâng cao hiệu quả quản lí nhà nước; Giữ vững ổn định chính trị, xã hội và củng cố quốc phòng, an ninh.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 37 SGK GD Kinh tế và Pháp luật 12 CTST

Em đồng tình với nhận định nào sau đây về an sinh xã hội?

a. Mọi người dân đều có quyền hưởng an sinh xã hội thông qua các chương trình, kế hoạch của Nhà nước.

b. An sinh xã hội hướng tới đảm bảo mức tối thiểu về thu nhập, cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản cho mọi người dân.

c. Nhằm đảm bảo chất lượng cuộc sống của người dân, đem lại hạnh phúc, an bình cho nhân dân, Nhà nước thực hiện các chính sách xã hội.

d. Hệ thống an sinh xã hội chỉ tập trung vào giải quyết vấn đề giảm nghèo.

Phương pháp giải:

Em hãy đọc thông tin cho sẵn và dựa vào hiểu biết cá nhân để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Em đồng tình với nhận định:

b. An sinh xã hội hướng tới đảm bảo mức tối thiểu về thu nhập, cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản cho mọi người dân.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 37 SGK GD Kinh tế và Pháp luật 12 CTST

Em nhận xét gì về hoạt động thực hiện chính sách an sinh xã hội sau?

a. Ngành y tế đã triển khai nhiều giải pháp giải quyết tình trạng quá tải bệnh viện tuyến trên và tăng cường nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh; phát triển và nhân rộng mô hình bác sĩ gia đình.

b. Chính sách tín dụng đối với học sinh, sinh viên được áp dụng hỗ trợ cho học sinh, sinh viên quy định tại Điều 2 Quyết định 157/2007/QĐ-TTg và khoản 1 Điều 1 Quyết định 05/2022/QĐ-TTg đã hỗ trợ học sinh, sinh viên trang trải chi phí học tập, sinh hoạt, phương tiện học tập, chi phí ăn, ở, đi lại,...

c. Các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, phong trào "Toàn dân chăm sóc các gia đình thương binh, liệt sĩ và người có công với cách mạng”, các quỹ "Đền ơn đáp nghĩa" ngày càng phát triển sâu rộng, được xã hội hưởng ứng, trở thành nét đẹp truyền thống của dân tộc. 

d. Nhiều địa phương tổ chức các hoạt động nâng cao đời sống tinh thần, sức khoẻ cho người cao tuổi bằng các nguồn lực xã hội hoá, duy trì các hoạt động thăm khám, chăm sóc sức khoẻ, các phong trào văn hoá, thể dục thể thao dành cho người cao tuổi. Những hoạt động này có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng dân số trong cả nước.

Phương pháp giải:

Em hãy đọc thông tin cho sẵn và dựa vào hiểu biết cá nhân để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Các hoạt động bạn đưa ra đều cho thấy những nỗ lực đáng kể của Việt Nam trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội, hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân:

a. Việc giải quyết tình trạng quá tải bệnh viện tuyến trên và nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh là một bước đi đúng hướng. Mô hình bác sĩ gia đình cũng là một giải pháp hiệu quả để tiếp cận y tế cơ sở, giảm tải cho các bệnh viện lớn và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe ban đầu.

b. Chính sách này đã tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh, sinh viên tiếp cận vốn vay để trang trải chi phí học tập. Điều này góp phần giảm bớt gánh nặng kinh tế cho gia đình và khuyến khích các em tiếp tục học tập.

c. Việc phát triển các hoạt động đền ơn đáp nghĩa là một biểu hiện cao đẹp của truyền thống uống nước nhớ nguồn của dân tộc. Các hoạt động này không chỉ mang ý nghĩa xã hội sâu sắc mà còn góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân.

d. Việc tổ chức các hoạt động này là rất cần thiết, giúp người cao tuổi có cuộc sống vui khỏe, lành mạnh và được xã hội quan tâm.

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi Luyện tập 3 trang 38 SGK GD Kinh tế và Pháp luật 12 CTST

Em hãy trình bày bài thuyết trình về vai trò của chính sách an sinh xã hội và nêu ví dụ để làm rõ vai trò của chính sách đó.

Phương pháp giải:

Em hãy đọc thông tin cho sẵn và dựa vào hiểu biết cá nhân để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Chính sách an sinh xã hội đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo đảm cuộc sống ổn định cho người dân, đặc biệt là những đối tượng yếu thế trong xã hội. Nó như một tấm lưới an toàn, giúp người dân vượt qua những khó khăn, rủi ro trong cuộc sống như bệnh tật, tai nạn, thất nghiệp, tuổi già. Ví dụ, chính sách bảo hiểm y tế giúp người dân tiếp cận dịch vụ y tế với chi phí hợp lý, giảm bớt gánh nặng kinh tế khi ốm đau. Hay chính sách trợ cấp xã hội giúp hỗ trợ những hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn, người khuyết tật, người cao tuổi không có khả năng lao động, đảm bảo cho họ có cuộc sống ổn định hơn. Ví dụ cụ thể như sau: Một công nhân bị tai nạn lao động, mất khả năng lao động. Nhờ có bảo hiểm xã hội, anh được hỗ trợ chi phí điều trị và một khoản tiền trợ cấp hàng tháng để duy trì cuộc sống. Nhờ có các chính sách này, xã hội trở nên công bằng, đoàn kết hơn, góp phần xây dựng một đất nước văn minh, tiến bộ.

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi Luyện tập 4 trang 38 SGK GD Kinh tế và Pháp luật 12 CTST

Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

a. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tại tỉnh B tích cực hỗ trợ người dân vùng lũ lụt tiền, quà cứu trợ sớm vượt qua khó khăn, ổn định đời sống và sản xuất.

b. Chủ doanh nghiệp A đã tham gia đóng góp vào Quỹ xoá đói giảm nghèo của địa phương. Đồng thời, vận động người thân giúp đỡ các hộ gia đình gặp khó khăn, giúp họ vươn lên trong cuộc sống.

c. Doanh nghiệp T không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động làm việc tại doanh nghiệp.

- Em có nhận xét gì về việc làm của các chủ thể qua các trường hợp trên?

- Theo em, học sinh thực hiện trách nhiệm của công dân về an sinh xã hội như thế nào?

Phương pháp giải:

Em hãy đọc thông tin cho sẵn và dựa vào hiểu biết cá nhân để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

a. Hành động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tại tỉnh B thể hiện rõ tinh thần tương thân tương ái, đoàn kết của cộng đồng. Việc hỗ trợ kịp thời người dân vùng lũ không chỉ giúp họ vượt qua khó khăn trước mắt mà còn góp phần ổn định cuộc sống và khôi phục sản xuất. Đây là một hành động thiết thực, thể hiện trách nhiệm của một tổ chức xã hội đối với cộng đồng.

b. Chủ doanh nghiệp A đã thể hiện tinh thần trách nhiệm cao với cộng đồng khi tham gia đóng góp vào Quỹ xóa đói giảm nghèo và vận động người thân giúp đỡ các hộ gia đình khó khăn. Hành động này không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn góp phần xây dựng một xã hội đoàn kết, tương trợ. Việc làm của doanh nghiệp A là một tấm gương sáng cho các doanh nghiệp khác noi theo.

c. Việc doanh nghiệp T không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp là vi phạm pháp luật và vi phạm quyền lợi của người lao động gây nhiều hệ lụy xấu.

Là một học sinh trách nhiệm của em về an sinh xã hội như sau:

Tham gia các hoạt động tình nguyện, các chương trình hỗ trợ cộng đồng, bảo vệ môi trường

Tham gia các diễn đàn, hội thảo, tuyên truyền về các vấn đề xã hội

Nỗ lực học tập, rèn luyện các kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề để có thể thích nghi với cuộc sống và làm việc hiệu quả

Tuân thủ các quy định của nhà trường, địa phương và pháp luật nước nhà

Vận dụng

Trả lời câu hỏi Vận dụng trang 38 SGK GD Kinh tế và Pháp luật 12 CTST

Em hãy kể tên một số hoạt động thực hiện chính sách an sinh xã hội, kết quả thực hiện và nêu vai trò của chính sách an sinh xã hội ở địa phương.

Phương pháp giải:

Em hãy đọc thông tin cho sẵn và dựa vào hiểu biết cá nhân để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Ở một số địa phương, chính quyền đã triển khai các mô hình như:

Tổ chức các lớp dạy nghề, hỗ trợ vốn vay để tạo việc làm

Xây dựng trường học, nâng cấp cơ sở vật chất, cấp học bổng cho học sinh nghèo

Cấp thẻ bảo hiểm y tế, trợ cấp hàng tháng

Tổ chức các câu lạc bộ người cao tuổi, các hoạt động văn hóa, thể thao.

Vai trò của chính sách an sinh xã hội ở địa phương:

Đảm bảo công bằng xã hội: Giúp giảm khoảng cách giàu nghèo, tạo điều kiện cho mọi người có cơ hội phát triển.

Nâng cao chất lượng cuộc sống: Đáp ứng các nhu cầu cơ bản của người dân như y tế, giáo dục, nhà ở.

Đảm bảo ổn định xã hội: Giảm thiểu các vấn đề xã hội như tội phạm, tệ nạn.

Phát triển bền vững: Góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.