Bài 10. Quyền tự do kinh doanh và nghĩa vụ nộp thuế - SGK GDCD 9 Cánh diều

Mở đầu

Trả lời câu hỏi Mở đầu trang 58 SGK GDCD 9 Cánh diều

Em hãy cho biết các hình ảnh dưới đây đề cập đến những hoạt động kinh doanh nào. Khi tham gia vào các hoạt động kinh doanh đó, mọi người có quyền và nghĩa vụ gì?

Phương pháp giải:

Em quan sát các hình ảnh và dựa vào hiểu biết cá nhân để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh 1: Hoạt động sản xuất và chế biến thực phẩm

Hình ảnh 2: Hoạt động bán lẻ trong siêu thị

Quyền của mọi người khi tham gia vào các hoạt động kinh doanh:

- Mọi người có quyền tự do lựa chọn ngành nghề kinh doanh phù hợp với pháp luật.

- Doanh nghiệp có quyền tuyển dụng lao động để thực hiện các hoạt động sản xuất, kinh doanh.

- Doanh nghiệp có quyền hưởng lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh của mình.

- Người tiêu dùng có quyền được thông tin đầy đủ về sản phẩm và dịch vụ mà họ mua sắm.

Nghĩa vụ của mọi người khi tham gia vào các hoạt động kinh doanh:

- Doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định của pháp luật về kinh doanh, thuế, bảo vệ môi trường, và các quy định khác.

- Doanh nghiệp phải đảm bảo quyền lợi và điều kiện làm việc cho người lao động theo quy định của pháp luật.

- Doanh nghiệp phải cung cấp sản phẩm và dịch vụ chất lượng, an toàn cho người tiêu dùng.

- Doanh nghiệp cần có trách nhiệm với cộng đồng và môi trường xung quanh, đóng góp vào sự phát triển bền vững của xã hội.

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi Khám phá 1 trang 59 SGK GDCD 9 Cánh diều

Em hãy đọc các thông tin, tình huống và trả lời câu hỏi

Thông tin

Tình huống 1

Anh T đã đăng kí mở một cửa hàng kinh doanh thực phẩm sạch và được cấp giấy phép kinh doanh. Tuy nhiên, gần đây thấy việc kinh doanh không mang lại nhiều lợi nhuận nên anh T đã bán thêm một số mặt hàng khác như rượu, bia, thuốc lá.

Tình huống 2

Theo giấy phép đăng kí kinh doanh, cửa hàng của bà D được bán các sản phẩm thuốc chữa bệnh. Với mục đích tăng thêm lợi nhuận của cửa hàng, bên cạnh các loại thuốc chữa bệnh được nhập từ các công ty có uy tín, bà D đã nhập thêm các loại thuốc không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

a. Từ thông tin trên, em hãy cho biết theo quy định của pháp luật Việt Nam, khi tham gia kinh doanh mọi người có quyền và nghĩa vụ như thế nào.

b. Em hãy nhận xét hành vi của mỗi chủ thể trong các tình huống trên và cho biết những hành vi đó vi phạm quy định nào của pháp luật về quyền tự do kinh doanh.

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ thông tin, các tình huống và đưa ra nhận xét của bản thân

Lời giải chi tiết:

a. Quyền và nghĩa vụ khi tham gia kinh doanh theo quy định của pháp luật Việt Nam

Quyền:

- Mọi người có quyền tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm (Điều 33, Hiến pháp năm 2013).

- Tự chủ kinh doanh và lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh; chủ động lựa chọn ngành, nghề, địa bàn, hình thức kinh doanh (Điều 7, Luật Doanh nghiệp năm 2020).

Nghĩa vụ:

- Không kinh doanh các ngành nghề bị cấm theo quy định của pháp luật (Điều 6, Luật Đầu tư năm 2020).

- Kinh doanh các sản phẩm rõ nguồn gốc, xuất xứ, đảm bảo chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng.

- Chỉ kinh doanh các mặt hàng được ghi rõ trong giấy phép kinh doanh đã đăng ký.

b. Nhận xét hành vi của mỗi chủ thể trong các tình huống

Tình huống 1: Anh T đã mở rộng kinh doanh và bán thêm rượu, bia, thuốc lá mà không đăng ký bổ sung các mặt hàng này vào giấy phép kinh doanh

=> Anh T đã vi phạm quy định về quyền tự do kinh doanh vì không tuân thủ giấy phép kinh doanh đã đăng ký. Theo Luật Đầu tư năm 2020, cần phải đăng ký bổ sung hoặc xin phép khi mở rộng kinh doanh thêm các mặt hàng khác không có trong giấy phép ban đầu

Tình huống 2: Bà D bán thêm các loại thuốc không rõ nguồn gốc, xuất xứ bên cạnh các loại thuốc chữa bệnh được nhập từ các công ty có uy tín.

=> Bà D đã vi phạm quy định về kinh doanh thuốc chữa bệnh theo Luật Đầu tư năm 2020, kinh doanh các sản phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ, có nguy cơ gây hại cho sức khỏe của người tiêu dùng. Vi phạm này là nghiêm trọng vì liên quan trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng của người sử dụng thuốc.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi Khám phá 2 trang 61 SGK GDCD 9 Cánh diều

Em hãy đọc thông tin, tình huống và trả lời câu hỏi

Thông tin

Tình huống 1

Chị N có thu nhập rất cao từ nhiều nguồn khác nhau. Tuy nhiên, trong nhiều năm liền, chị N lại không thực hiện việc kê khai và quyết toán thuế thu nhập cá nhân.

Tình huống 2

Công ty A và công ty B kí kết các hợp đồng mua bán hàng hoá với nhau trong lĩnh vực sản xuất thực phẩm. Để giảm mức thuế phải đóng, ông H là giám đốc công ty A đã cùng ông M là giám đốc công ty B trốn thuế bằng cách ghi giá trị trên hoá đơn bán hàng thấp hơn giá trị thanh toán thực tế của hàng hoá.

Em hãy nhận xét hành vi của mỗi chủ thể trong các tình huống trên và cho biết những hành vi đó vi phạm quy định nào của pháp luật về nghĩa vụ nộp thuế. Vì sao?

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ thông tin và trả lời các câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Tình huống 1: Chị N có thu nhập rất cao từ nhiều nguồn khác nhau nhưng không thực hiện việc kê khai và quyết toán thuế thu nhập cá nhân trong nhiều năm liền.

=> Hành vi này của chị N vi phạm Điều 47 của Hiến pháp năm 2013 và Điều 17 của Luật Quản lý thuế năm 2019.

Lý do: Chị N không thực hiện kê khai và quyết toán thuế thu nhập cá nhân, vi phạm các quy định về nghĩa vụ nộp thuế và có thể bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu mức độ vi phạm nghiêm trọng.

Tình huống 2: Ông H và ông M, giám đốc công ty A và công ty B, đã thỏa thuận trốn thuế bằng cách ghi giá trị trên hóa đơn bán hàng thấp hơn giá trị thanh toán thực tế của hàng hóa.

=> Hành vi này của ông H và ông M vi phạm Điều 17 của Luật Quản lý thuế năm 2019.

Lý do: Việc ghi giá trị trên hóa đơn thấp hơn giá trị thực tế nhằm mục đích trốn thuế là hành vi gian lận thuế, vi phạm nghiêm trọng các quy định của pháp luật về nghĩa vụ nộp thuế. Hành vi này có thể bị xử lý hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự và bồi thường thiệt hại.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 62 SGK GDCD 9 Cánh diều

Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến nào sau đây? Vì sao?

A. Mọi người có quyền được kinh doanh tất cả các mặt hàng

B. Mọi người có quyền lựa chọn hình thức kinh doanh và không được thay đổi

C. Khi kinh doanh ngàng nghề có điều kiện, mọi người cần đảm bảo các yêu cầu theo quy định của pháp luật

D. Hành vi trốn thuế chỉ phải nộp đủ số tiền thiếu cho cơ quan có thẩm quyền

E. Mọi người khi có thu nhập đều phải nộp thuế thu nhập cá nhân

G. Kinh doanh trực tuyến không cần phải đăng kí kinh doanh

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các tình huống và dựa vào kiến thức đã học để nêu quan điểm cá nhân phù hợp

Lời giải chi tiết:

A. Không đồng tình. Mặc dù mọi người có quyền kinh doanh, nhưng không phải tất cả các mặt hàng đều được phép kinh doanh tự do. Một số mặt hàng có thể bị cấm hoặc yêu cầu giấy phép, ví dụ như vũ khí, ma túy, và hàng hóa gây nguy hiểm cho sức khỏe và môi trường.

B. Không đồng tình. Mọi người có quyền lựa chọn hình thức kinh doanh, nhưng cũng cần có khả năng thay đổi hình thức kinh doanh nếu cần thiết để phù hợp với điều kiện thực tế hoặc yêu cầu của pháp luật.

C. Đồng tình. Đúng, khi kinh doanh ngành nghề có điều kiện, cần phải tuân thủ các quy định của pháp luật để đảm bảo hoạt động kinh doanh hợp pháp và an toàn.

D. Không đồng tình. Trốn thuế không chỉ bị xử lý bằng việc nộp đủ số tiền thiếu, mà còn có thể bị phạt tiền, phạt hành chính, hoặc các hình thức xử lý khác tùy theo mức độ vi phạm và quy định của pháp luật.

E. Đồng tình. Theo quy định của pháp luật, mọi người có thu nhập đều phải nộp thuế thu nhập cá nhân, nhưng mức thuế và mức thu nhập chịu thuế có thể khác nhau tùy vào quy định của từng quốc gia.

F. Không đồng tình. Kinh doanh trực tuyến vẫn cần phải đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật. Việc đăng ký giúp hợp pháp hóa hoạt động kinh doanh và đảm bảo các nghĩa vụ thuế và pháp lý khác.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 62 SGK GDCD 9 Cánh diều

Em hãy nhận xét việc làm của các chủ thể dưới đây:

A. Khi kiểm tra cửa hàng vật liệu xây dựng của chị M, đội quản lí thị trường phát hiện cửa hàng đã sử dụng giấy phép kinh doanh của người khác để hoạt động.

B. Bà H là chủ một doanh nghiệp đã xin cơ quan có thẩm quyền tạm ngừng hoạt động kinh doanh 6 tháng. Tuy nhiên, sau khi đã có quyết định đồng ý của cơ quan chức năng về việc tạm ngừng kinh doanh thì doanh nghiệp của bà H lại tiếp tục hoạt động bình thường.

C. Mặc dù cửa hàng đã được cấp phép kinh doanh và đi vào hoạt động nhưng bà S vẫn chưa nộp đầy đủ các khoản thuế theo thông báo. Anh V là cán bộ của Chi cục Thuế A đã đến nhắc nhở nhưng bà S vẫn không thực hiện nghĩa vụ nộp thuế. Do đó, anh V đã báo cáo lên cơ quan cấp trên để xem xét và xử lí cửa hàng của bà S theo quy định của pháp luật.

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ các tình huống và dựa vào kiến thức đã học trong bài để hoàn thành bài tập

Lời giải chi tiết:

A. Việc sử dụng giấy phép kinh doanh của người khác để hoạt động là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự công bằng trong kinh doanh mà còn có thể dẫn đến việc xử lý nghiêm minh từ các cơ quan chức năng. Chủ cửa hàng chị M có thể bị xử phạt hành chính hoặc thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ vi phạm.

B. Sau khi đã được cơ quan có thẩm quyền cấp phép tạm ngừng hoạt động, doanh nghiệp của bà H không được phép hoạt động trong thời gian đó. Việc tiếp tục hoạt động khi đã xin tạm ngừng có thể bị coi là hành vi vi phạm quy định của pháp luật. Bà H có thể phải đối mặt với các hình thức xử lý vi phạm, bao gồm phạt hành chính hoặc yêu cầu ngừng hoạt động để đảm bảo tuân thủ quyết định của cơ quan chức năng.

C. Nghĩa vụ nộp thuế là trách nhiệm bắt buộc của mọi doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh. Việc không nộp thuế đầy đủ theo thông báo là hành vi vi phạm pháp luật về thuế. Bà S cần phải thực hiện nghĩa vụ này để tránh các hậu quả pháp lý. Anh V đã làm đúng khi báo cáo lên cơ quan cấp trên để xử lý vụ việc theo quy định của pháp luật, nhằm đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp là chính xác và đầy đủ.

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi Luyện tập 3 trang 56 SGK GDCD 9 Cánh diều

Gia đình ông Q có nghề làm bánh kẹo truyền thống và đã đăng kí loại hình kinh doanh hộ gia đình. Khi thấy công việc làm ăn thuận lợi hơn, ông Q muốn chuyển đổi sang loại hình doanh nghiệp tư nhân để phát triển sản xuất.

Theo em, ông Q có thể thực hiện việc chuyển đổi loại hình kinh doanh không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ tình huống và dựa vào kiến thức đã học trong bài để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Ông Q có thể thực hiện việc chuyển đổi loại hình kinh doanh. Vì theo quy định tại Khoản 2, Điều 7, Luật Doanh nghiệp năm 2020, các chủ thể sản xuất kinh doanh có quyền chủ động điều chỉnh quy mô và ngành, nghề kinh doanh.

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi Luyện tập 4 trang SGK GDCD 9 Cánh diều

Để nhân dân trong thôn tăng cường hiểu biết các quy định của pháp luật về nghĩa vụ nộp thuế, ông D là trưởng thôn đã tổ chức một buổi toạ đàm và mời cán bộ thuế của Chi cục Thuế đến chia sẻ. Tuy nhiên, bố mẹ của K lại không muốn tham gia với lí do gia đình không kinh doanh nên không cần phải tìm hiểu về nghĩa vụ nộp thuế.

a. Em hãy nhận xét việc làm của ông D. Theo em, việc làm đó có ý nghĩa gì?

b. Nếu là K, em sẽ giải thích như thế nào để bố mẹ hiều và tham gia buổi toạ đàm?

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ tình huống và dựa vào kiến thức đã học để trả lời các câu hỏi

Lời giải chi tiết:

a. Việc làm của ông D cho thấy ông rất quan tâm đến việc nâng cao nhận thức pháp luật trong cộng đồng, không chỉ để đảm bảo mọi người hiểu và thực hiện nghĩa vụ thuế đúng quy định, mà còn để xây dựng một xã hội công bằng và minh bạch hơn.

Ý nghĩa:

- Buổi tọa đàm giúp người dân hiểu rõ hơn về các quy định pháp luật liên quan đến thuế, từ đó thực hiện đúng nghĩa vụ của mình.

- Khi người dân nắm rõ các quy định và nghĩa vụ thuế, họ sẽ có trách nhiệm hơn trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế của mình, góp phần làm tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước và giảm thiểu tình trạng trốn thuế.

- Việc giáo dục pháp luật giúp xây dựng một cộng đồng có ý thức cao về pháp luật, góp phần tạo ra môi trường sống và làm việc công bằng hơn.

b. Nếu là K, em sẽ giải thích với bố mẹ rằng buổi tọa đàm không chỉ dành cho những gia đình kinh doanh mà còn rất hữu ích cho tất cả mọi người. Hiểu rõ về pháp luật giúp chúng ta biết mình có những quyền lợi gì và trách nhiệm như thế nào, từ đó tránh được các rủi ro pháp lý không đáng có.

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi Vận dụng 1 trang 63 SGK GDCD 9 Cánh diều

Em hãy cùng bạn thiết kế áp phích tuyên truyền về nghĩa vụ nộp thuế

Phương pháp giải:

- Em tìm hiểu thêm các thông tin về nghĩa vụ nộp thuế để lên ý tưởng thiết kế áp phích.

- Có thể sử dụng Canva để thiết kế

Lời giải chi tiết:

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi Vận dụng 2 trang 63 SGK GDCD 9 Cánh diều

Em hãy viết một bài tuyên truyền về trách nhiệm của công dân trong thực hiện quyền tự do kinh doanh

Phương pháp giải:

Em liên hệ thực tế để hoàn thành

Lời giải chi tiết:

Trong thời đại hội nhập và phát triển, quyền tự do kinh doanh là một quyền quan trọng được pháp luật bảo vệ. Đây không chỉ là quyền lợi để công dân phát triển kinh tế cá nhân và đất nước, mà còn là trách nhiệm mà mỗi người cần thực hiện đúng đắn.

Trước hết, công dân phải tuân thủ pháp luật. Điều này đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong kinh doanh, giúp doanh nghiệp hoạt động đúng quy định, tránh rủi ro pháp lý và xây dựng môi trường kinh doanh ổn định.

Bên cạnh đó, việc đảm bảo chất lượng sản phẩm và dịch vụ là rất quan trọng. Chất lượng tốt giúp tạo dựng uy tín, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và nâng cao đời sống xã hội. Không vì lợi nhuận trước mắt mà làm ảnh hưởng đến sức khỏe và an toàn cộng đồng.

Công dân cũng cần bảo vệ môi trường trong quá trình kinh doanh. Sử dụng tài nguyên hợp lý, hạn chế rác thải và bảo vệ môi trường sống là hành động thiết thực để phát triển bền vững.

Ngoài ra, doanh nghiệp cần đóng góp tích cực cho cộng đồng qua các hoạt động từ thiện, hỗ trợ giáo dục, y tế và phát triển cộng đồng. Những đóng góp này không chỉ cải thiện hình ảnh doanh nghiệp mà còn mang lại nhiều lợi ích cho xã hội.

Cuối cùng, mỗi công dân phải luôn cập nhật, học hỏi và nâng cao trình độ, kỹ năng kinh doanh. Điều này giúp bắt kịp xu hướng, nắm bắt cơ hội và đối phó với các thách thức hiệu quả.

Tóm lại, quyền tự do kinh doanh đi kèm với những trách nhiệm lớn lao. Bằng cách tuân thủ pháp luật, đảm bảo chất lượng, bảo vệ môi trường, thực hiện trách nhiệm xã hội và không ngừng học hỏi, chúng ta không chỉ xây dựng nền kinh tế phát triển mà còn mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng và xã hội.