Bài 12. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 61 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

Em hãy đọc và cho biết người xưa muốn khuyên chúng ta điều gì qua các câu ca dao dưới đây:

1.    Công cha như núi ngất trời,

Nghĩa mẹ như nước ngời ngời biển Đông.

Núi cao biển rộng mênh mông

Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!

2.    Anh em nào phải người xa

Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân

Yêu nhau như thể tay chân

Anh em hoà thuận hai thân vui vầy.

                                                             (Ca dao)

Phương pháp giải:

- Đọc 2 câu ca dao.

- Chỉ ra lời khuyên qua các câu ca dao đó.

Lời giải chi tiết:

-                                                            1.    Công cha như núi ngất trời,

Nghĩa mẹ như nước ngời ngời biển Đông.

Núi cao biển rộng mênh mông

Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!

Câu ca dao đã thể hiện sự ca ngợi, nói lên lòng biết ơn công cha nghĩa mẹ vô cùng to lớn. Ý nghĩa bài ca dao vô cùng sâu sắc nó dạy chúng ta bài học về lòng hiếu thảo của đạo làm con.

-                                                    2.    Anh em nào phải người xa

Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân

Yêu nhau như thể tay chân

Anh em hoà thuận hai thân vui vầy.

Bài ca răn dạy ý nghĩa, sâu sắc về tình thân. Cuộc sống ngoài kia dù gian nan, trắc trở, nhưng sau cánh cửa gia đình là tình yêu thương của những người cùng chung máu mủ, luôn yêu thương và che chở cho ta trong cuộc đời này.

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi trang 61 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

1. Em hãy đọc thông tin sau và trả lời câu hỏi

- Gia đình là gì?

- Gia đình được hình thành từ những quan hệ nào?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin trên.

- Nêu khái niệm gia đình.

- Chỉ ra những quan hệ hình thành nên gia đình.

Lời giải chi tiết:

- Gia đình được hiểu như sau:

+ Dưới góc độ xã hội học: gia đình là tế bào của xã hội, là một tổ chức thu nhỏ của xã hội, nơi có nhiều thế hệ cùng chung sống.

+ Dưới góc độ pháp lí: gia đình là tập hợp những người gắn bó với nhau do hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc do quan hệ nuôi dưỡng.

- Gia đình được hình thành từ những quan hệ như: quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc do quan hệ nuôi dưỡng.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi trang 62 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

2. Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

- Em có cảm xúc như thế nào khi đọc trường hợp trên?

- Theo em, gia đình có vai trò như thế nào?

Phương pháp giải:

- Đọc trường hợp trên.

- Nêu cảm xúc của bản thân khi đọc trường hợp đó.

- Nêu vai trò của gia đình.

Lời giải chi tiết:

- Em cảm thấy xúc động khi thấy tình cảnh của gia đình T. Hai anh em T đã mất cha mẹ trong đại dịch Covid, không còn người thân bên cạnh nhưng anh trai đã hứa sẽ chăm sóc cho em của mình.

- Vai trò của gia đình: mang lại cho chúng ta các giá trị hạnh phúc, sự hài hòa trong đời sống và là điểm tựa vững chắc để chúng ta phấn đấu vươn lên trong cuộc sống, là nơi bình yên cho chúng ta tìm về.

Khám phá 3

Trả lời câu hỏi trang 62 – 63 – 64  sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

3. Em hãy đọc các thông tin sau và thực hiện yêu cầu.

Thiết kế sơ đồ tư duy về quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014.

Phương pháp giải:

- Đọc các thông tin.

- Thiết kế sơ đồ tư duy

Lời giải chi tiết:

Khám phá 4

Trả lời câu hỏi trang 64  sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

4. Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

- T đã thực hiện nghĩa vụ của mình như thế nào đối với ông, bà?

- Đâu là những biểu hiện tốt hoặc chưa tốt trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ trong gia đình của bạn bè, người thân mà em biết?

- Theo em, con trai cụ M đã thực hiện tốt nghĩa vụ đối với mẹ của mình chưa? Vì sao?

- Em nên làm những việc gì để đảm bảo thực hiện tốt nghĩa vụ đối với ông bà, cha mẹ, anh chị em trong gia đình?

Phương pháp giải:

- Đọc trường hợp 1 và chỉ ra T đã thực hiện nghĩa vụ của mình như thế nào đối với ông, bà. Chỉ ra những biểu hiện tốt hoặc chưa tốt mà em biết.

- Đọc trường hợp 2 và chỉ ra con trai cụ M đã thực hiện tốt nghĩa vụ với mẹ chưa và giải thích. Đưa ra hành động để đảm bảo thực hiện tốt nghĩa vụ đối với ông bà, cha mẹ, anh chị em trong gia đình.

Lời giải chi tiết:

- Trường hợp 1:

+ T đã thực hiện nghĩa vụ của mình như sau:

Hằng ngày, T dậy sớm chuẩn bị đồ ăn cho cả nhà.

Dù bận rộn nhưng T đạt được thành tích đáng nể, nhiều năm liền là học sinh giỏi và đứng đầu khối

Khi nhận được phần thưởng T còn chia vui cùng ông bà và không cần nhận thêm quà từ ông bà.

- Biểu hiện tốt trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ trong gia đình của bạn bè, người thân:

Vì gia đình khó khăn, mẹ Hằng buôn bán cả sáng và tối nên sau giờ học trên lớp, nếu không có bài tập, Hằng sẽ ra phụ giúp mẹ.

An thường xuyên phụ giúp mẹ dọn nhà, nấu cơm.

Cuối tuần, cả gia đình Lan lại sang thăm ông bà.

- Biểu hiện không tốt:

Mai không nghe lời bố mẹ, lười học, ham chơi và được bố mẹ nuông chiều.

Nhà Dũng có hai anh em, thế những Dũng lại không thích em mình, luôn tranh giành, bắt nạt em mình.

- Trường hợp 2:

+ Con trai cụ M chưa thực hiện tốt nghĩa vụ đối với mẹ của mình vì cụ M đã già, cần sự quan tâm, động viên, trò chuyện với con của mình nhưng con trai và con dâu vẫn rất thờ ơ , không hỏi thăm trò chuyện, động viên.

+ Để đảm bảo thực hiện tốt nghĩa vụ đối với ông bà, cha mẹ, anh chị em trong gia đình, em cần:

Có bổn phận yêu quý, kính trọng, biết ơn cha mẹ, ông bà

Có quyền và nghĩa vụ chăm sóc nuôi dưỡng cha mẹ, ông bà, đặc biệt khi ông bà, cha mẹ ốm đau, già yếu.

Nghiêm cấm hành vi ngược đãi, xúc phạm ông bà, cha mẹ

Thương yêu, chăm sóc giúp đỡ anh chị em trong gia đình.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi trang 65 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

1. Hãy kể lại những việc làm thể hiện sự quan tâm lẫn nhau giữa các thành viên trong gia đình em.

Phương pháp giải:

- Kể lại những việc làm thể hiện sự quan tâm lẫn nhau giữa các thành viên trong gia đình em.

Lời giải chi tiết:

- Mỗi khi mẹ đi làm về, em luôn ra cửa đón mẹ, chào mẹ và lấy nước cho mẹ uống.

- Cuối tuần, cả nhà em lại về nhà ông bà ăn cơm, hỏi thăm tình hình sức khỏe của ông bà.

- Em thường giúp mẹ nấu cơm, quét nhà và trông em.

- Em luôn cố gắng học tập tốt để bố mẹ vui lòng.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi trang 65 – 66 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

2. Em hãy đọc các tình huống và trả lời câu hỏi.

- Gia đình đã đảm bảo thực hiện quyền của N chưa? N có thực hiện tốt bổn phận của mình không?

- Nếu là bạn của N, em sẽ góp ý với N như thế nào?

Cách xử sự của ông H có đúng với quy định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 không? Vì sao?

- Nếu là bạn của con trai ông H, em sẽ chia sẻ với bạn ấy như thế nào?

Phương pháp giải:

- Đọc tình huống 1 và đánh giá hành động của gia đình, của N. Đưa ra lời góp ý nếu em là bạn N.

- Đọc tình huống 2 và nhận xét cách xử sự của ông H. Đưa ra lời khuyên nếu em là bạn con trai ông H.

Lời giải chi tiết:

- Tình huống 1:

+ Gia đình đã đảm bảo thực hiện quyền của N.  N chưa thực hiện tốt bổn phận của mình.

Bởi vì gia đình lo lắng khi N chỉ quen bạn này trên mạng, chưa hiểu rõ về người ta.

- Em sẽ góp ý với N: Bạn cũng chưa biết được người bạn kia như thế nào, nhỡ họ làm việc xấu thì sao. Mạng xã hội chính là con dao hai chiều, đôi khi thật ảo lẫn lộn ý. Cha mẹ lo lắng và quan tâm bạn nên mới không cho bạn đi chơi, hãy tôn trọng và nghe lời những người lớn.

- Tình huống 2:

+ Cách xử sự của ông H không đúng với quy định của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014. Bởi vì: Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 đã quy định Cha mẹ không được phân biệt đối xử giữa các con.

+ Nếu em là bạn của con trai ông H, em sẽ khuyên bạn như sau: bố mẹ nào cũng đều yêu thương và quan tâm con của mình theo những cách khác nhau mà. Với bổn phận và nghĩa vụ làm con, mình cứ phụng dưỡng cha mẹ, sống có hiếu là được.

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi trang 66 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

1. Em hãy tự nhận xét về việc thực hiện nghĩa vụ của bản thân đối với gia đình. Sau đó, xây dựng kế hoạch thực hiện nghĩa vụ của mình đối với gia đình trong thời gian tới.

Gợi ý:

Trong kế hoạch, cần phải xác định rõ:

- Mục tiêu:

- Những lời nói, việc làm cụ thể đối với từng thành viên trong gia đình

- Thời gian thực hiện

- Tiêu chí để đánh giá hiệu quả của kế hoạch

Phương pháp giải:

- Tự nhận xét về việc thực hiện nghĩa vụ của bản thân đối với gia đình.

- Xây dựng kế hoạch thực hiện nghĩa vụ của mình đối với gia đình trong thời gian tới.

Lời giải chi tiết:

- Mục tiêu: danh hiệu học sinh giỏi trong học kì 2 lớp 7.

- Những lời nói, việc làm cụ thể đối với từng thành viên trong gia đình:

 Từ thứ 2 đến thứ 7:

Buổi sáng: đi học

Buổi trưa: ở trường

Buổi chiều: tham gia một số môn thể thao, giúp mẹ làm việc nhà, trông em

Buổi tối: ăn tối cùng gia đình, học bài và đi ngủ.

Chủ nhật:

Buổi sáng: ôn lại các kiến thức đã học

Buổi trưa: phụ mẹ dọn dẹp, nấu cơm, chăm em

Buổi chiều: tưới cây, đi thăm ông bà nội, ông bà ngoại.

Buổi tối: học bài và soạn bài cho tuần tới.

- Thời gian thực hiện: Học kì 2 lớp 7

- Tiêu chí để đánh giá hiệu quả của kế hoạch

Điểm thi các môn

Điểm tổng kết cuối học kì 2

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi trang 66 sách giáo khoa GDCD 7 – Chân trời sáng tạo

2. Em hãy thiết kế một sản phẩm có nội dung về bổn phận của con cháu đối với bố mẹ, ông bà.

Gợi ý: Sản phẩm có thể dưới các hình thức như: vẽ tranh, áp phích, banner,...

Phương pháp giải:

- Vẽ tranh, làm các tấm áp phích có nội dung về bổn phận của con cháu đối với bố mẹ, ông bà.

Lời giải chi tiết:

Tham khảo một số mẫu sau: