Quan điểm của Hồ Chí Minh về phương pháp và các điều kiện bảo đảm thực hành dân chủ ở nước ta

Câu hỏi. Quan điểm của Hồ Chí Minh về phương pháp và các điều kiện bảo đảm thực hành dân chủ ở nước ta?

Trả lời:

Dân chủ là một thiết chế xã hội gồm nhân dân và chính quyền. Vì vậy phải có phương pháp và các điều kiện để thực hành dân chủ.

Trước hết, xây dựng và hoàn thiện chế độ dân chủ rộng rãi. Ngay sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, ngày 3-9-1945. trong phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ trong 6 nhiệm vụ cấp bách. Hồ Chí Minh đã đề nghị phải có một hiến pháp dân chủ. Hiến pháp là đạo luật cơ bản thể hiện và bảo đảm việc thực thi dân chủ. Hiến pháp năm 1946, bàn Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thể hiện rõ nét tư tưởng dân chủ của Hồ Chí Minh. Hiến pháp 1946 đặt cơ sở pháp lý đầu tiên cho việc thực hiện quyền lực của nhân dân. Điều 1 Hiến pháp 1946 ghi rõ: “Nước Việt Nam là một nước dân chủ cộng hòa. Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam không phân biệt nòi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo”^[1]. Điều 6 ghi: “Tất cả công dân Việt Nam đều ngang quyền về mọi phương diện: chính trị. kinh tế, văn hóa”^[2].

Tiếp sau Hiến pháp 1946 là Hiến pháp 1959. một lần nữa khẳng định quan điểm bảo đảm dân chủ trong việc xác lập quyền lực của nhân dân. Trong lời nói đầu của Hiến pháp 1959 có ghi: "Hiến pháp mới quy định trách nhiệm và quyền hạn của các cơ quan Nhà nước, quyền lợi và nghĩa vụ của công dân nhằm phát huy sức sáng tạo to lớn của nhân dân ta trong công cuộc xây dựng nước nhà thống nhất và bảo vệ Tổ quốc”'. “Tất cả quyền lực trong nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đều thuộc về nhân dân” (Điều 4). “Tất cả các: cơ quan Nhà nước đều phải dựa vào nhân dân liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự kiểm soát của nhân dân. Tất cả các nhân viên cơ quan Nhà nước đều phải trung thành với chế độ dân chủ nhân dân, tuân theo Hiến pháp và pháp luật, hết lòng hết sức phục vụ nhân dân”⁵ (Điều 6).

Hồ Chí Minh chú trọng bảo đảm quvền lực của tất cả các tầng lớp nhân dân trong xã hội. Công nhân có quyền làm chủ xí nghiệp, làm chủ tư liệu sản xuất, làm chủ quản lý, phân phối sản phẩm. Nông dân phải thật sự nắm chính quyền ở nông thôn thi mới có dân chủ thật sự. Trí thức có vai trò lớn trong cả tiến trình cách mạng. Các dân tộc sống trên đất nước Việt Nam đều bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ. Nhà nước có nhiệm vụ giữ gìn và phát triển sự đoàn kết giữa các dân tộc.

Thứ hai, xây dựng tổ chức Đảng, Nhà nước, Mặt trận và các đoàn thể chính trị- xã hội vững mạnh để bảo đảm dân chủ trong xã hội.

Vai trò của Đảng trong việc thực hiện dân chủ ở nước ta là vai trò của tổ chức lãnh đạo, tổ chức cầm quyền. Từ năm 1940 trở đi. Đảng lãnh đạo xã hội. lãnh đạo Nhà nước và các đoàn thể chính trị xã hội để đạt được mục tiêu cách mạng mà Đảng đã ghi trên lá cờ của mình từ khi ra đời là độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội. Để giữ được vai trò lãnh đạo. Đảng phải bảo đảm và phát huy dân chủ rộng rãi trong Đảng. Đây là yếu tố quyết định tính chất và trình độ dân chủ trong xã hội. Bởi vì quyền lãnh đạo của Đảng là do giai cấp công nhân dân và nhân dân ủy quyền. Đảng là đội tiên phong, hạt nhân chính trị của toàn xã hội, bộ phận ưu tú nhất của dân tộc.

Trong điều kiện Đảng cầm quyền, Nhà nước đóng một vai trò quan trọng trong việc thực hiện chức năng quản lý xã hội. Nhà nước vừa thể hiện, thực thi ý chí của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, vừa thể chế hóa, cụ thể hóa toàn bộ nội dung dân chủ của chế độ. Nhà nước của dân do dân và vì dân, nên nhân dân làm chủ bằng Nhà nước, thông qua Nhà nước. Xây dựng Nhà nước gắn với xây dựng Đảng mà trước hết là bảo đảm Nhà nước giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân. Nhà nước đó phải của khối đại đoàn kết toàn dân, lấy liên minh giai cấp công nhân, nông dân và đội ngũ trí thức làm nền tảng. Nhà nước phải luôn luôn là một tổ chức trong sạch, vững mạnh, chống tiêu cực và sự quan liêu hóa bộ máy Nhà nước. Muốn như vậy, đội ngũ cán bộ công chức đóng vai trò quan trọng. Họ phải là những người vừa có đạo đức cách mạng cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư vừa là những người có trình độ chuyên môn nghiệp vụ vững vàng “làm nghề gì cũng phải học; làm nghề gì giỏi nghề ấy”.