Bài 21. Quyền và nghĩa vụ của công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo - SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 11 Cánh diều

Mở đầu

Trả lời câu hỏi Mở đầu trang 145 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Cánh diều

Em hãy cho biết hình ảnh nhắc đến tín ngưỡng nào? Hãy chia sẻ những điều em biết về tín ngưỡng đó.

Phương pháp giải:

Quan sát bức ảnh và cho biết tín ngưỡng được nhắc đến trong bức ảnh. Dựa vào kiến thức thực tế để chia sẻ hiểu biết bản thân về tín ngưỡng.

Lời giải chi tiết:

- Hình ảnh nhắc đến tín ngưỡng Lễ rước kiệu tại lễ hội Đền Hùng.

- Theo truyền thuyết thì Lạc Long Quân và Âu Cơ được xem như là Thủy Tổ người Việt, cha mẹ của các Vua Hùng. Lễ hội Đền Hùng còn được gọi là ngày Giỗ Tổ Hùng Vương. Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương diễn ra vào ngày mồng 10 tháng 3 âm lịch hàng năm tại Đền Hùng, Việt Trì, Phú Thọ. Trước đó hàng tuần, lễ hội đã diễn ra với nhiều hoạt động văn hoá dân gian và kết thúc vào ngày 10 tháng 3 âm lịch với Lễ rước kiệu và dâng hương tại Đền Thượng. Ngày 6-12-2012, UNESCO chính thức công nhận tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Di sản này là một biểu tượng của tinh thần đại đoàn kết, truyền thống đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam.

? mục 1

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 146 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Cánh diều

Em hãy đọc thông tin, trường hợp và trả lời câu hỏi

Phương pháp giải:

a. - Đọc các thông tin và trường hợp để nhận xét suy nghĩ, hành động của các nhân vật trong trường hợp đó. 

- Chỉ ra biểu hiện của quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng và tôn giáo trong trường hợp.

b. Nêu được mục đích của pháp luật trong việc quy định về quyền và nghĩa vụ của công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

Lời giải chi tiết:

a. Nhận xét về suy nghĩ, hành động của các nhân vật trong hai trường hợp:

- Trường hợp 1: Suy nghĩ của chị M là đúng, vì pháp luật quy định công dân có quyền theo hoặc không theo một tôn giáo nào. Suy nghĩ, băn khoăn của bố mẹ chị M là không đúng, vì pháp luật nghiêm cấm hành vi phân biệt đối xử, kì thị vì lí do tôn giáo (khoản 1 Điều 5 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016).

- Trường hợp 2: Suy nghĩ về việc nếu anh T muốn ứng cử vào đại biểu Hội đồng nhân dân thì anh phải từ bỏ tôn giáo mà mình đang theo là suy nghĩ sai lệch, không phù hợp pháp luật. Vì từ bỏ tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào là quyền của công dân, không phải nghĩa vụ công dân. Việc anh T ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân không phụ thuộc vào việc theo tôn giáo nào.

b. Pháp luật nước ta quy định quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo nhằm bảo đảm quyền công dân của mỗi người, đồng thời đảm bảo hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo vì quyền và lợi ích của công dân, nhưng không làm ảnh hưởng đến lợi ích của Nhà nước và xã hội.

? mục 2

Trả lời câu hỏi mục 2 trang 149 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Cánh diều

Em hãy đọc thông tin, trường hợp và trả lời câu hỏi

Phương pháp giải:

a. Đọc thông tin, trường hợp và cho biết các hành vi không thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo trong mỗi trường hợp trên.

b. Nêu được hậu quả và trách nhiệm pháp lí của các hành vi vi phạm nêu trên.

Lời giải chi tiết:

a. Ở trường hợp 2, hành vi của một số cá nhân đã lợi dụng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo để lập diễn đàn, hội nhóm trên mạng xã hội nhằm thu lợi bất chính, cùng hành vi bán thuốc chữa bệnh, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc là hành vi không thực hiện quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo. Đây là những hành vi trái pháp luật về quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

b. Hậu quả của các hành vi vi phạm trong trường hợp 2:

- Các hành vi vi phạm trong trường hợp 2 có thể gây ra hậu quả xấu đến sức khoẻ, tài sản và tính mạng của người dân.

- Các hành vi vi phạm này, tùy theo tính chất và mức độ, có thể bị xử lí kỉ luật, xử phạt vi phạm hành chính, bị truy cứu trách nhiệm Hình sự, nếu gây thiệt hại cho người khác thì phải bồi thường.

? mục 3

Trả lời câu hỏi mục 3 trang 150 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Cánh diều

Em hãy đọc trường hợp, tình huống và trả lời câu hỏi

Phương pháp giải:

a. - Đọc các trường hợp và nhận xét suy nghĩ, việc làm của các nhân vật trong các trường hợp đó. 

- Nêu được những việc làm thể hiện trách nhiệm của công dân trong việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

b. Đặt mình vào vị trí bạn M trong tình huống và đưa ra cách xử lí để thể hiện trách nhiệm của mình trong việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

c. Nhận xét suy nghĩ của M. Liên hệ bản thân và xử lí tình huống.

Lời giải chi tiết:

a. Nhận xét suy nghĩ, việc làm của các nhân vật trong các trường hợp:

- Suy nghĩ, việc làm của gia đình anh H ở trường hợp 1 và của học sinh lớp X trong trường hợp 2 là thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

- Những suy nghĩ và việc làm thể hiện trách nhiệm của công dân trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo là:

+ Gia đình anh H thực hiện tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên vừa thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng tôn giáo, vừa thể hiện truyền thống, đạo lí uống nước nhớ nguồn của dân tộc Việt Nam.

+ Các bạn học sinh lớp X đi tham quan di tích lịch sử – văn hoá là một cơ sở tôn giáo là thể hiện trách nhiệm công dân học tập tìm hiểu quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

b. Nếu là M trong tình huống, em sẽ giải thích cho các bạn hiểu được trách nhiệm công dân trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo là phải đoàn kết giữa những người theo các tôn giáo khác nhau, giữa người theo tôn giáo với người không theo tôn giáo. Vì vậy, không nên chia tách lớp thành các nhóm theo tôn giáo và không theo tôn giáo.

c. - Suy nghĩ của M trong tình huống là sai, không phù hợp với quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

- Nếu là bạn của M, em sẽ giải thích để M thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 143 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Cánh diều 

Em đồng ý hay không đồng ý với nhận định nào dưới đây? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc các nhận định và bày tỏ quan điểm đồng ý hoặc không đồng ý với nhận định đó. Giải thích.

Lời giải chi tiết:

- Em đồng ý với nhận định A, C, D.

- Em không đồng ý với nhận định B.

Vì mỗi người được phép lựa chọn theo hoặc không theo tín ngưỡng, tôn giáo nào. Đó là quyền tự do lựa chọn của từng người miễn là trong khuôn khổ pháp luật, không xâm phạm lợi ích quốc gia, dân tộc, quyền và lợi ích của người khác.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 151 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Cánh diều

Theo em, hành vi nào dưới đây vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo? Theo em, các hành vi đó có thể dẫn đến hậu quả gì?

Phương pháp giải:

- Đọc và chỉ ra các hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo. 

- Nêu hậu quả của các hành vi đó.

Lời giải chi tiết:

- Các hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo là: A, C, D, E.

- Hậu quả của các hành vi đó là ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống của mỗi người. Nhiều trường hợp lợi dụng tự do tín ngưỡng, tôn giáo để hành nghề mê tín dị đoan làm hoạt động quản lí gặp khó khăn; một số trường hợp lợi dụng sinh hoạt tôn giáo để chống phá nhà nước, tuyên truyền sai sự thật làm xâm phạm đến an ninh quốc gia, mất trật tự an toàn xã hội,…

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi Luyện tập 3 trang 151 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Cánh diều

Em hãy nêu những việc nên làm, những việc không nên làm để thực hiện quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

Phương pháp giải:

Nêu những việc nên làm, những việc không nên làm để thực hiện quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

Lời giải chi tiết:

* Những việc nên làm:

- Tôn trọng và đồng hành với quyền tự do tín ngưỡng tôn giáo của người khác.

- Cung cấp đầy đủ thông tin về các tôn giáo và tín ngưỡng khác nhau để người dân có thể hiểu biết và lựa chọn đúng đắn.

- Xây dựng các chính sách, cơ chế phù hợp để bảo vệ quyền tự do tín ngưỡng tôn giáo của công dân.

- Tôn trọng và bảo vệ các địa điểm tôn giáo và nơi thờ cúng.

- Thực hiện công tác giáo dục để nâng cao nhận thức và tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng tôn giáo của người dân.

* Những việc không nên làm:

- Cấm các hoạt động tôn giáo hoặc tín ngưỡng của người khác mà không có cơ sở pháp lý.

- Chế giễu, xúc phạm hoặc đánh đập người khác vì họ có tôn giáo hoặc tín ngưỡng khác.

- Sử dụng tôn giáo hoặc tín ngưỡng để kích động, xúi giục hoặc gây ra sự căng thẳng trong xã hội.

- Cưỡng bức người khác phải tính theo tôn giáo hoặc tín ngưỡng của mình.

- Sử dụng tôn giáo hoặc tín ngưỡng để che đậy hoặc bảo vệ các hoạt động phạm pháp.

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi Luyện tập 4 trang 134 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Cánh diều

Em hãy xử lí các tình huống sau:

Nếu là người dân của xã X, em sẽ làm gì để thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân về tự do tín ngưỡng và tôn giáo?

Nếu là B, em sẽ xử li như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc các tình huống và xử lí tình huống. 

Lời giải chi tiết:

a.  Nếu là người dân của xã X, em sẽ tố cáo hành vi lôi kéo, dụ dỗ của nhóm người này với cơ quan công an vì đã lợi dụng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo để truyền bá tư tưởng không phù hợp với thuần phong mỹ tục, làm cho người dân trong xã mất đoàn kết. Để có bằng chứng chính xác, em sẽ ghi âm, quay phim hoặc chụp ảnh mỗi lần nhóm này tổ chức sinh hoạt cho người dân để cung cấp tài liệu cho công an. 

b. Nếu là B, em sẽ báo với chính quyền địa phương việc hàng xóm lợi dụng tín ngưỡng tôn giáo để vi phạm pháp luật.

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi Vận dụng 1 trang 151 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Cánh diều

Em hãy kể về một việc làm thể hiện việc thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo mà em biết hoặc chứng kiến và rút ra bài học cho bản thân.

Phương pháp giải:

Kể về một việc làm thể hiện việc thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo mà em biết hoặc chứng kiến và rút ra bài học cho bản thân.

Lời giải chi tiết:

- Một số việc làm thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của công dân về tự do tín ngưỡng và tôn giáo trong đời sống hằng ngày:

+ Tỏ thái độ tôn trọng, thành kính khi tham quan các cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng;

+ Không lấy lí do theo hay không theo tôn giáo của bạn bè để chê bai, đùa giỡn;

+ Tôn trọng các quy tắc về trang phục, ăn uống, sinh hoạt của những bạn bè theo tôn giáo.

- Bài học: Nghiêm túc thực hiện các quy định của pháp luật về: quyền và nghĩa vụ của công dân về tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi Vận dụng 2 trang 151 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Cánh diều

Em hãy viết bài/vẽ tranh/thiết kế đồ họa thông tin có nội dung tuyên truyền về Luật Tín Ngưỡng, tôn giáo năm 2016.

Phương pháp giải:

Em hãy viết bài/vẽ tranh/thiết kế đồ họa thông tin có nội dung tuyên truyền về Luật Tín Ngưỡng, tôn giáo năm 2016.

Lời giải chi tiết:

Bài tuyên truyền về Luật Tín ngưỡng, tôn giáo

Luật Tín ngưỡng, tôn giáo đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIV, kỳ họp thứ 2 thông qua ngày 18/11/2016. Thực hiện Công văn số 741-CV/HU ngày 15/11/2022 của Huyện ủy Xuân Trường về việc chỉ đạo, hướng dẫn các hoạt động tôn giáo trong tháng 12/2022 đối với đạo Công giáo. UBND xã Xuân Vinh xin trích đăng một số điều, khoản tại Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016 để các hoạt động tôn giáo diễn ra trọng thể, trang nghiêm theo đúng nghi thức tôn giáo, tuân thủ quy định của pháp luật, cụ thể như sau:

Điều 2. Giải thích từ ngữ

- Tín ngưỡng là niềm tin của con người được thể hiện thông qua những lễ nghi gắn liền với phong tục, tập quán truyền thống để mang lại sự bình an về tinh thần cho cá nhân và cộng đồng.

- Tôn giáo là niềm tin của con người tồn tại với hệ thống quan niệm và hoạt động bao gồm đối tượng tôn thờ, giáo lý, giáo luật, lễ nghi và tổ chức.

Điều 3. Trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo

1. Nhà nước tôn trọng và bảo hộ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của mọi người; bảo đảm để các tôn giáo bình đẳng trước pháp luật.

2. Nhà nước tôn trọng, bảo vệ giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp của tín ngưỡng, tôn giáo, truyền thống thờ cúng tổ tiên, tôn vinh người có công với đất nước, với cộng đồng đáp ứng nhu cầu tinh thần của Nhân dân.

3. Nhà nước bảo hộ cơ sở tín ngưỡng, cơ sở tôn giáo và tài sản hợp pháp của cơ sở tín ngưỡng, tổ chức tôn giáo.

Điều 5. Các hành vi bị nghiêm cấm

1. Phân biệt đối xử, kỳ thị vì lý do tín ngưỡng, tôn giáo.

2. Ép buộc, mua chuộc hoặc cản trở người khác theo hoặc không theo tín ngưỡng, tôn giáo.

3. Xúc phạm tín ngưỡng, tôn giáo.

4. Hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo:

a) Xâm phạm quốc phòng, an ninh, chủ quyền quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, môi trường;

b) Xâm hại đạo đức xã hội; xâm phạm thân thể, sức khỏe, tính mạng, tài sản; xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác;

c) Cản trở việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân;

d) Chia rẽ dân tộc; chia rẽ tôn giáo; chia rẽ người theo tín ngưỡng, tôn giáo với người không theo tín ngưỡng, tôn giáo, giữa những người theo các tín ngưỡng, tôn giáo khác nhau.

5. Lợi dụng hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo để trục lợi.

Điều 6. Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của mọi người

1. Mọi người có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào.

2. Mỗi người có quyền bày tỏ niềm tin tín ngưỡng, tôn giáo; thực hành lễ nghi tín ngưỡng, tôn giáo; tham gia lễ hội; học tập và thực hành giáo lý, giáo luật tôn giáo.

3. Mỗi người có quyền vào tu tại cơ sở tôn giáo, học tại cơ sở đào tạo tôn giáo, lớp bồi dưỡng của tổ chức tôn giáo. Người chưa thành niên khi vào tu tại cơ sở tôn giáo, học tại cơ sở đào tạo tôn giáo phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý.

4. Chức sắc, chức việc, nhà tu hành có quyền thực hiện lễ nghi tôn giáo, giảng đạo, truyền đạo tại cơ sở tôn giáo hoặc địa điểm hợp pháp khác.

5. Người bị tạm giữ, người bị tạm giam theo quy định của pháp luật về thi hành tạm giữ, tạm giam; người đang chấp hành hình phạt tù; người đang chấp hành biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc có quyền sử dụng kinh sách, bày tỏ niềm tin tín ngưỡng, tôn giáo.

Điều 9. Nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong thực hiện quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo

1. Tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo phải tuân thủ Hiến pháp, Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.

2. Chức sắc, chức việc, nhà tu hành, người đại diện, ban quản lý cơ sở tín ngưỡng có trách nhiệm hướng dẫn tín đồ, người tham gia hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo thực hiện hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo đúng quy định của pháp luật.