Bài văn thuyết minh về một thể loại văn học

Thơ Đường luật

       Thơ Đường là một trong những thành tựu rực rỡ về thơ ca của nền văn học Trung Quốc; cũng là một trong những thành tựu chói lọi của nền văn minh nhân loại.

       Thơ Đường còn lại khoảng 48.000 bài của trên 2.300 thi sĩ; trong đó Lý Bạch, Đỗ Phủ, Bạch Cư Dị và hàng trăm tên tuổi khác đã bất tử với thời gian được người đời ngưỡng mộ.

       Nội dung thơ Đường rất đa dạng và phong phú. Cảm hứng thiên nhiên trữ tình, cảm hứng nhân đạo, nguồn vui thú nhàn tản, cuộc sống bình dị nơi đồng quê... là những cảm hứng dào dạt.

       Thơ Đường gồm có cổ phong, Đường luật.

       Cổ phong là thể thơ cổ (cổ thể) chỉ cần có vần, đọc thuận tai, êm tai. Thơ Đường luật có thi pháp chặt chẽ, nghiêm cách, vô cùng đa dạng, không thể đơn giản. Có 2 loại chính: Thơ bút cú Đường luật (ngũ ngôn bát cú, thất ngôn bát cú) và thơ tứ tuyệt (ngũ ngôn tứ tuyệt, thất ngôn tứ tuyệt).

Chiều hôm nhớ nhà

 Chiều trời bảng lảng bóng hoàng hôn,

Tiếng ốc xa đưa vẳng trống đồn.

Gác mái ngư ông về viễn phố,

Gõ sừng mục tử lại cô thôn.

Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi,

Dậm liễu sương sa khách bước dồn.

Kẻ chốn Chương Đài, người lữ thứ,

Lấy ai mà kể nỗi hàn ôn ?

Thể thơ tứ tuyệt Đường luật

1. Tứ tuyệt là gì?

Tử là bốn; tuyệt là dứt, ngắt. Lối này gọi thế vì thơ tứ tuyệt là ngắt lấy 4 câu trong bài thơ bát cú mà thành.

(Việt Nam văn học sử yếu - Dương Quảng Hàm).

2. Có mấy loại thơ tứ tuyệt?

Có 2 loại thơ tứ tuyệt: ngũ ngôn tứ tuyệt và thất ngôn tứ tuyệt.

-   Ngũ ngôn tứ tuyệt: mỗi bài có 4 câu, mỗi câu có 5 chữ.

-  Thất ngôn tứ tuyệt: mỗi bài có 4 câu, mỗi câu có 7 chữ.

Ví dụ:

Nhật kí trong tù

Hồ Chí Minh

 Tinh thần ở ngoài lao.

Thân thể ở trong lao,

 Muốn nên sự nghiệp lớn,

 Tinh thần càng phải cao.

Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra

Trần Nhân Tông

Trước xóm sau thôn tựa khói lồng,

Bóng chiều man mác có đường không.

Theo lời kèn mục trâu về hết,

Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng.

Ngô Tất Tố dịch

3. Vần

- Thơ tứ tuyệt, có bài gieo vần bằng, có bài gieo vần trắc; vần bằng là phổ biến.

- Mỗi bài thơ tứ tuyệt có 3 vần: chữ cuối câu 1 bắt vần với chữ cuối câu 2, 4.

- Cũng có bài thơ tứ tuyệt chỉ có 2 vần: chữ cuối câu 2 bắt vần với chữ cuối câu 4.

Ví dụ:

Hứng muốn trở về

                                           Nguyễn Trung Ngạn

Dâu già lá rụng, tằm vừa chín,

Lúa sớm bông thơm, cua béo ghê.

Nghe nói ỏ nhà nghèo vẫn tốt,

Dầu vui đất khách chẳng bằng về.

                                                      Bản dịch Hoàng Việt thi tuyển

Cảnh khuya

                            Hồ Chí Minh

Tiếng suối trong như tiếng hát xa,

Tràng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa,

Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,

Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.

Tuyết trên sông

                                      Liễu Tông Nguyên (đời Đường)

Nghìn non, bóng chim tắt,

Muôn nẻo, dấu người không.

Thuyền đơn, ông tơi nón,

Một mình câu tuyết sông.

                       Tương Như dịch

4. Đối

-  Thơ tứ tuyệt có bài không có đối.

-  Có bài đối hai câu đầu.

-  Có bài đối hai câu cuối.

-  Có bài vừa có đối 2 cầu đầu, vừa có đối 2 câu cuối.

Ví dụ:

-  Không có đối:

Bánh trôi nước

                                Hồ Xuân Hương

Thân em vừa trắng lại vừa tròn,

Bảy nổi ba chìm với nước non.

Rắn nát mặc dù tay kẻ nặn,

Mà em vẫn giữ tấm lòng son.

- Đối 2 câu đầu:

Phò giá về kinh

                         Trần Quang Khải

Chương Dương cướp giáo giặc,

Hàm Tứ bắt quân thù.

Thái bình nên gắng sức,

Non nước ấy nghìn thu.

                                   Trần Trọng Kim dịch

Tặng cụ Bùi Bằng Đoàn

                           Hồ Chí Minh

Xem sách, chim rừng vào cửa đậu,

Phê văn, hoa núi ghé nghiên soi.

Tin vui thắng trận dồn chân ngựa,

Nhớ Cụ thơ xuân tặng một bài.

Bài thơ dịch:

- Đối 2 câu cuối:

Ngắm trăng

                      Hồ Chí Minh

Trong tù không rượu cũng không hoa,

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ,

 Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.

                             Nam Trân dịch

Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh

                        Lý Bạch

Đầu giường ánh trăng rọi,

Ngỡ mặt đất phủ sương.

Ngẩng đầu nhìn trăng súng,

Cúi đầu nhớ cố hương.

                                  Tương Như dịch

- Đối 2 câu đầu, đối 2 câu cuối:

Tuyệt cú (chùm thơ 4 bài)

                        Đỗ Phủ

Hai cái oanh vàng kêu liễu biếc,

Một hàng cò trắng vút trời xanh.