Soạn bài Cô bé bán diêm SGK Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức với cuộc sống chi tiết

Chú bé mang pyjama sọc là một tiểu thuyết của nhà văn người Ireland John Boyne, viết dưới góc nhìn của một cậu bé 9 tuổi – Bruno. Khi Bruno chuyển đến một nơi khác, cậu cảm thấy buồn bã. Và rồi cậu tìm được một người bạn đặc biệt ở "phía bên kia hàng rào" - là Shmuel, một cậu bé Do Thái ở Ba Lan bị Đức Quốc xã bắt đến trại tập trung. Lý do mà nhà cậu phải chuyển đến đây là do cha cậu phải phục vụ cho kế hoạch quân sự trừng phạt những người Do Thái của tên trùm phát xít – Adolf Hitler trong bối cảnh Chiến tranh thế giới lần thứ 2. Tình bạn giữa họ nảy nở và cuộc hành trình bắt đầu xảy ra.

- Một số bộ phim hoạt hình như: Đô-ra-ê-mon, Thám tử lừng danh Conan…

- Một số truyện kể như: Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (Nguyễn Nhật Ánh), Đất rừng phương nam (Đoàn Giỏi)...

Tình bạn nảy nở giữa Bruno và Shmuel bất kể có khác nhau về địa vị, giai cấp và cả dãy hàng rào ngăn cách hai thế giới là minh chứng sống động nhất cho thấy giữa người và người không hề có khoảng cách, chúng ta đều là con người bình đẳng như nhau.

Cảm nhận về nhân vật Nô-bi-ta trong Đô-ra-ê-mon:

• Một cậu bé hậu đậu, lười biếng nên thường xuyên phải nhờ đến sự giúp đỡ từ người bạn của mình là Đô-ra-ê-mon.
• Nô-bi-ta cũng là một cậu bé giàu tình yêu thương, dũng cảm và coi trọng tình bạn..

=> Một nhân vật có những đức tính đáng để học tập.

- Giữa trời đông giá rét, cô bé không có giày để đi, chân đỏ ửng lên, tím bầm lại vì rét. 

- Em cố kiếm một nơi có nhiều khách qua lại để bán diêm nhưng khách qua đường đều rảo bước nhanh và không đoái hoài gì đến em. 

- Cả ngày em không bán được bao diêm nào, bụng đói, lang thang trên đường, không ai bố thí cho em chút đỉnh. 

Giữa trời đông giá rét, em phải ra ngoài đường bán diêm nhưng không có ai đoái hoài đến.

- Sau khi bà mất, gia sản tiêu tán, phải rời ngôi nhà xinh xắn để chui rúc trong một xó tối tăm, luôn luôn nghe những lời mắng nhiếc chửi rủa. 

- Ở nhà cũng rét, cha con em phải ở trên gác, sát mái nhà, mặc dù đã nhét giẻ rách vào các kẽ hở lớn trên vách nhưng gió vẫn thổi rít vào trong nhà. 

Gia sản tiêu tán, gia đình phải rời ngôi nhà xinh xắn để chui rúc trong một xó tối tăm, luôn luôn nghe những lời mắng nhiếc, chửi rủa.

- Ngọn lửa lúc đầu xanh lam, dần dàn biếc đi, trắn ra, rực hồng lên quanh que gỗ, sáng chói trông đến vui mắt. 

- Em tưởng như đang ngồi trước lò sưởi, lửa cháy nom đến vui mắt. 

- Bàn ăn đã dọn, khăn trải bản trắng tinh, toàn bát đĩa bằng sứ quý giá, một con ngỗng quay. 

- Cây thông Nô-en, những ngọn nến sáng rực lấp lánh trên cành lá. Ngọn nến bay lên trời, biến thành những ngôi sao. 

- Bà nội đang mỉm cười. 

→ Tất cả những hình ảnh này đều là mơ, ảo ảnh, không có thực.

Mỗi lần quẹt diêm, cô bé sẽ nhìn thấy:

• Lần thứ nhất: lò sưởi
• Lần thứ hai: căn phòng có bàn ăn, trên bàn có ngỗng quay
• Lần thứ ba: cây thông Noel
• Lần thứ tư: người bà
• Lần cuối cùng: gặp lại bà và đi theo bà đến nơi hạnh phúc.

=> Đó đều là những hình ảnh trong mơ, không có thật.

- Em dự đoán cô bé bán diêm sẽ được gặp bà, bà dùng phép màu khiến cô bé không còn phải chịu rét, đói khổ nữa mà được sống sung túc, hạnh phúc. 

Điều xảy ra với cô bé bán diêm: cô bé đã chết vì rét trong đêm giao thừa.

- Mặt trời lên trong sáng, chói chang, mọi người vui vẻ ra khỏi nhà – xó tường hiện ra thi thể em bé gái có đôi má hồng và đôi môi đang mỉm cười đã chết vì rét trong đêm giao thừa giữa những bao diêm trong đó có một bao đã hết nhẵn. 

- Mọi người chỉ bảo nhau: “Chắc nó muốn sưởi cho ấm!” mà không ai giúp đỡ em,… 

Hình ảnh trái ngược trong quang cảnh đầu năm mới: Khung cảnh của năm mới, “mặt trời lên trong sáng, chói chang trên bầu trời nhạt, mọi người vui vẻ ra khỏi nhà”. Thì “ở một xó tường, người ta chỉ thấy em với đôi má hồng và đôi môi đang mỉm cười".

Câu chuyện được kể theo ngôi thứ ba, người kể chuyện “giấu mình”, không xuất hiện.

Truyện Cô bé bán diêm được kể bằng lời của người kể chuyện theo ngôi thứ ba.

- Bối cảnh diễn ra câu chuyện: đêm gió rét dữ dội, lại là đêm giao thừa. 

- Gia cảnh cô bé: nghèo khổ, bất hạnh, những người yêu thương em đều đã mất. Em đang sống cùng cha, nhà nghèo nên phải đi bán diêm. Trời lạnh nên mọi người đều rảo bước nhanh, chẳng ai đoái hoài đến em. Không bán được bao diêm nào nên em không dám về nhà vì thể nào cha em cũng sẽ đánh em. 

- Cô bé bán diêm phải ở ngoài đường trong một đêm:

• Thời gian: Đêm giao thừa rét mướt.
• Không gian: Cửa sổ của các nhà đều sáng rực, trong phố sực nức mùi ngỗng quay.

- Cô bé không dám trở về nhà vì: Nếu không bán được ít bao diêm, hay không ai bố thí cho một đồng xu nào đem về, cô bé sẽ bị cha đánh.

- Ngoại hình cô bé bán diêm: đầu trần, chân đất giữa ngày giá rét dữ dội; tạp dề cũ kĩ,… 

→ Cô bé phải sống cuộc sống nghèo khổ, đói rét; thiếu tình yêu thương, không có ai quan tâm, chăm sóc,…

- Chi tiết miêu tả ngoại hình của cô bé bán diêm:

• Đầu trần, chân đi đất, đang dò dẫm trong đêm tối.
• Ngồi nép vào một góc tường, giữa hai ngôi nhà.
• Thu đôi chân cho đỡ lạnh nhưng càng lúc càng rét buốt hơn.
• Đôi bàn tay cứng đờ ra vì lạnh giá.

- Cuộc sống của nhân vật qua chi tiết: Sự nghèo khổ thiếu thốn không chỉ về vật chất mà còn là về tinh thần, thiếu đi tình yêu được bao bọc của những người thân trong gia đình.

- Các lần quẹt diêm và hình ảnh hiện ra: 

+ Lần thứ nhất: lò sưởi. 

+ Lần thứ hai: bàn ăn thịnh soạn với những món ăn ngon: con ngỗng quay, … 

+ Lần thứ ba: cây thông Nô-en.

+ Lần thứ tư: bà nội hiền hậu. 

- Ý nghĩa các lần quẹt diêm này: 

+ Hình ảnh lò sưởi xuất hiện lần đầu tiên vì cô bé đang phải chịu đựng cái rét dữ dội. 

+ Hình ảnh bàn ăn, con ngỗng quay lần thứ 2 vì em đang rất đói. 

+ Em bé cô đơn khao khát tổ ấm, tình yêu thương, niềm vui, … nên mơ về cây thông Nô-en và người bà yêu quý. 

- Ước mong của cô bé:

• Lần thứ nhất: Mơ ước có lò sưởi - mong muốn lúc này có được sự ấm áp.
• Lần thứ hai: Mơ ước căn phòng có bàn ăn, trên bàn có ngỗng quay - mong muốn được no bụng.
• Lần thứ ba: Mơ ước có cây thông Noel - mong muốn được đón giao thừa như mọi người.
• Lần thứ tư: Mơ ước được gặp lại bà - mong muốn được che chở, yêu thương.
• Lần cuối cùng: Quẹt toàn bộ số diêm còn lại - để gặp lại bà và đi theo bà đến nơi hạnh phúc.

- Không thể thay đổi trình tự của các lần quẹt diêm. Bởi nó phù hợp với mong ước cũng như hoàn cảnh hiện tại của cô bé (thoải mãn từ nhu cầu từ vật chất đến tinh thần của cô bé: được sửa ấm - no bụng - niềm vui đêm giao thừa - tình yêu thương của bà).

- Thái độ, tình cảm của người kể chuyện qua cách miêu tả ngoại hình và tình cảnh của cô bé bán diêm: 

+ Em bé đáng thương, bụng đói rét vẫn lang thang trên đường. 

+ Bông tuyết bám đầy trên mái tóc dài xõa thành từng búp trên lưng em, em cũng không để ý…. 

- Cách nhấn mạnh sự tương phản giữa những ảo ảnh hiện lên sau mỗi lần quẹt diêm và hình ảnh của hiện thực phũ phàng khi diêm tắt; cách kể về cái chết của cô bé; … 

→ Vai trò của người kể chuyện và ý nghĩa của lời kể: Không chỉ tái hiện bức tranh đời sống mà còn thể hiện cách nhìn nhận, đánh giá về bức tranh đời sống ấy. 

+ Giúp người đọc cảm nhận được nỗi xót xa, thương cảm và niềm yêu thương, trân trọng của người kể chuyện dành cho cô bé bán diêm. 

- Thái độ của người kể chuyện: sự đồng cảm và tình yêu thương sâu sắc với số phận bất hạnh của cô bé bán diêm.

- Tác giả đã thể hiện thái độ thương cảm trực tiếp “Em bé đáng thương, bụng đói rét…”, “Em đã chết vì rét trong đêm giao thừa”, hoặc khi miêu tả cái chết của cô bé nhưng không hề đáng sợ: “một em gái có đôi má hồng và đôi môi đang mỉm cười”...

- Những câu văn miêu tả thái độ, hành động của người đi đường: 

+ Chẳng ai đoái hoài …, chẳng ai bố thí cho em chút đỉnh …, hoàn toàn lãnh đạm với cảnh nghèo khổ của em bé bán diêm… 

+ Mọi người vui vẻ ra khỏi nhà…, Ngày mồng một đầu năm hiện lên trên tử thi em bé ngồi giữa những bao diêm, trong đó có một bao đã hết nhẵn. Mọi người bảo nhau: “Chắc nó muốn sưởi cho ấm!”. 

- Suy nghĩ về cách ứng xử của người qua đường, có nhiều ý kiến trái chiều nhau: 

+ Ý kiến 1: Thông cảm với người đi đường: Họ không để ý đến em vì quá vội vã trong ngày cuối năm nhiều bận rộn, vì giá rét; vì muốn nhanh chóng về với gia đình của mình,… 

+ Ý kiến 2: Phê phán người đi đường đã thờ ơ, vô cảm trước một em bé đáng thương, cần được giúp đỡ; dửng dưng như hoàn toàn vô can trước cái chết của em. 

→ Đề cao ý kiến 2 hơn vì: qua câu chuyện này, chúng ta cảm nhận được thông điệp mà An-đéc-xen muốn gửi gắm. Nhà văn không chỉ dành trọn tình yêu thương cho cô bé bán diêm mà còn thể hiện thái độ phê phán mạnh mẽ đối với sự thờ ơ, vô cảm trước con người, nhất là trước nỗi bất hạnh của trẻ thơ. 

- Một số câu văn miêu tả lại cách ứng xử của người đi đường:

• Khách qua đường đều rảo bước rất nhanh, chẳng ai đoái hoài đến lời chào hàng của em, chẳng ai bố thí cho em chút đỉnh.
• Sáng hôm sau, tuyết vẫn phủ kín mặt đất, nhưng mặt trời lên, trong sáng, chói chang trên bầu trời xanh nhợt. Mọi người vui vẻ ra khỏi nhà.
• Mọi người bảo nhau: “Chắc nó muốn sưởi cho ấm!”....

- Đây là thái độ và sự ứng xử thờ ơ, vô cảm và không có tình yêu thương giữa con người đối với con người.

- Sự tương phản giữa thời tiết giá lạnh, gió rét dữ dội; giữa đêm giao thừa khi bao nhiêu gia đình đang quây quần, sum họp với hình ảnh “em gái nhỏ đầu trần, chân đi đất, đang dò dẫm trong đêm tối” : nhấn mạnh tình cảnh đáng thương, tội nghiệp của cô bé bán diêm. 

- Sự tương phản giữa quá khứ êm đềm, hạnh phúc khi bà còn sống với hiện tại đau khổ, bất hạnh của cô bé không ai chăm sóc, yêu thương. 

- Sự tương phản giữa khung cảnh tươi sáng “mặt trời lên trong sáng, chói chang”, không khí tươi vui của ngày đầu năm mới với cảnh tượng em bé chết rét nơi xó tường “ngồi giữa những bao diêm, trong đó có một bao đã hết nhẵn”: thể hiện nỗi đau đớn trước cái chết của em bé; lên án sự thờ ơ, vô cảm của con người. 

Với những chi tiết, hình ảnh đó, tác giả đã làm nổi bật tình cảnh vô cùng đáng thương của cô bé bán diêm.

- Về kết thúc truyện “Cô bé bán diêm” có nhiều ý kiến khác nhau: 

+ Truyện kết thúc không giống như nhiều truyện cổ tích khác vì cô bé bán diêm đã chết rét ngoài đường phố, ngay trong đêm giao thừa. 

+ Truyện kết thúc “có hậu” vì cô bé bán diêm đã ra đi như một thiên thần; được đoàn tụ với người bà yêu quý ở nơi “chẳng còn đói rét, đau khổ nào đe dọa họ nữa” 

+ Kết thúc của truyện vừa có điểm giống (em bé được nhìn thấy những điều kì diệu, bay lên trong cảnh huy hoàng) vừa có điểm khác biệt (cái chết của nhân vật chính) với nhiều truyện cổ tích khác. 

→ Thể hiện tinh thần nhân đạo của tác giả: Nhà văn không chỉ dành trọn tình yêu thương cho cô bé bán diêm mà còn thể hiện thái độ phê phán mạnh mẽ đối với sự thờ ơ, vô cảm trước con người, nhất là trước nỗi bất hạnh của trẻ thơ. 

Kết truyện có hậu. Hình ảnh cô bé chết nhưng vẫn mỉm cười - nụ cười khi được đoàn tụ với bà được tác giả tưởng tượng nhằm giảm bớt nỗi đau cho câu chuyện. Cái kết này đã phản ánh được ước mơ về một cuộc sống hạnh phúc của con người.

Thân gửi nhà văn An-đéc-xen. Đã hơn một thế kỉ trôi qua kể từ ngày ông viết truyện ngắn “Cô bé bán diêm”, nhưng người đọc trên khắp hành tinh này, nhất là những bạn nhỏ vẫn luôn nghe văng vẳng đâu đây lời nguyện cầu tội nghiệp của cô bé. Ước mơ của cô bé trong câu chuyện là được sống mãi bên bà trong tình yêu thương, muốn thoát khỏi cảnh đói rét, đau khổ. Thực tế, cô bé đã chết rét, chết đói trong đêm giao thừa giữa khu phố với những ngôi nhà ngập tràn ánh sáng. Nhưng dưới ngòi bút yêu thương, chứa chan sự đồng cảm của ông, người đọc vẫn cảm giác rằng cô bé tội nghiệp ấy không chết. Em đang đi vào một thế giới khác, hạnh phúc và yêu thương hơn.

Gửi tác giả truyện Cô bé bán diêm, nhà văn An-đéc-xen. Cháu đã đọc khá nhiều tác phẩm của ông. Và “Cô bé bán diêm” chính là tác phẩm mà cháu yêu thích nhất. Đây quả là một câu chuyện cảm động với tính nhân văn sâu sắc. Cháu chắc chắn không thể quên được hình ảnh cô bé trong truyện. Trong đêm giao thừa rét mướt, một cô bé đầu trần, chân đi đất, bụng đói nhưng phải đi bán diêm. Nhưng không một ai đi qua chú ý đến sự tồn tại của cô bé hay động lòng thương mua giúp cô một hộp diêm. Để rồi cô bé bán diêm đã chết rét trong đêm giao thừa lạnh giá. Chắc hẳn với câu chuyện này, nhà văn đã muốn tố thái độ và sự thờ ơ, vô cảm của con người trong xã hội đó. Nhưng với cháu, hình ảnh cô bé chết nhưng vẫn mỉm cười - nụ cười khi được đoàn tụ với bà mới là ấn tượng nhất. Có thể khẳng định rằng, truyện “Cô bé bán diêm” quả là một tác phẩm hấp dẫn, nhân văn.