Bài 4: Em biết vượt qua khó khăn SGK Đạo đức 5 Cánh diều

Khởi động

Trả lời Câu hỏi trang 21 Khởi động SGK Đạo đức 5

Chia sẻ về một số cách mà em đã thực hiện để vượt qua những khó khăn của bản thân trong học tập và cuộc sống?

Phương pháp giải:

Em chia sẻ cách em vượt qua khó khăn.

Lời giải chi tiết:

Một số cách em đã thực hiện:

+ Em sẽ tự tin đối mặt với khó khăn đó, và tìm hướng giải quyết

+ Em sẽ kiên trì và luôn động viên mình nỗ lực vươn lên

+ Em sẽ lên kế hoạch cụ thể, phân chia thời gian phù hợp để giải quyết khó khăn đó

+ Nếu khó khăn đó vượt quá sức, em có thể nhờ sự trợ giúp của gia đình, bạn bè, thầy cô.

Khám phá 1

Trả lời Câu hỏi 1 trang 21 Khám phá SGK Đạo đức 5

Quan sát tranh và thực hiện yêu cầu:

a. Các bạn trong tranh trên đã biết vượt qua khó khăn trong học tập và cuộc sống như thế nào

b. Em hãy kể thêm một số khó khăn trong học tập hoặc cuộc sống và cách vượt qua khó khăn đó.

Phương pháp giải:

Quan sát tranh và thực hiện yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

a. Các bạn trong tranh trên đã biết vượt qua khó khăn trong học tập và cuộc sống như thế nào

+ Hình 1: Làm việc chăm chỉ trong dịp hè để giúp mẹ có thêm tiền mua đồ dùng học tập cho mình

+ Hình 2: Nhờ bạn đi cùng giúp đỡ khi xe đạp bị hỏng

+ Hình 3: Cuốc bị gãy nên bạn đã tham gia trồng cây

+ Hình 4: Đi rửa mặt giúp tỉnh táo để tiếp tục học tập.

b. Em hãy kể thêm một số khó khăn trong học tập hoặc cuộc sống và cách vượt qua khó khăn đó.

+ Khó khăn trong học tập: Gặp môn học khó, nhưng em có thể vượt qua bằng cách học cẩn thận, hỏi thầy cô và bạn bè khi không hiểu, và ôn tập thường xuyên.

+ Khó khăn trong việc quản lý thời gian: Em có thể vượt qua bằng cách lập kế hoạch cho công việc và thời gian học tập, sử dụng bảng lịch hoặc bộ đồng hồ để nhắc nhở.

+ Khó khăn trong việc giao tiếp: Nếu em gặp khó khăn trong giao tiếp, có thể tham gia các hoạt động nhóm, nói chuyện với bạn bè và gia đình để rèn kỹ năng nói và lắng nghe.

+ Khó khăn trong việc giải quyết xung đột: Em có thể vượt qua bằng cách lắng nghe ý kiến của người khác, thương lượng và tìm cách giải quyết xung đột một cách hòa bình và công bằng.

+ Khó khăn trong việc tự động viên: Khi em buồn chán hoặc mất lòng tin, hãy tìm nguồn cảm hứng từ sách, bài viết, người khác hoặc các hoạt động yêu thích để tiếp tục cố gắng và không bỏ cuộc.

Khám phá 2

Trả lời Câu hỏi 2 trang 22 Khám phá SGK Đạo đức 5

Đọc câu chuyện và trả lời câu hỏi:

a. Anh Níc Vu-gic và thầy giáo Nguyễn Ngọc Ký đã vượt qua những khó khăn của bản thân như thế nào?

b. Nêu suy nghĩ của em về những tấm gương vượt khó kể trên

Phương pháp giải:

Đọc câu chuyện và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

a. Anh Níc Vu-gic và thầy giáo Nguyễn Ngọc Ký đã vượt qua những khó khăn của bản thân như thế nào?

- Anh Níc Vu-gic chấp nhận chung sống với sự thiếu sót trên cơ thể mình. Anh học cách dùng một chân và 1 cái cán để viết chữ, đánh máy, tự sinh hoạt,…

- Thầy giáo Nguyễn Ngọc Ký là tấm gương tiêu biểu về sự vượt khó. Vì bị liệt cả hai tay nên thầy đã kiên trì, miệt mài luyện viết bằng đôi chân của mình. Dù ngày nắng hay ngày mưa, thầy vẫn kiên trì đến lớp và luyện tập.

b. Nêu suy nghĩ của em về những tấm gương vượt khó kể trên

- Em thấy vô cùng xúc động và thương cảm khi thấy những hoàn cảnh khó khăn của anh Nic Vu-gic và thầy Nguyễn Ngọc Kí.

- Tuy nhiên, trên hết, em thấy vô cùng ngưỡng mộ hai tấm gương trên khi đã vượt lên nghịch cảnh, kiên trì và trở thành những người đáng ngưỡng mộ để em học tập và noi theo.

Luyện tập 1

Trả lời Câu hỏi 1 trang 23 Luyện tập SGK Đạo đức 5

Nhận xét các ý kiến dưới đây:

Em đồng tình với cách vượt qua khó khăn của bạn nào dưới đây? Vì sao

a. Khi quá mệt mỏi trước khó khăn, Dung tạm thời nghỉ ngơi để lấy sức và tiếp tục nghĩ cách vượt khó.

b. Mỗi khi gặp khó khăn, Trang liền tìm ngay người thân để nhờ giúp đỡ.

c. Lúc bắt tay làm việc gì, Phong cũng đều dự kiến những khó khăn có thể xảy ra để chủ động xử lí.

d. Khi gặp khó khăn, Trung không làm gì cả và hi vọng khó khăn sẽ qua đi.

e. Mỗi khi thất bại trước khó khăn, Hùng lại tìm hiểu nguyên nhân và cố gắng vượt qua.

g. Để vượt qua khó khăn, Mai luôn rèn luyện cho mình thói quen làm việc nhẫn nại, tìm cách giải quyết.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ các ý kiến và đưa ra quan điểm cá nhân.

Lời giải chi tiết:

Em đồng tình với cách vượt qua khó khăn của các bạn Dung (a), Trang (b), cùng Phong (c), Hùng (e) và Mai (g).

a. Dung tạm thời nghỉ ngơi để lấy sức và tiếp tục nghĩ cách vượt khó: Đúng, nghỉ ngơi để tái tạo năng lượng và suy nghĩ lại cách vượt qua khó khăn là một cách hiệu quả để tránh căng thẳng và tìm ra giải pháp tốt hơn.

b. Trang tìm ngay người thân để nhờ giúp đỡ: Đúng, việc tìm người thân để nhờ giúp đỡ là một cách thông minh và tốt để chia sẻ khó khăn và nhận được sự hỗ trợ, lời khuyên từ người thân yêu.

c. Phong dự kiến những khó khăn có thể xảy ra để chủ động xử lí: Đúng, việc dự kiến và chuẩn bị trước cho những khó khăn có thể xảy ra giúp Phong tự tin và chủ động tìm giải pháp ngay khi gặp khó khăn.

e. Hùng tìm hiểu nguyên nhân và cố gắng vượt qua sau thất bại: Đúng, việc tìm hiểu nguyên nhân của thất bại và cố gắng vượt qua giúp Hùng rút kinh nghiệm và trở nên mạnh mẽ, tự tin hơn khi đối mặt với khó khăn tiếp theo.

g. Mai rèn luyện thói quen làm việc nhẫn nại và tìm cách giải quyết: Đúng, việc rèn luyện thói quen nhẫn nại và tìm cách giải quyết khó khăn là một cách tích cực để vượt qua khó khăn và không bỏ cuộc.

Luyện tập 2

Trả lời Câu hỏi 2 trang 23 Luyện tập SGK Đạo đức 5

Sắp xếp các bước sau đây để giải quyết các khó khăn trong học tập và cuộc sống.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ các bước để sắp xếp cho hợp lí.

Lời giải chi tiết:

1 – c

2 – e

3 – a

4 – e

5 - b

Luyện tập 3

Trả lời Câu hỏi 3 trang 24 Luyện tập SGK Đạo đức 5

: Đưa ra lời khuyên để giúp các bạn vượt qua khó khăn trong các trường hợp sau:

Trường hợp 1: Để chuẩn bị hội trại, Huỳnh xung phong đảm nhận phần trang trí bằng các bức tranh. Nhưng vì khối lượng công việc nhiều hơn so với dự định nên sắp đến ngày dựng trại mà Hùng vẫn chưa vẽ xong

Trường hợp 2: Kết quả học tập kì này của Thắng giảm sút do ham mê trò chơi điện tử. Thắng tự hứa với bản thân sẽ không chơi nữa, nhưng bạn rất khó khăn để vượt qua sức hấp dẫn của trò chơi.

Trường hợp 3: Năm nay, Tuấn được bầu làm lớp trưởng. Tuấn thấy nền nếp của lớp chưa tốt, một số bạn còn đi học muộn và nói chuyện riêng trong giờ học. Tuấn chưa biết phải quản lí lớp như thế nào cho hiệu quả.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ các tình huống và thực hiện yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

Trường hợp 1: Huỳnh muốn vẽ tranh cho hội trại nhưng không kịp hoàn thành. Để giúp Huỳnh vượt qua khó khăn, em có thể làm như sau:

- Chia công việc thành các phần nhỏ và đặt kế hoạch vẽ mỗi ngày.

- Xin bạn bè hoặc người thân giúp đỡ để tranh được hoàn thành nhanh hơn.

- Tập trung vào việc vẽ tranh và dành thời gian hợp lý để hoàn thành công việc.

Trường hợp 2: Thắng muốn ngừng chơi trò chơi điện tử nhưng khó khăn. Để giúp Thắng vượt qua khó khăn, em có thể làm như sau:

- Đặt mục tiêu học tốt và lập kế hoạch thời gian để học.

- Tắt thông báo trò chơi và tránh xa thiết bị điện tử trong lúc học.

- Tìm những hoạt động khác mà Thắng thích và dành thời gian cho chúng.

Trường hợp 3: Tuấn là lớp trưởng nhưng gặp khó khăn trong việc quản lí lớp. Để giúp Tuấn vượt qua khó khăn, em có thể làm như sau:

- Đặt ra các quy định rõ ràng về thời gian đến trường và học tập.

- Khích lệ sự hợp tác và hỗ trợ giữa các bạn trong lớp.

- Lắng nghe ý kiến của các bạn và giải quyết xung đột một cách công bằng và hòa nhã.

- Làm mẫu cho lớp bằng cách tuân thủ các quy định và hành vi mẫu mực trong lớp học.

Luyện tập 4

Trả lời Câu hỏi 4 trang 24 Luyện tập SGK Đạo đức 5

Xử lí tình huống

Tình huống 1: Tối nay có một trận bóng đá mà Tiến rất yêu thích. Trận bóng sắp bắt đầu, nhưng Tiến chưa ôn bài xong, Tiến rất phân vân

Nếu là Tiến, em sẽ làm gì?

Tính huống 2: Hoa xin bố mẹ đi học đàn ghi ta vì rất thích bộ môn này. Tuy nhiên sau một thời gian luyện tập, cảm thấy không tiến bộ, các ngón tay bị đau nhức, nên Hoa rất chán nản và muốn bỏ học

Nếu là Hoa, em sẽ vượt qua khó khăn trên như thế nào?

Tình huống 3: Để chuẩn bị ngày hội thể thao của trường, thấy A Lử có năng khiếu thể thao nên cô giáo đề xuất em tham gia môn chạy. Tuy nhiên A Lử lại thích tham gia môn nhảy cao hơn. Bạn muốn bày tỏ nguyện vọng của mình, nhưng lại ngại ngùng mỗi khi giao tiếp với cô.

Nếu là A Lử, em sẽ vượt qua khó khăn trên như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ các tình huống và thực hiện yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

Tình huống 1: Nếu là Tiến, em có thể làm như sau:

- Ưu tiên ôn bài xong trước khi xem trận bóng. Bóng đá là một sở thích, nhưng việc học vẫn là ưu tiên hàng đầu để đạt được thành công trong học tập.

- Tập trung vào việc ôn bài và sử dụng thời gian hiệu quả. Cố gắng hoàn thành công việc nhanh chóng để có thể dành thời gian xem trận bóng sau đó.

- Nếu không kịp hoàn thành bài ôn, có thể xem lại trận bóng sau khi đã hoàn thành công việc học tập.

Tình huống 2: Nếu là Hoa, em có thể vượt qua khó khăn như sau:

- Không bỏ cuộc ngay lập tức. Luyện tập và học đàn ghi ta là một quá trình dài, cần thời gian và kiên nhẫn để tiến bộ.

- Hỏi ý kiến giáo viên hoặc người hướng dẫn về cách cải thiện. Có thể họ sẽ cung cấp những lời khuyên và kỹ thuật để giúp Hoa tiến bộ hơn.

- Không quá áp lực bản thân. Hãy tận hưởng quá trình học và chơi đàn ghi ta, đặt mục tiêu nhỏ và từ từ cải thiện kỹ năng.

Tình huống 3: Nếu là A Lử, em có thể vượt qua khó khăn như sau:

- Thể hiện nguyện vọng của mình một cách thẳng thắn và tự tin. Hãy nói với cô giáo rằng A Lử muốn tham gia môn nhảy cao vì đam mê và năng khiếu của mình.

- Hãy tham gia vào các hoạt động liên quan đến môn nhảy cao để chứng minh khả năng và đam mê của mình. Đôi khi, hành động có thể nói lên nhiều hơn lời nói.

- Luyện tập và cải thiện kỹ năng nhảy cao để chứng minh rằng A Lử là một ứng viên tốt cho môn này.

Vận dụng 1

Trả lời Câu hỏi 1 trang 25 Vận dụng SGK Đạo đức 5

Cùng bạn thử làm chuyên gia tư vấn để đưa ra cách vượt qua khó khăn trong học tập và cuộc sống cho bạn bè trong lớp.

Gợi ý về những khó khăn:

- Tính tình hay nóng giận.

 - Vừa chuyển đến nơi ở mới để sinh sống và học tập.

Phương pháp giải:

Thử làm chuyên gia để đưa ra những cách vượt qua khó khăn.

Lời giải chi tiết:

Tình huống 1: Để giải quyết vấn đề tính tình hay nóng giận, bạn có thể thử những cách sau:

+ Nhận biết cảm xúc của mình: Khi bạn cảm thấy tức giận, hãy nhận ra và nhận biết cảm xúc đó. Điều này giúp bạn kiểm soát và xử lý cảm xúc một cách tốt hơn.

+ Hít thở sâu và đếm: Trong lúc tức giận, hãy hít thở sâu và đếm từ 1 đến 10. Điều này giúp bạn giữ được sự bình tĩnh và suy nghĩ rõ ràng hơn.

+ Tìm hoạt động giải tỏa cảm xúc: Hãy tìm một hoạt động giúp bạn giải tỏa cảm xúc như chơi thể thao, vẽ tranh, hoặc nghe nhạc yêu thích. Điều này giúp giảm căng thẳng và giữ tinh thần tích cực.

Tình huống 2: Để vượt qua khó khăn khi chuyển đến nơi mới, bạn có thể thực hiện các bước sau:

+ Tìm bạn mới: Hãy cố gắng kết bạn với những người bạn mới trong lớp. Họ có thể trở thành bạn đồng hành và giúp bạn thích nơi mới hơn.

+ Tham gia hoạt động ngoại khóa: Hãy tham gia vào các hoạt động ngoại khóa như câu lạc bộ, đội thể thao hoặc câu lạc bộ học tập. Điều này giúp bạn gặp gỡ bạn bè mới và tạo ra những kỷ niệm tốt.

+ Luôn mở lòng và tự tin: Hãy tin rằng bạn có thể thích nơi mới và học tập tốt ở đó. Luôn mở lòng đối với những trải nghiệm mới và tự tin vào khả năng của mình.

Vận dụng 2

Trả lời Câu hỏi 2 trang 25 Vận dụng SGK Đạo đức 5

Hãy viết ra điều mong muốn nhất của em lúc này, chỉ ra khó khăn và biện pháp vượt khó để đạt được mong muốn đó.

Phương pháp giải:

Viết ra điều mong muốn nhất của bản thân em.

Lời giải chi tiết:

- Mong muốn của em là tham gia giải đấu cờ vua cấp trường. Tuy nhiên, em gặp phải khó khăn khi phải dành thời gian cho việc học trên lớp và làm bài về nhà, khiến em không còn đủ thời gian để luyện chơi cờ vua. Dưới đây là một số biện pháp giúp em vượt qua khó khăn này:

 - Tạo ra một lịch trình hợp lý để phân chia thời gian giữa việc học và luyện chơi cờ vua. Xác định những khung giờ rảnh rỗi và sử dụng chúng một cách hiệu quả để nâng cao kỹ năng chơi cờ vua.

 -  Tận dụng thời gian trống trong ngày: Sử dụng những khoảng thời gian như giờ nghỉ trưa, sau giờ học hoặc cuối tuần để tập trung vào việc luyện chơi cờ vua. Mỗi ngày dành ít nhất 30 phút đến 1 giờ để rèn kỹ năng và chiến thuật.

 - Tìm hiểu xem có ai trong lớp hoặc trong trường cũng quan tâm đến cờ vua không, để có thể luyện tập cùng nhau và chia sẻ kinh nghiệm.

Vận dụng 3

Trả lời Câu hỏi 3 trang 25 Vận dụng SGK Đạo đức 5

Sưu tầm và kể cho các bạn nghe về một tấm gương vượt khó trong học tập và cuộc sống mà em quý trọng.

Phương pháp giải:

Chia sẻ cho các bạn về tấm gương nghèo vượt khó.

Lời giải chi tiết:

Câu chuyện về vị trạng nguyên trẻ nhất nước ta: Nguyễn Hiền

Nguyễn Hiền là vị trạng nguyên đầu tiên và nhỏ tuổi nhất trong lịch sử nước ta. Với những thành công như vậy, ông đã khiến người đời nể phục lòng hiếu học của ông. Cuộc sống thuở nhỏ của Nguyễn Hiền cũng rất khó khăn khi cha ông mất sớm và cùng với mẹ ở một ngôi chùa.

Vốn trời phú thông minh, Nguyễn Hiền học 1 thì lại biết 10 nên chẳng mấy chốc vượt xa kiến thức của các bạn cùng trang lứa và thậm chí còn giỏi hơn cả các đàn anh khóa trên. Cậu luôn yêu thích tìm tòi học hỏi và thường lân la ở các lớp học trong làng để có cơ hội tiếp xúc nhiều hơn với chữ nghĩa, sách vở. Chính vì vậy, cậu có hiểu biết kiến thức uyên bác, rộng lớn ai hỏi gì cũng đối đáp thông minh vượt xa với tuổi của ông khiến người đời kinh ngạc phải gọi ông là ‘’thần đồng’’. Năm 1247, khi vừa tròn 12 tuổi, Nguyễn Hiền đã thi đậu Trạng Nguyên, trở thành vị Trạng Nguyên trẻ nhất trong lịch sử Việt Nam.