Bài 1. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ - SGK Địa lí 12 Cánh diều

? mục I 1

Câu hỏi mục I.1 trang 5 SGK Địa lí 12 Cánh diều

Dựa vào thông tin và hình 1, hãy:

- Xác định vị trí địa lí của nước ta trên bản đồ.

- Trình bày các đặc điểm về vị trí địa lí của nước ta.

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12, trang 4,5.

Lời giải chi tiết:

- Nằm ở phía đông nam châu Á, trên bán đảo Đông Dương.

+ Phần đất liền tiếp giáp với Trung Quốc, Lào và Cam-pu-chia.

+ Trên biển, Việt Nam có chung Biển Đông với nhiều quốc gia.

- Phần đất liền nước ta giới hạn từ vĩ độ 8°34′B đến vĩ độ 23°23′B và từ kinh độ 102°09′Đ đến kinh độ 109°28′Đ.

- Trên Biển Đông, vùng biển nước ta kéo dài tới khoảng vĩ độ 6°50′B và từ kinh độ 101°Đ đến khoảng kinh độ 117°20’Đ.

- Phần lớn lãnh thổ Việt Nam nằm trong múi giờ số 7.

→ Vị trí Việt Nam có các đặc điểm nổi bật là:

- Nằm ở khu vực Đông Nam Á – nơi có các tuyến đường giao thông quốc tế quan trọng, tài nguyên thiên nhiên phong phú, đa dạng về văn hoá và là nơi có nền kinh tế phát triển năng động trên thế giới.

- Lãnh thổ nằm hoàn toàn trong vùng nội chí tuyến của bán cầu Bắc, thường xuyên chịu ảnh hưởng của gió mùa châu Á và gió Mậu dịch (Tín phong).

- Gần nơi giao nhau của các vành đai sinh khoáng lớn là Thái Bình Dương và Địa Trung Hải, nằm trên đường di cư của nhiều loài sinh vật từ các khu hệ sinh vật khác nhau.

- Nằm trong khu vực có nhiều thiên tại trên thế giới như: bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, lũ, ngập lụt, nắng nóng, hạn hán,... và chịu tác động mạnh mẽ của biến đổi

? mục I 2

Câu hỏi mục I.2 trang 6 SGK Địa lí 12 Cánh diều

Dựa vào thông tin và hình 1, hãy xác định và trình bày đặc điểm các bộ phận của phạm vi lãnh thổ nước ta.

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12, trang 5,6.

Lời giải chi tiết:

Lãnh thổ Việt Nam là một khối thống nhất và toàn vẹn, bao gồm ba bộ phận là: vùng đất, vùng biển, vùng trời:

- Vùng đất của nước ta bao gồm đất liền và các hải đảo, có tổng diện tích hơn 331 nghìn km². Nước ta có gần 5.000 km đường biên giới với Trung Quốc, Lào và Cam-pu-chia.

- Vùng biển của nước ta trên Biển Đông bao gồm: nội thuỷ, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia của Việt Nam. Tổng diện tích vùng biển Việt Nam là khoảng 1 triệu km² với hàng nghìn đảo và quần đảo; hai quần đảo lớn, xa bờ là Hoàng Sa và Trường Sa.

- Vùng trời của nước ta là khoảng không gian bao trùm lên trên lãnh thổ, bao gồm không gian trên đất liền, mở rộng đến hết ranh giới ngoài của lãnh hải và không gian trên các đảo, quần đảo.

? mục II 1

Câu hỏi mục II.1 trang 6 SGK Địa lí 12 Cánh diều

Dựa vào thông tin bài học, hãy phân tích những ảnh hưởng của vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ đến tự nhiên Việt Nam.

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12, trang 6.

Lời giải chi tiết:

- Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ đã quy định tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa của tự nhiên Việt Nam, thể hiện trong tất cả các thành phần của tự nhiên.

+ Do nằm trong vùng nội chí tuyến của bán cầu Bắc, trong khu vực gió mùa châu Á nên nước ta nhận được lượng bức xạ mặt trời lớn, nhiệt độ trung bình năm cao và thường xuyên chịu ảnh hưởng của gió Tín phong → khí hậu và một số thành phần tự nhiên khác có sự phân mùa rõ rệt.

+ Vùng Biển Đông rộng lớn là nguồn dự trữ nhiệt ẩm, có tác dụng điều hoà khí hậu, cung cấp lượng mưa và độ ẩm lớn → cảnh quan thiên nhiên tiêu biểu là rừng nhiệt đới ẩm thường xanh.

- Lãnh thổ hẹp ngang, trải dài trên nhiều vĩ độ, tiếp giáp với vùng biển rộng lớn → tự nhiên nước ta có sự phân hoá rõ rệt.

- Do nằm gần nơi giao nhau của các vành đai sinh khoảng lớn, trên đường di cư, di lưu của nhiều loài sinh vật → tài nguyên khoáng sản và sinh vật nước ta rất đa dạng.

- Do vị trí địa lí nằm trong khu vực có nhiều thiên tai → nước ta thường chịu ảnh hưởng của bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, lũ, ngập lụt, nắng nóng, hạn hán,...

? mục II 2

Câu hỏi mục II.2 trang 7 SGK Địa lí 12 Cánh diều

Dựa vào thông tin bài học, hãy phân tích những ảnh hưởng của vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ của nước ta đến kinh tế – xã hội và an ninh quốc phòng.

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12, trang 7.

Lời giải chi tiết:

Vị trí địa lí nước ta rất thuận lợi trong việc phát triển các ngành kinh tế, mở rộng giao lưu văn hoá – xã hội với các quốc gia trên thế giới và đảm bảo an ninh quốc phòng.

- Về kinh tế:

+ Thu hút vốn đầu tư nước ngoài, phát triển các ngành kinh tế; mở rộng giao thương với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới (do nằm ở vị trí trung chuyển của các tuyến đường hàng hải, hàng không quốc tế và các tuyến đường bộ, đường sắt xuyên Á).

+ Nước ta được xem như là cửa ngõ thông ra biển của một số quốc gia trong khu vực.

- Về văn hoá – xã hội:  Vị trí địa lí cùng với nhiều nét tương đồng về tự nhiên, lịch sử, văn hoá đã tạo điều kiện để nước ta xây dựng mối quan hệ hoà bình, hữu nghị, cùng phát triển, củng cổ sự giao lưu, hợp tác về văn hoá – xã hội với các quốc gia trong khu vực.

- Về an ninh quốc phòng:

+ Nước ta có vị trí đặc biệt quan trọng ở khu vực Đông Nam Á.

+ Đường biên giới dài, vùng biển rộng lớn, giàu tiềm năng, tiếp giáp với biển của nhiều quốc gia.

→ Việc bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ là nhiệm vụ luôn được đặt ra cùng với quá trình phát triển kinh tế – xã hội.

Luyện tập

Câu hỏi mục luyện tập trang 7 SGK Địa lí 12, Cánh diều

Dựa vào hình 1, hãy liệt kê các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương giáp biển ở nước ta.

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12, trang 5.

Lời giải chi tiết:

Các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương giáp biển ở nước ta là Quảng Ninh, Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Bà Rịa - Vũng Tàu, TP. Hồ Chí Minh, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang.

Vận dụng

Câu hỏi mục vận dụng trang 7 SGK Địa lí 12, Cánh diều

Thu thập thông tin và trình bày các đặc điểm về vị trí địa lí của địa phương em (quận, huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh, thành phố). Các đặc điểm đó có ảnh hưởng như thế nào đến kinh tế – xã hội của địa phương?

Phương pháp giải:

Phân tích thông tin SGK Địa lí 12 và liên hệ thực tiễn

Lời giải chi tiết:

VD: Tỉnh Thanh Hóa

- Vị trí địa lí:

+ Thanh Hoá là tỉnh cực bắc của Trung Bộ nước Việt Nam.

+ Phía bắc, Thanh Hoá giáp với ba tỉnh Sơn La, Hoà Bình và Ninh Bình.

+ Phía nam và tây nam, Thanh Hoá nằm liền kề Nghệ An.

+ Phía tây, Thanh Hoá nối liền sông núi với tỉnh Hủa Phăn của Lào.

+ Phía đông, Thanh Hoá mở ra phần giữa của vịnh Bắc Bộ thuộc Biển Đông, với đường bờ biển của dải đất liền hơn 102km và một thềm lục địa khá rộng.

- Phần đất liền của Thanh Hoá chạy dài theo chiều từ tây bắc xuống đông nam:

+ Điểm cực bắc ở xã Trung Sơn, phía đông bắc huyện Quan Hoá (giáp tỉnh Hoà Bình) nằm ở vĩ tuyến 20°40′B.

+ Điểm cực nam ở xã Hải Hà gần bờ biển của huyện Tĩnh Gia (giáp tỉnh Nghệ An) nằm ở vĩ tuyến 19°18’B.

+ Điểm cực tây là núi Pha Long xã Quang Chiểu, huyện Mường Lát (giáp Lào), nằm trên kinh tuyến 104°22’Đ.

+ Điểm cực đông ở xã Nga Điền, huyện Nga Sơn, (giáp tỉnh Ninh Bình) nằm trên kinh tuyến 106°05Đ.

- Ý nghĩa:

+ Do nằm ở vị trí như vậy nên về mặt khí hậu Thanh Hoá mang cả những đặc điểm của khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa có mùa đông lạnh.

+ Nằm ở vị trí trung chuyển giữa các tỉnh phía Bắc và các tỉnh phía Nam nước ta → thuận lợi giao lưu phát triển kinh tế với các tỉnh và quốc tế.

+ Trong lịch sử nơi đây từng là căn cứ địa vững chắc chống ngoại xâm, là kho nhân tài vật lực phục vụ tiền tuyến.

+ Nằm trong khu vực chịu ảnh hưởng của vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Với 102 km đường bờ biển ở đây có thể phát triển hoạt động du lịch, khai thác cảng biển; có đường quốc lộ 1A, đường Hồ Chí Minh, đường sắt xuyên Việt và sân bay Thọ Xuân. Thêm vào đó, Thanh Hóa có quy mô diện tích lớn với nhiều vùng sinh thái khác nhau.

→ Đặc điểm về vị trí địa lý trở thành một trong những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội của tỉnh Thanh Hóa.