Bài 1. Các hoạt động kinh tế trong đời sống xã hội - Cánh diều

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 6 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Em hãy quan sát các hình ảnh sau và chỉ ra mối liên hệ giữa các hoạt động trong hình ảnh đó.

Phương pháp giải:

- Quan sát hình ảnh.

- Chỉ ra mối liên hệ giữa các hoạt động trong hình ảnh.

Lời giải chi tiết:

- Hình 1: Trồng bắp cải.

- Hình 2: Bắp cải được bán tại quầy hàng, siêu thị.

- Hình 3: Các món ăn chế biến từ bắp cải.

Các hoạt động trong 3 hình ảnh có sự liên kết với nhau tạo thành vòng tuần hoàn sản xuất, trao đổi, tiêu dùng.

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi Khám phá 1 trang 6 – 7 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

a) Em hãy cho biết hoạt động sản xuất trong mỗi thông tin trên có vai trò gì đối với đời sống của con người và xã hội?

b) Em hãy xác định điểm giống nhau và điểm khác biệt trong hoạt động ở thông tin 1, thông tin 3 với hoạt động ở thông tin 2.

Phương pháp giải:

- Đọc 3 thông tin trên.

- Nêu vai trò của các hoạt động sản xuất trên với đời sống của con người và xã hội.

- Chỉ ra điểm giống nhau và điểm khác biệt trong hoạt động ở thông tin 1, thông tin 3 với hoạt động ở thông tin 2.

Lời giải chi tiết:

a) Vai trò của hoạt động sản xuất đối với đời sống của con người và xã hội:

- Thông tin 1: sản xuất và cung cấp các sản phẩm gốm sứ với mẫu mã đa dạng, kích thước và công năng khác nhau như gốm sứ mĩ nghệ, đồ thờ cúng, đồ dùng sinh hoạt,…

- Thông tin 2: đưa ra các sản phẩm âm nhạc, đóng góp tích cực cho những sản phẩm âm nhạc của công chúng, góp phần nâng cao đời sống tinh thần, giúp con người sống tốt hơn, nhân văn hơn và đóng góp cho xã hội nhiều hơn.

- Thông tin 3: sản lượng lúa và lượng gạo xuất khẩu đảm bảo an ninh lương thực, khẳng định vai trò, vị thế xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới của Việt Nam.

b) So sánh

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi Khám phá 2 trang 7 – 8 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Em hãy đọc trường hợp dưới đây và thảo luận

    Anh Nam là một kĩ sư công nghệ thông tim làm việc tại một doanh nghiệp chuyên sản xuất và cung cấp phần mềm tin học cho lĩnh vực y tế, giáo dục. Năm nay, công ty đã thực hiện thành công một dự án sản xuất phần mềm cho giáo dục, được thị trường đón nhận. Nhờ thành công này, ngoài tiên lương hằng tháng theo hợp đồng lao động, anh Nam và những người tham gia dự án còn được hưởng thu nhập tăng thêm theo kết quả thực hiện dự án. Hình thức phân phối thu nhập này đã khích lệ các thành viên công ty tích cực, chủ động và sáng tạo hơn nữa trong sản xuất kinh doanh.

a) Từ thông tin trong trường hợp trên, em hãy cho biết anh Nam và đồng nghiệp nhận được những gì sau quá trình thực hiện dự án tại công ty?

b) Mức thu nhập nhận được của người lao động có tác dụng như thế nào đối với hoạt động sản xuất kinh doanh trong giai đoạn tiếp theo?

Phương pháp giải:

- Đọc trường hợp trên.

- Nêu kết quả anh Nam và đồng nghiệp nhận sau quá trình thực hiện dự án tại công ty.

- Nêu tác dụng của mức thu nhập người lao động đối với hoạt động sản xuất kinh doanh trong giai đoạn tiếp theo.

Lời giải chi tiết:

a) Sau quá trình thực hiện dự án tại công ty, anh Nam và đồng nghiệp đã nhận được: Ngoài tiền lương hằng tháng theo hợp đồng lao động, còn được hưởng thu nhập tăng thêm theo kết quả thực hiện dự án.

b) Mức thu nhập nhận được của người lao động có tác dụng khích lệ, động viên người lao động trong luôn nhiệt huyết, tận tâm, tích cực, chủ động và sáng tạo hơn đối với hoạt động sản xuất kinh doanh trong giai đoạn tiếp theo.

Khám phá 3

Trả lời câu hỏi Khám phá 3 trang 8 – 9 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Em hãy đọc thông tin và thảo luận

a) Em có nhận xét gì về vai trò của hoạt động trao đổi qua các thông tin trên?

b) Ngoài hình thức kể trên, em còn có thể mua và bán băng những hình thức nào?

Phương pháp giải:

- Đọc thông tin trên.

- Đưa ra nhận xét về vai trò của hoạt động trao đổi.

- Kể thêm một số hình thức mua và bán mà em biết.

Lời giải chi tiết:

a) Nhận xét về vai trò của hoạt động trao đổi:

+ Kết nối sản xuất với tiêu dùng.

+ Giúp người sản xuất bán được sản phẩm của mình.

+ Giúp người tiêu dùng mua được sản phẩm phù hợp với nhu cầu của bản thân.

b) Ngoài hình thức kể trên, em còn có thể mua và bán băng những hình thức khác như:

+ Mua bán tại cửa hàng, siêu thị, chợ đầu mối.

+ Mua bán tại quầy lưu động

Khám phá 4

Trả lời câu hỏi Khám phá 4 trang 9 – 10 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

Em hãy quan sát hình ảnh, đọc thông tin và thảo luận

a) Em hãy cho biết các sản phẩm tiêu dùng nào được nhắc đến ở thông tin và hình ảnh trên. Hoạt động tiêu dùng đó có ý nghĩa như thế nào đối với mỗi người?

b) Theo em, hoạt động tiêu dùng có vai trò gì đối với sản xuất?

c) Em hãy kể thêm các hoạt động tiêu dùng khác mà em biết.

Phương pháp giải:

- Quan sát hình ảnh và đọc thông tin trên.

- Nêu các sản phẩm tiêu dùng nào được nhắc đến ở thông tin và hình ảnh.

- Nêu ý nghĩa hoạt động tiêu dùng đó với mỗi người.

- Nêu vai trò của hoạt động tiêu dùng với sản xuất.

- Kể thêm các hoạt động tiêu dùng mà em biết.

Lời giải chi tiết:

a) Các sản phẩm tiêu dùng được nhắc đến ở thông tin và hình ảnh trên: thực phẩm, bánh kẹo, mứt tết, đồ uống…

- Ý nghĩa của hoạt động tiêu dùng:

+ Thỏa mãn nhu cầu vật chất và tinh thần của mọi người.

+ Động lực thúc đẩy sản xuất phát triển.

b) Vai trò của hoạt động tiêu dùng đối với sản xuất:

+ Thỏa mãn nhu cầu vật chất và tinh thần của con người.

+ Là động lực thúc đẩy sản xuất ngày càng phát triển, tạo ra nhiều sản phẩm mới đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

c) Các hoạt động tiêu dùng khác:

+ Tiêu dùng đồ gia dụng.

+ Tiêu dùng thực phẩm hàng ngày.

+ Tiêu dùng đồ dùng học tập.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 10 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

1. Em hãy cho biết những nhận định sau đây đúng hay sai và giải thích vì sao.

A. Hoạt động sản xuất nông nghiệp là một trong những cơ sở cho sự tồn tại của con người.

B. Kết quả của hoạt động sản xuất là tạo ra sản phẩm phục vụ hoạt động tiêu dùng.

C. Tiêu dùng tạo ra nhu cầu và mục đích cho sản xuất.

D. Hoạt động trao đổi không liên quan tới hoạt động sản xuất.

E. Hoạt động trao đổi có thể thúc đây hoạt động sản xuất và hoạt động tiêu dùng.

Phương pháp giải:

- Đọc các nhận định.

- Chỉ ra các nhận định đúng, nhận định sai và giải thích.

Lời giải chi tiết:

- Những nhận định đúng:

+ A. Hoạt động sản xuất nông nghiệp là một trong những cơ sở cho sự tồn tại của con người.

Bởi vì hoạt động sản xuất nông nghiệp tạo ra lương thực, thực phẩm phục vụ đời sống hằng ngày của con người.

+ B. Kết quả của hoạt động sản xuất là tạo ra sản phẩm phục vụ hoạt động tiêu dùng.

Bởi vì chính hoạt động sản xuất tạo ra được các sản phẩm để đáp ứng những nhu cầu của con người.

+ C. Tiêu dùng tạo ra nhu cầu và mục đích cho sản xuất.

Bởi vì tiêu dùng nhiều sẽ làm động lực thúc đẩy sản xuất ngày càng phát triển, tạo ra nhiều sản phẩm mới.

+ E. Hoạt động trao đổi có thể thúc đẩy hoạt động sản xuất và hoạt động tiêu dùng.

Bởi vì: Trao đổi giúp người sản xuất bán được sản phẩm của mình và người tiêu dùng mua được sản phẩm phù hợp với nhu cầu của bản thân.

- Những nhận định sai:

+ D. Hoạt động trao đổi không liên quan tới hoạt động sản xuất.

Bởi vì trao đổi sẽ giúp người sản xuất bán được sản phẩm của mình và người tiêu dùng mua được sản phẩm phù hợp với nhu cầu của bản thân.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 10 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

2. Em hãy phân loại các hoạt động kinh tế sau đây. Hoạt động nào có thể xếp được vào nhiều nhóm? Tại sao?

A. Một thanh niên đang sử dụng máy tính cá nhân tại nhà.

B. Nhóm bạn nhỏ đang xem phim tại rạp chiếu phim.

C. Một người đang thả thức ăn cho tôm xuống đầm nuôi tôm, thức ăn đóng trong bao có nhãn hiệu nơi sản xuât.

D. Một người đang trả tiền mua hoa tại cửa hàng hoa.

Phương pháp giải:

- Đọc các hoạt động.

- Phân loại các hoạt động kinh tế trên.

- Chỉ ra hoạt động nào có thể xếp vào được nhiều nhóm và giải thích.

Lời giải chi tiết:

- Phân loại các hoạt động kinh tế:

 - Hoạt động có thể xếp được vào nhiều nhóm là hoạt động C. Bởi vì:

+ Thả thức ăn cho tôm xuống đầm nuôi tôm chính là hoạt động sản xuất, nuôi tôm.

+ Sử dụng thức ăn đóng bao có nhãn hiệu là hoạt động tiêu dùng, sử dụng thức ăn để nuôi tôm.

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi Luyện tập 3 trang 11 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

3. Em hãy vẽ sơ đồ mô tả mối quan hệ giữa các hoạt động sản xuất, hoạt động phân phối, trao đổi và hoạt động tiêu dùng. Lấy ví dụ một sản phẩm cụ thể để minh hoạ mối quan hệ trên.

Phương pháp giải:

- Vẽ sơ đồ mô tả mối quan hệ giữa các hoạt động sản xuất, hoạt động phân phối, trao đổi và hoạt động tiêu dùng.

- Lấy ví dụ để minh họa mối quan hệ đó.

Lời giải chi tiết:

- Sơ đồ:

- Mối quan hệ: giữa hoạt động sản xuất, hoạt động phân phối, trao đổi và hoạt động tiêu dùng có một mối quan hệ khép kín, tuần hoàn liên tục. Hoạt động này thúc đẩy cho hoạt động kia.

- Ví dụ:Quá trình sản xuất lúa gạo:

Chăm sóc, cấy lúa (sản xuất) -> phân bón, thuốc trừ sâu (trao đổi) để thúc đẩy cây lúa phát triển tươi tốt -> thu hoạch lúa, bán gạo ra thị trường (tiêu dùng) .

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi Luyện tập 4 trang 11 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

4. Em hãy kể lại những việc em đã làm khi tham gia vào các hoạt động kinh tế. Em đã điều chỉnh như thế nào với những việc làm chưa phù hợp? Theo em, học sinh trung học phổ thông cần thể hiện trách nhiệm gì khi tham gia các hoạt động kinh tế hằng ngày?

Phương pháp giải:

- Kể lại những việc em đã làm khi tham gia vào các hoạt động kinh tế.

- Chỉ ra sự điều chỉnh của em với những việc làm chưa phù hợp.

- Nêu trách nhiệm của học sinh khi tham gia các hoạt động kinh tế hằng ngày.

Lời giải chi tiết:

- Những việc em đã làm khi tham gia vào các hoạt động kinh tế:

+ Mua đồ ăn sáng, đồ ăn vặt.

+ Mua sắm quần áo mới.

+ Đóng học phí, quỹ lớp.

- Đối với những việc làm chưa phù hợp, em đã xem xét lại, lập lại kế hoạch để chi tiêu hợp lí hơn.

- Trách nhiệm của học sinh trung học phổ thông khi tham gia các hoạt động kinh tế hằng ngày như:

+ Chủ động tham gia vào các hoạt động sản xuất, trao đổi, mua bán phù hợp với điều kiện và lứa tuổi của mình.

+ Không tham gia vào các hoạt động trao đổi, mua bán trái pháp luật.

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi Vận dụng 1 trang 11 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

1. Em hãy tìm hiểu về các hoạt động kinh tế tại địa phương nơi em sinh sống và viết một bài thu hoạch ngắn theo yêu cầu sau:

- Mô tả hoạt động kinh tế đang diễn ra.

- Nêu nhận xét của em về những hoạt động kinh tế mà học sinh trung học phổ thông có thể tham gia.

Phương pháp giải:

- Tìm hiểu về các hoạt động kinh tế tại địa phương nơi em sinh sống.

- Mô tả hoạt động kinh tế đang diễn ra.

- Nêu nhận xét của em về những hoạt động kinh tế mà học sinh trung học phổ thông có thể tham gia.

Lời giải chi tiết:

- Các hoạt động đang tại địa phương đang diễn ra:

+ Mua bán thực phẩm hàng ngày.

+ Mua bán đồ gia dụng, thuốc…

+ Sản xuất quần áo, đồ da công.

- Nhận xét những hoạt động kinh tế mà học sinh trung học phổ thông có thể tham gia như:

+ Hoạt động thanh lí quần áo đã qua sử dụng.

+ Sản xuất đồ handmade, mua bán sản phẩm để ủng hộ, giúp đỡ các bạn có hoàn cảnh khó khăn.

Học sinh lứa tuổi trung học phổ thông nên tham gia vào các hoạt động sản xuất, trao đổi, mua bán phù hợp với điều kiện và lứa tuổi của mình, không được tham gia vào các hoạt động trao đổi, mua bán trái pháp luật.

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi Vận dụng 2 trang 11 sách giáo khoa GDCD 10 – Cánh diều

2. Em hãy cùng bạn xây dựng kịch bản và tổ chức một buổi toạ đàm về chủ đề “Tiêu dùng xanh” để góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm của học sinh khi tham gia vào các hoạt động kinh tế.

Phương pháp giải:

- Lên ý tưởng và xây dựng kịch bản và tổ chức một buổi toạ đàm về chủ đề “Tiêu dùng xanh”.

Lời giải chi tiết:

Chủ đề "tiêu dùng xanh"

- Mở đầu:

+ Giới thiệu thành phần tham dự.

+ Nêu lí do: xuất phát từ thói quen sử dụng túi ni lông và các sản phẩm từ nhựa của người dân vẫn còn rất phổ biến, trong đó có thanh niên. Thanh niên là lực lượng xung kích cần phải tiên phong thay đổi, tuyên truyền và lan tỏa hành vi tiêu dùng có trách nhiệm để bảo vệ môi trường.

- Nội dung chính:

+ Các yếu tố tác động:

+ Thói quen sinh hoạt hàng ngày: sử dụng túi ni lông và các sản phẩm từ nhựa vẫn còn rất phổ biến.

+ Tình hình hiện nay: lượng rác thải của người tiêu dùng thải ra tại Việt Nam cũng như trên thế giới những năm gần đây rất lớn và đang có xu hướng gia tăng.

+ Đề xuất giải pháp:

Sử dụng các sản phẩm handmade, đồ tái chế từ vỏ nhựa trong trường học.

Thay đổi thói quen tiêu dùng bằng cách tuyên truyền thông qua bài viết trên mạng xã hội vì có nhiều người sử dụng.

Kêu gọi mọi người hạn chế sử dụng bao bì ni lông.

- Kết thúc: Lan tỏa thông điệp, hãy cùng nhau phát động phong trào “Tiêu dùng xanh”.