Bài 5. Chuyển hóa chất béo thành xà phòng -Chuyên đề học tập Hóa 11 Chân trời sáng tạo

MĐ

Em đã bao giờ rửa sạch tay dính dầu mỡ chỉ với nước chưa? Tại sao phải dùng xà phòng hoặc các chất giặt rửa khác để làm sạch dầu mỡ. Làm thế nào để điều chế xà phòng từ nguyên liệu là các chất béo có sẵn trong đời sống?

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức về các hợp chất hữu cơ

Lời giải chi tiết:

Vì các hợp chất hữu cơ như dầu mỡ không tan trong nước nên khi rửa tay bằng nước sẽ không sạch.

Vì xà phòng hoặc các chất giặt rửa khác có thể hòa tan dầu mỡ

Điều chế xà phòng từ chất béo có sẵn bằng cách cho tác dụng với dung dịch kiềm.

CH mục I VD

Từ xa xưa khi chưa xuất hiện xà phòng, con người đã biết sử dụng một số nguyên liệu sẵn có trong tự nhiên để làm sạch trong tắm gội giặt gũ. Em hãy nêu một số ví dụ minh họa.

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức thực tiễn của bản thân

Lời giải chi tiết:

Có thể sử dụng nước bồ kết, nước bồ hòn…

CH mục I TL1

Có thể thay dầu ăn trong sản xuất xà phòng bằng dầu nhớt bôi trơn máy được không? Giải thích.

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức về dầu nhớt bôi trơn

Lời giải chi tiết:

Trong sản xuất xà phòng, không thể thay dầu ăn bằng dầu nhớt bôi trơn máy vì bản chất của dầu ăn và dầu nhớt bôi trơn máy là khác nhau.

+ Dầu ăn là triester của glycerol với các acid béo.

+ Dầu nhớt bôi trơn máy là hỗn hợp các hydrocarbon.

CH mục I TL2

Cho biết chỉ số xà phòng của dầu dừa và dầu phộng từ Bảng 5.1

Phương pháp giải:

Dựa vào bảng 5.1

Lời giải chi tiết:

Chỉ số xà phòng hóa của một chất béo là số mg KOH cần dùng để xà phòng hóa hoàn toàn 1 gam chất béo (bao gồm cả trung hòa acid béo tự do có trong chất béo).

Từ Bảng 5.1. Chỉ số xà phòng hóa của một số chất béo:

+ Chỉ số xà phòng hóa của dầu dừa là 257.

+ Chỉ số xà phòng hóa của dầu phộng là 192.

CH mục I LT

Từ bảng 5.1, em hãy cho biết xà phòng hóa hoàn toàn một khối lượng dầu dừa và mỡ lợn như nhau, loại dầu nào tốn kiềm hơn? Vì sao?

Phương pháp giải:

Dựa vào bảng 5.1

Lời giải chi tiết:

Dầu dừa tốn nhiều kiềm hơn vì dầu dừa có hàm lượng chất béo cao hơn.

CH mục I TL3

Chất béo có nguồn gốc thực vật gọi là gì? Chất béo có nguồn gốc động vật gọi là gì? Cho các ví dụ.

Phương pháp giải:

Dựa vào khái niệm 

Lời giải chi tiết:

+ Chất béo có nguồn gốc thực vật thường gọi là dầu.

Ví dụ: dầu lạc, dầu vừng, dầu dừa, dầu đậu nành ....

+ Chất béo có nguồn gốc từ động vật thường gọi là mỡ.

Ví dụ: mỡ lợn, mỡ bò, mỡ gà, mỡ cừu…

CH mục II

Hãy nêu những tác hại của việc thải loại dầu ăn đã qua sử dụng ra môi trường. Em có đề xuất gì để tận dụng dầu ăn đã qua sử dụng?

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức về điều chế xà phòng

Lời giải chi tiết:

Dầu thải loại làm ô nhiễm nguồn nước, gây hại cho sinh vật. Có thể sử dụng dầu ăn làm xà phòng

Bài tập CH1

Lượng NaOH cần dùng trong một thí nghiệm điều chế xà phòng là 60 gam. Nếu thay NaOH bằng KOH thì khối lượng KOH cần dùng là bao nhiêu?

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức về sản xuất xà phòng

Lời giải chi tiết:

Số mol NaOH = 60 : 40 = 1,5 mol --> n KOH = 1.5 mol --> m KOH = 1,5.56 = 84g

Bài tập CH2

Một nhóm học sinh tiến hành thí nghiệm điều chế xà phòng từ nguyên liệu ban đầu là NaOH và mỡ lợn. Dựa vào Bảng 5.1, nếu nhóm đã dùng 500 gam mỡ lợn thì lượng NaOH cần lấy để xà phòng hóa hoàn toàn lượng mỡ lợn trên là bao nhiêu?

Phương pháp giải:

Dựa vào bảng 5.1

Lời giải chi tiết:

Theo bảng 5.1: lượng KOH cần dùng để xà phòng hóa hoàn toàn 1 gam mỡ lợn là 198g.

Theo đề bài để xà phòng hóa từ 500g xà phòng thì cần: 500.198 = 99 000g khối lượng KOH