Bài 8: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991 SGK lịch sử và địa lí 9 Cánh Diều

? mục I 1

Trình bày tình hình chính trị của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 1. Tình hình chính trị (SGK trang 37)

- Chỉ ra tình hình chính trị của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải chi tiết:

- Chính sách đối nội: Cùng cố chế độ xã hội chủ nghĩa, dân chủ xã hội, phát triển kinh tế và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân. Áp dụng những biện pháp kiên quyết để củng cố nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Tăng cường hoạt động của các cơ quan an ninh quốc gia, tòa án, viện kiểm sát đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Liên Xô.

- Chính sách đối ngoại: Chủ trương duy trì, bảo vệ hòa bình thế giới, thực hiện chính sách chung sống hòa bình, quan hệ hữu nghị với các nước. Tích cực ủng hộ cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, giành độc lập dân tộc của các nước thuộc địa và phụ thuộc. Đối phó với Mỹ và phương Tây trong Chiến tranh lạnh.

- Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, tình hình chính trị của Liên Xô khá ổn định. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa không ngừng được hoàn thiện. Vai trò của Xô viết đại biểu nhân dân lao động được tăng cường. Địa vị quốc tế của Liên Xô được nâng cao Liên Xô trở thành chỗ dựa vững chắc của phong trào hòa bình và cách mạng thế giới. Từ những năm 80 của thế kỉ XX. Liên Xô lâm vào tình trạng khủng hoảng chính trị ngày càng sâu sắc.

? mục I 2

Trình bày tình hình kinh tế của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 2. Tình hình kinh tế (SGK trang 38)

- Chỉ ra tình hình kinh tế của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải chi tiết:

- Từ năm 1946 đến năm 1950, Liên Xô thực hiện công cuộc khôi phục và phát triển kinh tế đất nước. Sau 4 năm 3 tháng, các chỉ tiêu để ra về cơ bản đã đạt được. Trong giai đoạn này, khoa học - kĩ thuật Liên Xô cũng có sự phát triển vượt bậc. Đặc biệt, năm 1949, Liên Xô chế tạo thành công bom nguyên tử, phá vỡ thế độc quyền vũ khí nguyên tử của Mỹ.

- Từ năm 1950 đến đầu những năm 70 của thế kỉ  XX. Liên Xô tiếp tục công cuộc xây dựng cơ sở vật chất - kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội thông qua các kế hoạch dài hạn.

- Từ năm 1951 đến năm 1975, tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm của nền công nghiệp Liên Xô đạt 9,6 %. Năm 1970, sản lượng đầu mô đạt 353 triệu tấn, than đạt 624 triệu tần và thép đạt 121 triệu tấn; sản lượng ngành điện lực dạt 440 ti ki-lô-oát giờ (gấp 352 lần năm 1913 và băng sản lượng điện của bốn nước Anh, Pháp, Tây Đức, I-ta-li-a cộng lại). Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp đứng thứ 2 thế giới.

- Trong những năm 1973 - 1991, cuộc khủng hoảng năng lượng đã tác động mạnh mẽ đến kinh tế Liên Xô. Trong bối cảnh đó, các nhà lãnh đạo Liên Xô chậm để ra những biện pháp đổi mới để thích ứng. Đầu những năm 80 của thế kỉ XX, nền kinh tế của Liên Xô ngày càng khó khăn, sản xuất công nghiệp và nông nghiệp trì trệ.

? mục I 3

Trình bày tình hình xã hội, văn hóa của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 3. Tình hình xã hội, văn hóa (SGK trang 39)

- Chỉ ra tình hình xã hội, văn hóa của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải chi tiết:

- Với sự phát triển của nền kinh tế xã hội chủ nghĩa, cơ cấu xã hội Liên Xô đã có sự biến đổi căn bản: sở hữu tư nhân bị xóa bỏ; tỉ lệ công nhân, trí thức tăng nhanh về số lượng và có vai trò chủ đạo trong đời sống xã hội. Khối liên minh công - nông ngày càng gắn bó chặt chẽ.

- Nhiệm vụ xây dựng văn hóa mới được chú trọng. Đời sống văn hóa, giáo dục của các tầng lớp nhân dân được nâng cao. Tầng lớp trí thức, đặc biệt là đội ngũ các nhà khoa học, tăng lên về số lượng và có nhiều đóng góp đối với sự phát triển của đất nước. Nền văn hóa xã hội chủ nghĩa từng bước được xây dựng.

? mục II 1

Trình bày tình hình chính trị của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 1. Tình hình chính trị (SGK trang 39)

- Chỉ ra tình hình chính trị của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải chi tiết:

- Trong những năm 1944 - 1945, phối hợp với cuộc tiến công truy kích quân phát xít của Hồng quân Liên Xô, nhân dân các nước Đông Âu đã nổi dậy giành chính quyền, thành lập nhà nước dân chủ nhân dân. .

- Nhà nước dân chủ nhân dân ở các nước Đông Âu là chính quyền liên hiệp gồm đại biểu các giai cấp, các đảng phái chính trị từng tham gia Mặt trận dân tộc thống nhất chống phát xít. Chính quyền nhân dân được củng cố: vai trò lãnh đạo của các đảng cộng sản ngày càng được khẳng định. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa từng bước được xây dựng, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được cải thiện, nâng cao.

- Chính sách đối nội: Vai trò của nhà nước chuyên chính vô sản ngày càng được tăng cường, có kế hoạch phát triển nền kinh tế quốc dân một cách hợp lí. Các tổ chức công đoàn, đoàn thanh niên, hội phụ nữ,... đóng vai trò lớn trong đời sống chính trị.

- Chính sách đối ngoại: Thiết lập quan hệ ngoại giao chặt chẽ với Liên Xô. Ủng hộ phong trào cách mạng, đặc biệt là phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới.

- Từ cuối những năm 70 và đầu những năm 80 của thế kỉ XX, các nước Đông Âu lâm vào tình trạng khủng hoảng chính trị ngày càng sâu sắc.

? mục II 2

Trình bày tình hình kinh tế của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 2. Tình hình kinh tế  (SGK trang 40)

- Chỉ ra tình hình kinh tế của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải chi tiết:

- Trong những năm 1945 - 1949, các nước Đông Âu tiến hành cải cách ruộng đất.

xóa bỏ chế độ chiếm hữu ruộng đất của địa chủ, quốc hữu hóa các xí nghiệp lớn,...

- Trong giai đoạn 1950 - 1975, các nước Đông Âu thực hiện nhiều kế hoạch 5 năm nhằm xây dựng cơ sở vật chất, kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội.

- Đến những năm 70 của thế kỉ XX, với sự nỗ lực của nhân dân và sự giúp đỡ của Liên

Xô, các nước Đông Âu đã đạt được những thành tựu to lớn: xây dựng nền công nghiệp phát triển, hoàn thành điện khí hóa toàn quốc: sản xuất nông nghiệp tăng trưởng nhanh, đáp ứng nhu cầu lương thực và thực phẩm của nhân dân,... Các nước Đông Âu từng bước trở thành những nước công - nông nghiệp. Bộ mặt kinh tế, xã hội đất nước có sự thay đổi căn bản và sâu sắc.

? mục II 3

Trình bày tình hình xã hội, văn hóa của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 3. Tình hình xã hội, văn hóa  (SGK trang 41)

- Chỉ ra tình hình xã hội, văn hóa của Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991.

Lời giải chi tiết:

- Xã hội các nước Đông Âu có sự thay đổi : giai cấp bóc lột từng bước bị xóa bỏ, công nhân và nông dân là hai giai cấp cơ bản trong xã hội, tầng lớp trí thức ngày càng đông lên về số lượng và có vai trò lớn đối với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đời sống vật chất, tinh thân cua nhân dẫn cũng được cải thiện rõ rệt.

- Trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, các nước Đông Âu đều tiến hành cuộc cách mạng trong lĩnh vực văn hóa nhằm xoa bo tư tưởng tư sản, xây dựng nền văn hoá. tư tưởng xã hội chủ nghĩa.

? mục III

Giải thích sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần III. Sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô (SGK trang 41)

- Chỉ ra sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô .

Lời giải chi tiết:

- Từ cuối những năm 80 của thế kỉ XX, các nước Đông Âu và Liên Xô từng bước lâm vào tình trạng bất ổn.

- Ở Đông Âu, cuối năm 1988, cuộc khủng hoảng ở các nước trở nên trầm trọng. Ban lãnh đạo ở các nước Đông Âu lần lượt từ bỏ quyền lãnh đạo của đảng cộng sản, chấp.

nhận chế độ đa nguyên, đa đảng và tiến hành tổng tuyển cử. Cuối năm 1989, chế độ xã hội chủ nghĩa đã sụp đổ ở hầu hết các nước.

- Ở Liên Xô, tháng 3-1985, Goóc-ba-chốp để ra đường lối cải tổ nhưng thất bại. Liên Xô lâm vào khủng hoảng trầm trọng. Ngày 25-12-1991, Goóc-ba-chốp từ chức Tổng thống, lá cờ búa liềm trên nóc điện Krem-li bị hạ xuống, đánh dấu sự chấm dứt của chế độ xã hội chủ nghĩa ở quốc gia này.

- Sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô xuất phát từ nhiều nguyên nhân như: các đảng cộng sản, nhà nước mắc nhiều sai lầm về đường lối xây dựng mô hình kinh tế - xã hội và có chính sách cải tô không phù hợp; chưa khai thác tốt thành tựu của cách mạng khoa học - kĩ thuật; vi phạm quyền dân chủ; sự chống phá của các thế lực thù địch,...