Soạn bài Sống, hay không sống – đó là vấn đề SGK Ngữ văn 11 tập 1 Kết nối tri thức - chi tiết

Nội dung chính

Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 126, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Theo bạn, việc ý thức về tình trạng bi đát của hoàn cảnh có khi nào ngăn trở con người hành động quyết đoán trong cuộc đời?

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức của bản thân để trả lời câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Theo em, việc ý thức về tình trạng bi đát của hoàn cảnh vừa có thể ngăn trở, lại vừa là động lực cho con người hành động quyết đoán. Bởi sự khốn khổ của hoàn cảnh không phải khi nào cũng khiến con người bị ủy mị, chán nản mà đôi khi, nó chính là nguồn động lực chính giúp con người vượt qua hoàn cảnh, tự giải thoát cho chính bản thân mình.

Trong khi đọc 1

Câu 1 (trang 127, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Lời thoại của các nhân vật trước khi Hăm-lét xuất hiện cho thấy điều gì về bầu không khí xã hội bao quanh chàng?

Phương pháp giải:

Dựa vào đoạn đầu của tác phẩm để trả lời câu hỏi này

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Lời thoại của các nhân vật trước khi Hăm-lét xuất hiện cho thấy bầu không khí xã hội bao quanh chàng đều bị kiểm soát, mọi người đều đang theo dõi, để ý đến từng hành động của chàng, thăm dò xem chàng đang bị điên thật hay giả vờ điên. Bởi vậy, không khí xung quanh chàng rất căng thẳng bởi biết bao ánh mắt đều đang dõi theo từng hành động của chàng.

Trong khi đọc 2

Câu 2 (trang 129, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Sự xung đột với cả thời đại đã để lại dấu ấn như thế nào trong nội tâm Hăm – lét?

Phương pháp giải:

Chú ý lời đối thoại của Hăm – lét.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Sự xung đột với cả thời đại đã để in hằn trong nội tâm của Hăm – lét. Chàng mang trong mình một trái tim tổn thương, một tâm hồn nguội lạnh với trách nhiệm to lớn phải đem cái tốt, cái đẹp cùng những âm mưu đen tối ra ngoài ánh sáng. Bởi vậy những lời nói của chàng thốt ra không chỉ ẩn chứa sự thê lương, bi đát mà ẩn sâu trong đó là một ý chí mãnh liệt muốn vượt qua bể khổ, kiếm tìm cuộc sống công lý.

Trong khi đọc 3

Câu 3 (trang 129, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Chú ý sự khác biệt giữa lời Hăm – lét nói với Ô-phê-li-a trong độc thoại và đối thoại.

Phương pháp giải:

Chú ý vào đoạn đối thoại giữa Hăm – lét với Ô-phê-li-a.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

* Sự khác biệt giữa lời Hăm – lét nói với Ô-phê-li-a trong độc thoại và đối thoại

- Lời nói của Ô-phê-li-a chứa đầy sự quan tâm, lo lắng dành cho chàng

- Lời nói của Hăm – lét chứa đựng sự ghét bỏ, thờ ơ và thi thoảng có phần cay nghiệt khiến nàng phần nào bị tổn thương sâu sắc.

Trong khi đọc 4

Câu 4 (trang 130, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Chú ý việc thể hiện ý thức của Hăm-lét về mối quan hệ giữa nhan sắc và đức hạnh trong thời đại đảo điên.

Phương pháp giải:

Chú ý và lời nói của Hăm – lét trong đoạn cuối.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Chàng tự ý thức được trong thời đại đảo điên, cái gọi là nhan sắc và đức hạnh của người phụ nữ cũng dần biến mất, họ cũng mang theo trong mình những toan tính riêng khiến bản chất ban đầu của 2 khái niệm đó bị lu mờ. Ngay cả Ô-phê-li-a của hiện tại cũng vậy, nàng cũng chỉ đang dò la về thái độ của Hăm – lét cho nhà Vua và Hoàng hậu, chứ sự thật cũng không có ý gì tốt đẹp ở đây. Nhan sắc thì như vậy, nhưng đức hạnh thì đã thay đổi như chính tấm lòng của con người vì những toan tính cá nhân hay nghịch cảnh chi phối, mọi thứ đều có thể thay đổi.

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 131, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Xác định ý nghĩa lời thoại của các nhân vật trước khi Hăm-lét xuất hiện.

Phương pháp giải:

Chú ý vào đoạn đầu của tác phẩm.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Lời đối thoại của các nhân vật trước khi Hăm – lét xuất hiện đã thể hiện rõ thái độ của các nhân vật đối với nhân vật Hăm-lét. Tất cả đều đang nghi ngờ rằng rốt cuộc là Hăm-lét giả vờ ngốc hay ngốc thật, họ đều đang chờ đợi cơ hội để thủ tiêu chàng. Qua đó, ta thấy được sự độc ác, toan tính thâm độc của các nhân vật.

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 131, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Nêu nhận xét chung về tâm trạng của Hăm-lét thể hiện qua lời độc thoại. Theo mạch suy tưởng của Hăm-lét, lời độc thoại có thể chia làm mấy phần, nội dung từng phần là gì?

Phương pháp giải:

Chú ý vào phần đối thoại của Hăm-lét.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Nhận xét: tâm trạng của Hăm-lét dường như rất hỗn loạn. Chàng không biết mình nên đưa ra lựa chọn nào mới là tốt nhất, chính xác nhất. 

- Theo mạch suy tưởng của Hăm-lét, lời độc thoại có thể chia ra làm 3 phần:

+ Phần 1: Từ “Sống, hay không sống-đó là vấn đề… quý hơn?”

→ Đặt ra lời mở đầu cho màn độc thoại bằng một câu hỏi tu từ

+ Phần 2: Tiếp… chưa hề biết tới?

→ Định nghĩa khái niệm cái chết và những suy ngẫm về cuộc đời của Hăm-lét

+ Phần 3: còn lại

→ Lời kết thể hiện rõ nội tâm đang giằng xé, đấu tranh kịch liệt của Hăm-lét trong hoàn cảnh éo le của chính mình. 

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 131, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Có thể xác định cách hiểu của Hăm-lét về “sống” và “không sống” như thế nào?

Phương pháp giải:

Dựa vào đoạn độc thoại của Hăm-lét.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Theo cách hiểu của Hăm-lét, “sống” và “không sống” là 2 khái niệm trừu tượng. Đó là chấp nhận, chịu đựng tất cả những sự khổ đau, bất hạnh mà người khác ban lại, hay là chúng ta đấu tranh lại nó và kéo theo bao đau khổ cho người khác. Chọn sống hay không sống? Nhân vật đang rơi vào tình thế khó khăn khi không biết bản thân nên lựa chọn thế nào cho đúng, hợp đạo lý. Đây là một cách hiểu khá sáng tạo và mang theo tầm nhìn lớn, khi nhân vật đang đấu tranh tư tưởng giữa việc nên báo thù hay không.

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 131, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Nêu lí do khiến Hăm-lét cho rằng “chết” đáng “mong muốn” mà cũng là “điều khó khăn” buộc người ta phải “ngừng lại mà suy nghĩ”.

Phương pháp giải:

Dựa vào đoạn độc thoại của Hăm-lét.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Hăm-lét cho rằng “chết” đáng “mong muốn” mà cũng là “điều khó khăn” buộc người ta phải “ngừng lại mà suy nghĩ” bởi cái chết có thể chấm dứt mọi khổ đau, những hận thù nhưng nó là sự đánh dấu kết thúc của một cuộc đời, con người sẽ chẳng thể làm gì. Hăm-lét muốn chấm dứt sự giằng xé ấy nhưng anh không thể bỏ qua cho những kẻ xấu xa, độc ác vẫn ngày ngày hoành hành tại kia, đem đến khổ đau cho người khác. Bằng tình thần chính nghĩa của mình, Hăm-lét nghĩ mình phải có nghĩa vụ cứu rỗi mọi người, trừ khử cái xấu xa, độc ác, giành lại cuộc sống bình yên, hạnh phúc cho chính mình và cho mọi người.

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 131, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Phân tích ý thức của Hăm-lét về những “khổ nhục trên cõi thế” mà con người phải gánh chịu. Theo bạn, Hăm-lét sợ “nỗi khổ nhục” gì ở cõi “mênh mang sau khi chết”?

Phương pháp giải:

Dựa vào đoạn độc thoại của Hăm-lét.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Nhận thức của Hăm-lét về những “khổ nhục trên cõi thế” mà con người phải gánh chịu 

+ Đó là những roi vọt, khinh bỉ của thời đại, sự áp bức của kẻ bạo ngược, hống hách của kẻ kiêu căng, những nỗi dày vò của tình yêu tuyệt vọng, sự trì chậm của công lí…

+ Là lời cam chịu, than vãn rên rỉ, đổ mồ hôi dưới gánh nặng của cuộc đời mệt mỏi, nếu không phải chỉ vì sợ một cái gì đó mênh mang sau khi chết. 

- Theo em, Hăm-lét sợ “nỗi khổ nhục” ở cõi “mênh mang sau khi chết đó là sau khi chết đi, Hăm-lét được gặp lại những người thân yêu của mình, những người đã bị chết oan bởi những người tàn ác kia trong khi Hăm-lét chưa trả thù được cho họ. Nó có thể là những lời trách cứ khiến con người không được yên, trách nhiệm chưa gánh vác xong, đó được coi là một thất bại triệt để của cuộc sống khi lựa chọn cái chết thay vì thực hiện trách nhiệm của mình. 

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 131, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Hăm-lét đã nhận thức như thế nào về nguyên nhân tình trạng do dự, không thể hành động quyết đoán của chính mình? Dựa vào phần tóm tắt vở kịch, hãy cho biết Hăm-lét đã làm gì sau khi nhận thức được bản chất vấn đề.

Phương pháp giải:

Đọc đoạn độc thoại của Hăm-lét.

Lời giải chi tiết:

Cách 1 

- Hăm-lét tự nhận thức được vào sự do dự của bản thân mình. Nguyên nhân của tình trạng do dự xuất phát từ nhận thức của bản thân Hăm-lét, bởi tấm lòng cao thượng và đầy nhân nghĩa của chàng. Chàng băn khoăn không biết bản thân nên tiếp tục nhẫn nhục, đổi lại mọi người sẽ vẫn hạnh phúc, hoành hành hay vùng lên đấu tranh, tạo nên một cuộc mưa máu khiến nhiều người phải lầm than. Nên nghe con tim hay lý trí, lựa chọn trách nhiệm của bản thân và tiếp tục gánh vác hay buông xuôi, bỏ mặc tất cả?

- Cuối cùng, khi nghĩ về cái chết, một cái chết dang dở đầy vô nghĩa, Hăm-lét đã quyết định biến mọi sự khổ đau thành động lực, gánh vác trách nhiệm của mình, phải tiếp tục đấu tranh chống lại cái ác, cái xấu xa, giải thoát cho cuộc sống của mọi người dù cho có phải tạo ra một cuộc gió tanh mưa máu, chàng cũng nhất định phải hành động, hoàn thành sứ mệnh của mình.

Sau khi đọc 7

Câu 7 (trang 131, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Chỉ ra tính chất bi kịch của xung đột được thể hiện qua lời độc thoại của Hãm-lét. Theo bạn, trong xã hội hiện đại, xung đột đó có còn tồn tại hay không? Căn cứ để bạn nêu ý kiến về vấn đề này là gì?

Phương pháp giải:

Dựa vào đoạn độc thoại của Hăm-lét và kiến thức của bản thân về cuộc sống hiện đại.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

- Bi kịch của xung đột được thể hiện qua lời độc thoại của Hăm-lét được thể hiện ở sự giằng xé của bản thân giữa một bên là sống vì bản thân mình, một bên là sống vì trách nhiệm. Thật khó để cân bằng cả hai. 

- Theo em, trong xã hội hiện đại, xung đột như vậy vẫn còn tồn tại nhưng nó luôn được chuyển hóa linh hoạt. Xã hội ngày càng phát triển, con người ngày càng bận rộn, đôi khi họ không có thời gian để sống cho chính mình mà chỉ sống vì trách nhiệm.

Một ví dụ điển hình có thể kể đến như những người đi làm. Có lẽ ai cũng muốn có thời gian để đi chơi, để đi du lịch, sống vì bản thân nhưng vì họ phải lo cho gia đình, con cái nên phải từ bỏ cuộc sống theo ý mình, làm việc, kiếm tiền với hy vọng về một cuộc sống khá giả hơn, con cái no ấm, hạnh phúc. Nhưng đổi lại, nó mang đến cho họ một niềm hạnh phúc khác, đó là niềm hạnh phúc con cái mạnh khỏe, cuộc sống ấm no và cảm thấy ranh giới giữa vì bản thân và vì trách nhiệm dần mờ đi bởi họ đã tìm được một niềm hạnh phúc khác. Suy nghĩ đó sẽ giúp họ từ bỏ được cuộc sống vị kỷ của bản thân, suy nghĩ thoáng ra và làm được nhiều việc ý nghĩa hơn.

Viết

Câu hỏi (trang 131, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu cảm nhận của bạn về con người Hăm-lét được thể hiện qua lời độc thoại trong Sống, hay không sống – đó là vấn đề.

Phương pháp giải:

Dựa vào lời độc thoại của Hăm-lét và đưa ra quan điểm của bản thân.

Lời giải chi tiết:

Cách 1

Theo em, Hăm-lét là một người chuẩn mực, tài giỏi, đặc biệt chàng là một người có trách nhiệm. Dù cuộc sống của chàng có đầy rẫy khổ đau, bất hạnh, chàng vẫn mạnh mẽ, mưu trí để vượt qua nó một cách hoàn hảo và ít thương tổn nhất. Chàng cũng muốn có cuộc sống của riêng mình và đã từng có suy nghĩ từ bỏ. Nhưng nhìn ngoài kia, những người đang đau khổ vì cái ác, sự bất công của xã hội, sự đàn áp của kẻ xấu xa khiến chàng không thể sống cuộc sống cho riêng mình. Chàng đặt trách nhiệm cho mình, phải giải phóng bản thân, con người ra khỏi bể khổ này, đó cũng chính là cách chàng tự giải phóng cho chính mình. Đó là tính cách của một con người quật cường, luôn kiếm tìm ánh sáng cho chính mình và chúng ta nên học tập tính cách, tinh thần lạc quan và quật cường của Hăm-lét. 

Bài đọc

>> Xem chi tiết: Văn bản Sống, hay không sống – đó là vấn đề