Bài 16. Quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc - SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 11 Kết nối tri thức

Mở đầu

Trả lời Mở đầu trang 102 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Hãy chia sẻ những hiểu biết của em về trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc của công dân.

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức thực tế của bản thân để chia sẻ hiểu biết về trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc của công dân.

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo:

Bảo vệ Tổ quốc là quyền và nghĩa vụ của mỗi công dân

Dựng nước đi liền với giữ nước, xây dựng gắn liền với bảo vệ Tổ quốc, đó là quy luật tồn tại và phát triển của đất nước Việt Nam. Qua các giai đoạn, thời kỳ lịch sử, các thế hệ người Việt Nam luôn biết tiếp nối truyền thống cha ông, chung sức, đồng lòng bảo vệ đất nước trước các thế lực ngoại xâm. Quy luật đó vẫn đúng, dù trong chiến tranh hay trong hòa bình, chủ quyền, lãnh thổ của Tổ quốc chỉ có thể được bảo toàn trọn vẹn khi có sự tham gia, vào cuộc của toàn dân.

Điều 45, Hiến pháp năm 2013 của nước ta khẳng định: “Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền cao quý của công dân”. Như vậy, mọi công dân, không phân biệt thành phần, dân tộc, giới tính đều có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc. Trong tình hình hiện nay, bảo vệ Tổ quốc không chỉ là bảo vệ chủ quyền, độc lập, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ mà bảo vệ Tổ quốc cũng chính là bảo vệ cuộc sống hòa bình của nhân dân; bảo vệ sự nghiệp đổi mới của đất nước; bảo vệ Đảng, Nhà nước và nhân dân; bảo vệ chế độ Xã hội Chủ nghĩa… Nội hàm bảo vệ Tổ quốc đã được mở rộng và bao quát mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, mỗi công dân tùy theo khả năng của mình đều có nghĩa vụ tham gia vào các công việc bảo vệ Tổ quốc. Điều 44, Hiến pháp năm 2013 cũng đã quy định rất rõ: “Công dân có nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc. Phản bội Tổ quốc là tội nặng nhất”.

? mục 1 a

Trả lời câu hỏi mục 1a trang 104 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi:

Phương pháp giải:

1/ Đọc trường hợp 3, 4 và chỉ ra cách các chủ thể đã thực hiện quyền bảo vệ Tổ quốc của công dân.

2/ Nêu được các quyền của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Nêu ví dụ minh hoạ việc thực hiện tốt các quyền đó trong cuộc sống.

Lời giải chi tiết:

1/ - Trường hợp 3, hơn 4300 công dân Hà Nội đã thực hiện quyền bảo vệ Tổ quốc của mình bằng việc lên đường nhập ngũ, thực hiện nghĩa vụ quân sự và nghĩa vụ công an nhân dân.

- Trường hợp 4, chị V thực hiện quyền bảo vệ Tổ quốc của mình bằng việc nhiều lần tham gia hỗ trợ các cơ quan nhà nước điều tra, ngăn chặn, đấu tranh với các hoạt động tội phạm công nghệ cao chống phá Nhà nước, gây rối trật tự an toàn xã hội, xâm phạm an ninh quốc gia.

2/ - Công dân có các quyền về bảo vệ Tổ quốc như: 

+ Tham gia lực lượng bảo vệ an ninh quốc gia và thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia theo quy định của pháp luật. 

+ Tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ Tổ quốc; bình đẳng về bảo vệ Tổ quốc. 

+ Kiến nghị với chính quyền hoặc cơ quan chuyên trách bảo vệ an ninh quốc gia khắc phục sơ hở, thiếu sót trong việc thực hiện pháp luật về bảo vệ an ninh quốc gia.

- Ví dụ: Người dân báo cơ quan chức năng khi phát hiện hành vi xâm phạm chủ quyền lãnh thổ quốc gia; thanh niên chủ động đăng ký tham gia lực lượng dân quân tự vệ;...

? mục 1 b

Trả lời câu hỏi mục 1b trang 105 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy đọc các thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi:

Phương pháp giải:

1/ Đọc trường hợp 2, 3 và chỉ ra cách các chủ thể đã thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân.

2/ Nêu được các nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Nêu ví dụ minh hoạ việc thực hiện tốt các nghĩa vụ đó trong cuộc sống.

Lời giải chi tiết:

1/ - Trong trường hợp 2, ông Q đã thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân bằng việc chủ động theo dõi, đánh dấu vị trí và trình báo kịp thời hành vi chôn giấu vũ khí của nhóm người khả nghi với các cán bộ biên phòng trên địa bàn.

- Trong trường hợp 3, người dân trên địa bàn tỉnh A đã thực hiện nghĩa vụ về bảo vệ Tổ quốc của công dân bằng cách chủ động cung cấp thông tin, tạo điều kiện và phối hợp với lực lượng chức năng đập tan âm mưu phá hoại của các thế lực phản động, bảo vệ sự bình yên của đất nước.

2/ - Công dân có các nghĩa vụ về bảo vệ Tổ quốc như: 

+ Tuân theo các quy định của Hiến pháp và pháp luật về bảo vệ Tổ quốc. 

+ Thực hiện nghĩa vụ quân sự; tham gia dân quân tự vệ, xây dựng nền quốc phòng toàn dân.

+ Giúp đỡ, tạo điều kiện cho cơ quan và người có trách nhiệm tiến hành các biện pháp phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, đấu tranh với hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia. 

+ Vận động, tuyên truyền người thân tuân theo các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc.

- Ví dụ: Người dân chấp hành quyết định trưng dụng đất vì mục đích quốc phòng của Nhà nước; thanh niên đi khám tuyển nghĩa vụ quân sự theo quyết định của cơ quan chức năng.

? mục 2

Trả lời câu hỏi mục 2 trang 105 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy đọc thông tin, trường hợp sau để trả lời câu hỏi:

1/ Các thông tin, trường hợp trên đề cập đến những hậu quả gì của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc?

2/ Em hãy kể một số hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Theo em, các hành vi đó sẽ dẫn đến những hậu quả gì?

3/ Em hãy chia sẻ về một trường hợp vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc mà em biết và rút ra bài học cho bản thân.

Phương pháp giải:

1/ Đọc các thông tin, trường hợp và chỉ ra những hậu quả của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc trong các thông tin, trường hợp đó.

2/ Kể một số hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc và chỉ ra hậu quả của các hành vi đó.

3/ Chia sẻ về một trường hợp vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc và rút ra bài học cho bản thân.

Lời giải chi tiết:

1/ - Thông tin 1 đề cập đến hậu quả pháp lí đối với người thực hiện hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc: có thể bị phạt tù, tử hình.

- Trường hợp 2 đề cập đến hậu quả pháp lí nếu công dân thực hiện hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Công dân sẽ không được nhập ngũ.

- Trường hợp 3 đề cập đến hậu quả gây mất an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội; thiệt hại về người và tài sản của hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc.

2/ - Một số hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc: 

+ Tuyên truyền xuyên tạc, phỉ báng chính quyền nhân dân; tuyên truyền những luận điệu chiến tranh tâm lí, phao tin bịa đặt gây hoang mang trong nhân dân. 

+ Làm ra, tàng trữ, lưu hành các tài liệu, văn hoá phẩm có nội dung chống phá Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. 

+ Không chấp hành đúng quy định của pháp luật về đăng kí nghĩa vụ quân sự, không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ, lệnh gọi tập trung huấn luyện. 

+ Ngăn cấm không cho người khác đi khám sức khoẻ thực hiện nghĩa vụ quân sự. 

+ Quay phim, chụp ảnh, đo, vẽ vành đai an toàn của công trình quốc phòng và khu quân sự khi không được sự cho phép của cấp có thẩm quyền.

- Hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ Tổ quốc gây nên những hậu quả nghiêm trọng đối với xã hội và đất nước như: 

+ Gây rối loạn an ninh trật tự xã hội, bất ổn về chính trị. 

+ Gây tổn thất về người và của. 

+ Chia rẽ sự đoàn kết dân tộc.

+ Cản trở sự phát triển của đất nước, thậm chí có thể khiến đất nước suy vong.

+ Ngoài ra, người thực hiện hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật, tuỳ theo mức độ vi phạm, có thể bị xử lí với các mức tương ứng như: cảnh cáo, kỉ luật, phạt hành chính, phạt tù hoặc cao nhất là tử hình.

3/ - Trường hợp: Sau khi khám sức khỏe để thực hiện nghĩa vụ quân sự, anh T đã đủ điều kiện và được lệnh gọi nhập ngũ theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, đến ngày quy định, anh T đã bỏ trốn khỏi địa phương, không chấp hành lệnh nhập ngũ.

- Bài học: Nghiêm túc thực hiện đúng những quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc.

Luyện tập 1

Trả lời Luyện tập 1 trang 107 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy cho biết các ý kiến sau đúng hay sai. Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc các ý kiến và bày tỏ quan điểm đúng hay sai về ý kiến đó. Giải thích.

Lời giải chi tiết:

a. Sai, vì bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ của tất cả công dân Việt Nam (Điều 45 Hiến pháp năm 2013).

b. Sai, vì quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân được thực hiện ở mọi thời điểm, không phân biệt đất nước xảy ra chiến tranh hay hòa bình. Khi đất nước có giặc, công dân có thể trực tiếp tham gia chiến đấu hoặc thực hiện các nhiệm vụ ở hậu phương để hỗ trợ tiền tuyến đánh giặc. Khi hoà bình, công dân có thể tham gia nghĩa vụ quân sự, tố cáo những hành vi xâm phạm an ninh quốc gia, đóng góp công sức, vật chất xây dựng, phát triển an ninh quốc phòng

c. Đúng, vì hành vi phản bội Tổ quốc gây nên nhiều hậu quả nghiêm trọng cho quê hương, đất nước, có thể khiến nhiều người sẽ bị mất tính mạng và khiến đất nước suy vong. Hành vi phản bội Tổ quốc đồng nghĩa với việc quay lưng lại với thành quả dựng nước và giữ nước của các thế hệ cha ông, là sự chà đạp lên truyền thống của dân tộc.

d. Đúng, vì hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ công dân về bảo vệ Tổ quốc gây nên những hậu quả nghiêm trọng đối với xã hội và đất nước như: gây rối loạn an ninh trật tự xã hội, bất ổn về chính trị; gây tổn thất về người và của; chia rẽ sự đoàn kết dân tộc; cản trở sự phát triển của đất nước, thậm chí có thể khiến đất nước suy vong.

Luyện tập 2

Trả lời Luyện tập 2 trang 107 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Hành vi, việc làm của chủ thể dưới đây là thực hiện đúng hay vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc các hành vi, việc làm và phân tích chủ thể đã thực hiện đúng hay vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Giải thích. 

Lời giải chi tiết:

a. Hành vi của H đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Hành vi này đã góp phần ngăn chặn việc phát tán những thông tin sai lệch về chủ quyền, lãnh thổ, đường lối quân sự của Việt Nam, gây ảnh hưởng xấu đến đất nước.

b. Hành vi của N đã vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Hành vi này sẽ khiến nhiều người hiểu nhầm gây nên những ảnh hưởng xấu đối với an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.

c. Hành vi của V đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Hành vi này đã thực hiện đúng các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân, ngăn chặn người quen của mình thực hiện hành vi vi phạm pháp luật, tránh được những hậu quả không mong muốn.

d. Hành vi của A đã thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc. Hành vi này đã giúp bạn bè trong lớp nâng cao nhận thức, thực hiện đúng các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân, hạn chế những hậu quả xấu do hành vi lan truyền các thông tin tiêu cực, bất mãn với chính quyền trên mạng xã hội gây ra.

Luyện tập 3

Trả lời Luyện tập 3 trang 107 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy xử lí các tình huống sau:

Phương pháp giải:

Đọc các tình huống và xử lí tình huống.

Lời giải chi tiết:

a. Nếu là anh C, em sẽ giải thích cho mọi người hiểu về quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân, hiểu được mục đích mình muốn nhập ngũ là để rèn luyện bản thân, cống hiến cho đất nước.

b. Nếu là bạn S, em sẽ giải thích cho mẹ hiểu về quyền và nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân, giải thích lí do vì sao mình lại có ý định như vậy và bày tỏ mong muốn mẹ tạo điều kiện, tôn trọng sự lựa chọn của mình.

Vận dụng

Trả lời Vận dụng trang 107 sách giáo khoa Giáo dục Kinh tế và pháp luật 11 – Kết nối tri thức với cuộc sống

Em hãy viết một bài luận về những việc mà bản thân và gia đình đã làm để thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc và chia sẻ lại với các bạn trong lớp.

Phương pháp giải:

Viết một bài luận về những việc mà bản thân và gia đình đã làm để thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc và chia sẻ lại với các bạn trong lớp.

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo: 

Đất nước Việt Nam đã trải qua hơn bốn nghìn năm lịch sử, đầy biến động và khó khăn. Thành quả hiện tại mà chúng ta đang được hưởng thụ không đến một cách dễ dàng. Ông cha ta đã phải đánh đổi nhiều mồ hôi và xương máu để mang lại những thành quả đó. Nhưng liệu chúng ta đã bao giờ tự đặt câu hỏi: "Hôm nay ta đã làm gì cho Tổ quốc của mình?".

Câu nói "Đừng hỏi Tổ quốc đã làm gì cho ta mà phải hỏi ta đã làm gì cho Tổ quốc hôm nay" mang ý nghĩa cao quý về vai trò của đất nước trong cuộc sống của mỗi người, và đồng thời nhắc nhở thế hệ sau phải nỗ lực học tập và phấn đấu để bảo vệ, giữ gìn và phát triển đất nước ngày càng giàu đẹp và vững mạnh hơn.

Chúng ta đã được hưởng thụ nhiều thành quả từ cuộc sống như thức ăn, quần áo, phương tiện di chuyển, dịch vụ y tế, giáo dục, văn hóa và nghệ thuật. Những điều kiện sống này được tạo ra nhờ vào sự lao động và đóng góp của cả cộng đồng, của những người lao động và thế hệ cha ông đã đi trước chúng ta. Được sinh ra trong một môi trường hòa bình đã là một điều may mắn, vì vậy chúng ta cần phải cống hiến nhiều hơn để xây dựng một quốc gia mạnh mẽ và có khả năng chống lại mọi thử thách.

Sự cống hiến không chỉ giúp thế hệ trẻ có hiểu biết sâu rộng và là nền tảng để tiến vào tương lai, mà còn giúp đất nước ngày càng phát triển và hòa nhập với thế giới một cách bình đẳng, khẳng định vị thế của mình trước toàn thế giới. Vì vậy, thế hệ trẻ cần biết cách bảo vệ và phát huy những thành quả đã có, cũng như cống hiến hơn nữa để giúp đất nước ngày càng phát triển.

Tuy nhiên, trong xã hội hiện nay, vẫn còn rất nhiều bạn trẻ có lối sống và tư tưởng sai lạc, chỉ muốn hưởng thụ mà không muốn cống hiến. Thậm chí, có những người tham gia vào các tổ chức xấu, chống lại Đảng và nhà nước. Những hành động này đáng bị lên án và xử lí nghiêm.

Là một học sinh, chúng ta cần phải học tập tốt, lắng nghe lời dạy của ông bà, cha mẹ và có tinh thần lễ phép với thầy cô. Chúng ta cần nhận thức đúng đắn về việc bảo vệ và giữ gìn tổ quốc. Ngoài ra, chúng ta cũng cần có lòng yêu thương và giúp đỡ đồng bào, đoàn kết với nhau. Điều này không chỉ giúp ta được yêu mến và trân trọng mà còn thể hiện sức mạnh của đoàn kết dân tộc.

Sứ mệnh của con người là sống để cống hiến. Hãy sống hết mình vì bản thân, vì cuộc sống và vì những giá trị tốt đẹp nhất.