Bài 5: Em bảo vệ cái đúng, cái tốt SGK Đạo đức 5 Cánh diều

Khởi động

Trả lời Câu hỏi trang 26 Khởi động SGK Đạo đức 5

Nghe hoặc hát theo bài hát Nói lời hay – Làm việc tốt của nhạc sĩ Mai Trâm và trả lời câu hỏi:

Bạn trong bài hát trên đã làm được những việc tốt nào?

Phương pháp giải:

Nghe kĩ bài hát và chia sẻ những việc làm tốt bạn đã làm được.

Lời giải chi tiết:

* Những việc tốt mà các bạn đã thực hiện:

- Kính trọng thầy cô, không nói dối.

- Biết cảm ơn và xin lỗi.

- Học tập tốt, chuyên cần.

- Nhặt được của rơi trả lại người bị mất.

- Chia sẻ những tin tốt cho nhau.

Khám phá 1

Trả lời Câu hỏi 1 trang 26 Khám phá SGK Đạo đức 5

Quan sát tranh và thực hiện yêu cầu:

a. Theo em, cái đúng, cái tốt nào cần bảo vệ qua lời nói, việc làm của các bạn trong những tranh trên.

b. Em hãy kể thêm những cái đúng, cái tổ khác cần được bảo vệ.

Phương pháp giải:

Quan sát tranh và thực hiện yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

a. Theo em, cái đúng, cái tốt nào cần bảo vệ qua lời nói, việc làm của các bạn trong những tranh trên

+ Tranh 1: Nhắc nhở hai bạn nam giữ trật tự trong giờ chào cờ.

+ Tranh 2: Dắt bà cụ qua đường.

+ Tranh 3: Cứu giúp bạn bị đuối nước.

+ Tranh 4: Trả lại tiền cho người bán hàng khi cô bán hàng trả thừa tiền.

b. Em hãy kể thêm những cái đúng, cái tổ khác cần được bảo vệ

- Phụ giúp bố mẹ làm việc nhà.

- Nhặt được của rơi, trả lại người mất.

- Vứt rác đúng nơi quy định.

- Dỗ dành, nhường đồ chơi cho em nhỏ.

Khám phá 2

Trả lời Câu hỏi 2 trang 27 Khám phá SGK Đạo đức 5

Đọc câu chuyện và trả lời câu hỏi:

a. Em có nhận xét gì về việc làm của chú cảnh sát trong câu chuyện trên.

b. Theo em, vì sao phải bảo vệ cái đúng, cái tốt?

Phương pháp giải:

Đọc câu chuyện và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

a, Em thấy việc làm trên rất đúng đắn. Không phân biệt giàu nghèo hay ở bất kì vị trí nào, chúng ta cũng phải làm theo cái đúng, cái tốt. Và anh cảnh sát đã vô cùng chính trực, không sợ uy quyền của tổng thống mà làm trái luật lệ.

b, Chúng ta cần bảo vệ cái đúng, cái tốt vì:

+ Điều đó giúp chúng ta xây dựng được một xã hội tốt đẹp, mọi người sống hoà thuận và tôn trọng lẫn nhau

+ Điều đó giúp bảo vệ quyền lợi và sự công bằng cho mọi người. Nếu chúng ta không bảo vệ cái đúng, cái tốt, người khác có thể bị tổn thương hoặc bị xâm phạm quyền lợi

+ Giúp chúng ta phát triển bản thân, trở thành những con người tốt đẹp.

Khám phá 3

Trả lời Câu hỏi 3 trang 28 Khám phá SGK Đạo đức 5

Quan sát tranh và thực hiện yêu cầu:

a. Theo em, đâu là cách để bảo vệ cái đúng, cái tốt.

b. Hãy kể thêm các cách mà bảo vệ cái đúng cái tốt khác mà em biết.

Phương pháp giải:

Quan sát kĩ tranh và thực hiện yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

a, Những cách bảo vệ cái đúng, cái tốt trong tranh

+ Tranh 1: Can ngăn người phụ nữ vứt rác bừa bãi ra đường.

+ Tranh 2: Cùng nhau tưới cây để lan toả việc làm tốt.

+ Tranh 3: Ngăn cản bạn hái trộm xoài vì đây là hành động sai trái.

+ Tranh 4: Biểu dương người tốt, việc tốt.

b. Các cách khác bảo vệ cái đúng, cái tốt: 

+ Dù sắp muộn giờ học nhưng Lan vẫn giúp cụ già qua đường, bạn nam gần đấy cũng ủng hộ hành động của Lan.

+ Anh trai khuyên em nên thu dọn bát đũa sau khi ăn cơm, còn anh trai sẽ nhận phần rửa bát.

Luyện tập 1

Trả lời Câu hỏi 1 trang 23 Luyện tập SGK Đạo đức 5

Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến nào dưới đây? Vì sao?

a. Những việc làm sai trái mà không cần liên quan đến mình thì không cần lên tiếng bảo vệ.

b. Đấu tranh bảo vệ cái đúng, cái tốt sẽ được mọi người yêu quý và kính trọng.

c. Bảo vệ cái đúng, cái tốt làm cho xã hội tiến bộ và văn minh hơn.

d. Sự thờ ơ, vô cảm tạo điều kiện cho cái xấu, cái ác lây lan trong xã hội.

e. Bảo vệ cái đúng, cái tốt chỉ là việc làm của người lớn.

g. Đấu tranh, bảo vệ cái đúng, cái tốt giúp rèn luyện đức tính dũng cảm, sống có trách nhiệm.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ các ý kiến và đưa ra quan điểm cá nhân.

Lời giải chi tiết:

a. Em không đồng tình với ý kiến này vì việc làm sai trái không chỉ ảnh hưởng đến người khác, mà còn có thể gây hại cho xã hội nói chung. Mỗi người đều có trách nhiệm đứng lên và lên tiếng bảo vệ cái đúng, cái tốt để đảm bảo một xã hội công bằng và hòa bình.

b. Em đồng tình với ý kiến này vì khi đấu tranh bảo vệ cái đúng, cái tốt, mọi người thường sẽ đánh giá và tôn trọng những người có lòng dũng cảm và đứng lên vì sự công bằng và đúng đắn. Điều này có thể tạo ra sự đồng lòng và sự ủng hộ từ cộng đồng.

c. Em đồng tình với ý kiến này vì bảo vệ cái đúng, cái tốt là một phần quan trọng trong quá trình xây dựng một xã hội tiến bộ và văn minh hơn. Khi mọi người đồng lòng bảo vệ những giá trị đúng đắn, xã hội có thể phát triển và tiến bộ hơn.

d. Em đồng tình với ý kiến này vì sự thờ ơ và vô cảm có thể làm tăng khả năng lan truyền của cái xấu và cái ác trong xã hội. Bằng cách đấu tranh và bảo vệ cái đúng, cái tốt, chúng ta có thể ngăn chặn sự lây lan của những giá trị tiêu cực và tạo ra một môi trường tốt đẹp hơn.

e. Em không đồng tình với ý kiến này vì việc bảo vệ cái đúng, cái tốt không chỉ là việc của người lớn. Mỗi cá nhân, bất kể tuổi tác, đều có thể đóng góp vào việc bảo vệ giá trị đúng đắn và hướng tới sự phát triển của xã hội.

g. Em đồng tình với ý kiến này vì đấu tranh và bảo vệ cái đúng, cái tốt không chỉ giúp xã hội tiến bộ mà còn giúp rèn luyện đức tính dũng cảm và sống có trách nhiệm trong mỗi cá nhân.

Luyện tập 2

Trả lời Câu hỏi 2 trang 29 Luyện tập SGK Đạo đức 5

Xử lí tình huống:

Tình huống 1: Trên đường đi học về, Nam và Hà phát hiện một nhóm người đang lấy cắp nhiều đoạn rào chắn bằng sắt, Nam rất bình tĩnh, nhưng Hà nói: “Thôi kệ đi, việc này không liên quan đến mình”

Nếu là Nam, em sẽ làm gì?

Tình huống 2: Trong tiết sinh hoạt lớp, Lan nói với Hiền: “Tuần này, lớp mình có một số thành viên vi phạm nội quy. Mình muốn có ý kiến nhưng lại sợ các bạn không vui và ghét mình

Nếu là Hiền, em sẽ khuyên Lan điều gì? Vì sao?

Tình huống 3: Hoa bị khuyết tật ở chân nên gặp khó khăn khi đi lại, Huyền đã tình nguyện đèo Hoa tới trường mỗi ngày dù trời nắng hay mưa. Biết hành động cao đẹp của Huyền, Nga băn khoăn không biết mình nên làm gì để lan toả câu chuyện đẹp của Huyền đến mọi người

Nếu là Nga, em sẽ làm gì? Vì sao?

Tình huống 4: Trong giờ thảo luận nhóm, Ân không làm các nhiệm vụ được phân công mà ngồi làm việc riêng. Kết thúc thảo luận, cô giáo đề nghị đánh giá mức độ tham gia của các thành viên. Thuỷ nói: “Hôm nay, Ân không tích cực thực hiện nhiệm vụ”. Ân phản ứng và cho rằng Thuỷ không thích mình nên đánh giá như vậy.

Nếu là thành viên của nhóm, em sẽ làm gì? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ các tình huống để giải quyết.

Lời giải chi tiết:

Tình huống 1: Nếu là Nam, em sẽ không đồng ý với ý kiến của Hà. Em sẽ lên tiếng và gợi ý cho Hà cùng tham gia bảo vệ. Em có thể nói với Hà rằng lấy cắp đồ của người khác là vi phạm pháp luật và đây là cơ hội để chúng ta đứng lên làm điều đúng đắn, bảo vệ tài sản của người khác và góp phần vào trật tự công cộng.

Tình huống 2: Nếu là Hiền, em sẽ khuyên Lan nên lên tiếng và trình bày ý kiến của mình về việc vi phạm nội quy trong lớp. Em sẽ nhắc Lan rằng việc nêu ý kiến không chỉ giúp cải thiện tình hình mà còn thể hiện sự trách nhiệm và quan tâm đến lớp học. Đồng thời, em cũng sẽ động viên Lan rằng sự thay đổi và tiến bộ thường đòi hỏi những khó khăn nhất định, và những người thật sự quan tâm sẽ đồng hành và ủng hộ.

Tình huống 3: Nếu là Nga, em có thể lan toả câu chuyện đẹp của Huyền bằng cách chia sẻ câu chuyện này với các bạn khác trong trường hoặc trong cộng đồng. Em có thể sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội, viết bài blog hoặc đăng tải hình ảnh để kể về hành động cao đẹp của Huyền. Bằng cách này, em giúp lan tỏa thông điệp tích cực và khích lệ mọi người khác để đóng góp và lan toả những hành động tốt.

Tình huống 4: Nếu là thành viên của nhóm, em sẽ đứng lên và trung thực với Ân. Em có thể nêu ra các tình huống cụ thể và các nhiệm vụ mà Ân không thực hiện được. Đồng thời, em cũng sẽ đề xuất cùng nhau xem xét và thảo luận về cách cải thiện hiệu quả làm việc của nhóm. Việc này giúp tạo ra một môi trường làm việc chuyên nghiệp và đồng đội có thể nhận ra trách nhiệm của mình và cải thiện tương lai.

Luyện tập 3

Trả lời Câu hỏi 3 trang 30 Luyện tập SGK Đạo đức 5

Đọc nhận định sau và xây dựng bài thuyết trình theo nhóm về cách bảo vệ cái đúng, cái tốt

“Trong thế giới này, chúng ta không chỉ xót xa vì những hành động và lời nói của người xấu mà còn cả vì sự im lặng đáng sợ của người tốt”

Mác tin Lu dơ Kinh

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nhận định và xây dụng bài thuyết trình.

Lời giải chi tiết:

1. Giải thích:

●       "Kẻ xấu": là những kẻ có tâm địa độc ác.

●       "Lời nói và hành động của kẻ xấu": những lời phỉ báng, gièm pha, bôi nhọ, vu oan giá hoạ, những hành động côn đồ hung ác làm tổn hại đến người khác.

●       "Người tốt": người nhân hậu, không làm gì tổn hại người khác...

●       "Im lặng": không hành động, phản ứng gì trước những việc làm của kẻ xấu hoặc thờ ơ, vô cảm trước nỗi đau của những người xung quanh.

●       "Sự im lặng của cả người tốt": thái độ bàng quan, thiếu trách nhiệm, lạnh lùng, vô cảm của những người vốn nhân hậu, không biết làm những hành động sai trái.... Đây cũng là một cách ứng xử tiêu cực.

-> Nội dung câu nói: Bày tỏ thái độ phê phán với những kẻ có tâm địa độc ác dùng lời phỉ báng, gièm pha, bôi nhọ, vu oan và có những hành động côn đồ hung ác làm phương hại đến những người khác; những người có thái độ thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm trước những bất công, đau khổ của những người xung quanh. -> Nội dung câu nói: Bày tỏ thái độ phê phán với những kẻ có tâm địa độc ác dùng lời phỉ báng, gièm pha, bôi nhọ, vu oan và có những hành động côn đồ hung ác làm phương hại đến những người khác; những người có thái độ thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm trước những bất công, đau khổ của những người xung quanh.

2. Phân tích, chứng minh:

●       Đây là câu nói đầy tâm huyết của một người suốt đời phấn đấu vì quyền con người. – Câu nói nêu đúng thực trạng đau lòng đang có chiều hướng gia tăng trong xã hội, đặc biệt là thời điểm hiện nay.

●       Câu nói cho thấy người nói thấu hiểu sự nghiêm trọng của thực trạng đó với đời sống con người. Vì:

●       Những lời vu cáo bịa đặt, những lời mạt sát xúc phạm danh dự nhân phẩm của người khác, những lời gièm pha...không chỉ làm tổn thương họ mà cũng làm tan vỡ hạnh phúc gia đình, gây mất đoàn kết trong tập thể...

●       Những hành vi côn đồ độc ác, ném đá giấu tay làm tổn hại tinh thần, thể xác và tài sản của con người, gây tâm lý bất an, hoang mang trong xã hội.

●       Thái độ thờ ơ trước những sự việc, những hành động trái với chuẩn mực đạo đức xã hội, trái pháp luật, sự vô cảm của con người khiến cái ác lộng hành thống trị xã hội, người tốt, người đáng thương không được bênh vực sẽ bi quan, chán nản, thiếu niềm tin, đạo đức con người bị băng hoại, kìm hãm sự phát triển của xã hội.

●       Vô cảm, thiếu trách nhiệm trước nỗi đau người khác dần làm mất nhân cách của chính mình, nhân lên căn bệnh vô cảm ở mọi người trong xã hội.

●       Câu nói nhắc nhở mọi người hướng đến một lối sống tích cực: sống có trách nhiệm, biết quan tâm chia sẻ với những đau khổ, bất hạnh của người khác cũng như kiên quyết đấu tranh chống lại những hành động làm tổn hại đến nhân phẩm, sức khoẻ, tính mạng, tài sản của những người xung quanh, chống lại bệnh thờ ơ, vô cảm.

3. Bài học về nhận thức và hành động:

●       Bản thân cần nhận thức sâu sắc về sự nguy hại của những lời nói, hành động của kẻ xấu và sự thờ ơ, vô cảm.

●       Rèn luyện cho mình lối sống tích cực, biết quan tâm, chia sẻ, yêu thương, có thái độ kiên quyết đấu tranh chống lại kẻ xấu và lối sống ích kỉ, thiếu trách nhiệm.

Vận dụng 1

Trả lời Câu hỏi 1 trang 30 Vận dụng SGK Đạo đức 5

Em hãy cùng bạn thiết kế góc học tập của lớp với chủ đề Vườn hoa nghìn việc tốt để tuyên dương những việc làm đúng, việc làm tốt của các bạn trong lớp.

Phương pháp giải:

Cùng các bạn thiết kế góc học tập.

Lời giải chi tiết:

* Gợi ý về ý tưởng xây dựng góc học tập

* Nội dung:

-Tuyên dương những việc làm tốt như:

+ Giữ gìn vệ sinh chung trong lớp

+ Giúp đỡ bạn trong học tập

+ Nhặt được của rơi trả người đánh mất

+ Bảo vệ bạn khi bị bắt nạt

….

Vận dụng 2

Trả lời Câu hỏi 2 trang 30 Vận dụng SGK Đạo đức 5

Chia sẻ với bạn về việc mạnh dạn bảo vệ cái đúng, cái tốt của bản thân em hoặc của người khác mà em đã chứng kiến.

Phương pháp giải:

Dựa vào hiểu biết cá nhân để chia sẻ với bạn về những việc của em hoặc được chứng kiến.

Lời giải chi tiết:

Một việc em đã làm để bảo vệ cái đúng, cái tốt là khi em thấy một nhóm bạn đang phân biệt đối xử và kỳ thị một người bạn mới trong lớp. Bạn ấy có ngoại hình khác biệt, và nhóm bạn khác đã bắt đầu trêu chọc và gọi bạn ấy bằng những biệt danh không hay.

Em không thể đứng nhìn tình huống này diễn ra mà không làm gì. Em đã tiếp cận bạn ấy và trò chuyện để biết thêm về bạn ấy và tạo cơ hội tiếp xúc. Em cảm thấy mọi người xứng đáng được đánh giá qua nhân cách và phẩm chất của họ, chứ không chỉ dựa trên ngoại hình.

Khi em trò chuyện với bạn ấy, em nhận thấy bạn ấy rất hòa nhã và thông minh. Em cảm thấy tức giận với sự kỳ thị và quyết tâm bảo vệ bạn ấy. Em đã nói với nhóm bạn rằng việc phân biệt đối xử và kỳ thị là không đúng và không công bằng. Em cũng khuyến khích nhóm bạn hiểu rằng chúng ta nên tôn trọng và đối xử công bằng với tất cả mọi người, không phụ thuộc vào ngoại hình hay gu thời trang.

Vận dụng 3

Trả lời Câu hỏi 3 trang 30 Vận dụng SGK Đạo đức 5

Em hãy cùng bạn xây dựng một tiểu phẩm về chủ đề Bảo vệ cái đúng, cái tốt và đóng vai trước lớp.

Phương pháp giải:

Lên ý tưởng và xây dựng một tiểu phẩm về chủ đề Bảo vệ cái đúng, cái tốt. 

Lời giải chi tiết:

* Tiểu phẩm: Bảo vệ cái đúng, cái tốt và đóng vai trước lớp

Nhân vật:

- Nam (em)

- Hà (bạn)

- Lan (bạn)

- Hiền (bạn)

- Bạn nữ bị bắt nạt (Thu)

Bối cảnh: Trong sân trường, Nam, Hà, Lan và Hiền đang đi qua khi thấy Thu bị bắt nạt.

(Nam, Hà, Lan và Hiền tiến lại gần Thu)

Nam: (nhìn thấy Thu bị bắt nạt) Hày cùng nhau bảo vệ cái đúng và cái tốt. Chúng ta không thể để Thu bị bắt nạt mà không làm gì.

Lan: (đến gần Thu) Xin lỗi, nhưng chúng tôi không thể đứng nhìn một bạn bị đối xử xấu mà không làm gì. Chúng tôi ở đây để giúp đỡ.

Hiền: (đến gần Thu) Đúng rồi, chúng tôi tin rằng mọi người đều xứng đáng được kính trọng và bình đẳng. Chúng tôi không chấp nhận hành vi bắt nạt trong trường học.

(Nam, Hà, Lan và Hiền đứng chung quanh Thu, bảo vệ cô)

Nam: (lên tiếng) Xin chào, các bạn! Chúng tôi muốn nói rõ rằng bắt nạt là một hành vi không đúng và không tốt. Mọi người nên đối xử tôn trọng và hỗ trợ nhau, không phân biệt giới tính, ngoại hình hay bất kỳ yếu tố nào khác.

(Học sinh xung quanh dừng lại và chú ý đến cuộc tranh luận)

Hà: (bổ sung) Đúng vậy, chúng ta hãy hợp tác để tạo ra một môi trường học tập an toàn và tử tế cho tất cả mọi người. Chúng ta có thể đạt được điều đó bằng cách tôn trọng và chia sẻ tình yêu thương với nhau.

Lan: (đồng ý) Đúng rồi, mọi người. Chúng ta không nên đánh giá người khác dựa trên ngoại hình hay bất kỳ yếu tố bên ngoài nào khác. Hãy đánh giá nhau dựa trên nhân cách và hành động.

Hiền: (quyết định) Chúng ta không thể để những hành vi bắt nạt tồn tại trong trường học. Hãy cùng nhau đứng vững và không im lặng trước sự bất công và bạo lực.

(Bạn nữ bị bắt nạt, Thu, cảm thấy được sự ủng hộ và đồng lòng của Nam, Hà, Lan và Hiền)

Thu: (cảm kích) Cảm ơn các bạn đã đứng ra bảo vệ tôi. Tôi rất biết ơn sự giúp đỡ và quan tâm của các bạn.

Nam: (nụ cười) Không có gì phải cảm kích cả, Thu. Chúng tôi chỉ làm điều đúng và tốt thôi.

Hà: (gật đầu) Đúng vậy, chúng tôi chỉ muốn xây dựng một môi trường học tập tốt đẹp và công bằng cho tất cả mọi người.

(Lần này, Nam, Hà, Lan và Hiền đã đứng lên bảo vệ Thu khỏi hành vi bắt nạt. Họ đã sẵn sàng đứng lên và nói lên lý do tại sao bắt nạt không được chấp nhận, và hướng dẫn mọi người xây dựng một môi trường học tập tôn trọng và hỗ trợ nhau. Bằng việc đứng vững và tạo ra sự đoàn kết, họ đã cho thấy rằng không ai nên bị bỏ lại phía sau và rằng mọi người xứng đáng được đối xử bình đẳng và tôn trọng.