Bài 9: Triều Lý và việc định đô ở Thăng Long - SGK Lịch sử và Địa lí 5 Cánh diều

Khởi động

Hãy chia sẻ những điều em biết về vua Lý Thái Tổ

Phương pháp giải:

- Vận dụng những kiến thức đã biết và tham khảo trên mạng 

- Chỉ ra được những thông tin về vua Lý Thái Tổ

Lời giải chi tiết:

Vua Lý Công Uẩn trị vì đất nước trong gần 20 (1009-1028). Ông có công lao to lớn đối với nhà Lý trong việc phát triển kinh tế, văn hóa, củng cố thế độc lập tự chủ dân tộc. Ông cũng là người dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long, đánh dấu một bước phát triển quan trọng của nhà nước phong kiến độc lập và mở ra một giai đoạn lịch sử mới có ý nghĩa quyết định với vận mệnh dân tộc.

Khám phá 1

Đọc thông tin, em hãy: 

+ Nêu sự thành lập Triều Lý

+ Nhận xét về nội dung và ý nghĩa của “Chiếu dời đô”

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 1. Sự thành lập Triều Lý và việc dời đô (SGK trang 40) 

- Chỉ ra được thông tin về sự thành lập Triều Lý và ý nghĩa của “Chiếu dời đô”

Lời giải chi tiết:

- Sự thành lập Triều Lý: 

+ Cuối năm 1009, Lê Long Đĩnh qua đời. Lý Công Uẩn lên ngôi vua. Nhà Lý thành lập.

+ Năm 1010, Lý Công Uẩn đặt niên hiệu là Thuận Thiên, dời đô về Đại La (nay là Hà Nội), đổi tên thành là Thăng Long.

-  Nội dung và ý nghĩa Chiếu dời đô

+ Nội dung: Bài Chiếu phản ánh khát vọng của nhân dân về một dân tộc độc lập thống nhất đồng thời phản ánh ý chí tự cường của dân tộc Đại Việt trên đà lớn mạnh

+ Ý nghĩa: 

Thể hiện ý chí của toàn dân tộc, là kết tinh văn hóa của thời đại. Đó là 1 tác phẩm đầu tiên mở đầu cho sự hình thành 1 hệ tư tưởng mới của Đại Việt: tinh thần hòa đồng, đoàn kết mang màu sắc dân chủ.

Tinh thần dân chủ, nhân ái vốn chứa dựng trong cộng đồng Việt từ bao đời với Nho giáo biểu hiện qua tư tưởng, xây dựng 1 nhà nước trên vận lệnh trời, dưới thuận ý dân tạo cơ sở cho sự thống nhất đất nước. Tư tưởng ấy là chỗ dựa vững chắc cho sự tồn vong và phát triển của đất nước.

Khám phá 2

Đọc thông tin, em hãy trình bày một số nét chính về xây dựng và bảo vệ đất nước dưới thời Lý

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 2. Xây dựng và bảo vệ đất nước dưới thời Lý (SGK trang 41) 

- Chỉ ra một số nét chính về xây dựng và bảo vệ đất nước dưới thời Lý

Lời giải chi tiết:

- Nhà Lý quan tâm đến sản xuất nông nghiệp, củng cố chính quyền, quân đội, xây dựng nhiều chùa chiền, coi trọng giáo dục

- Nhà Lý giữ quan hệ hoà hiếu với các nước láng giềng. Năm 1076, quân Tống đưa quân sang xâm lược Đại Việt. Nhà Lý đã chủ động tổ chức cuộc kháng chiến chống Tống và giành thắng lợi.

Luyện tập 1

Kể tóm tắt câu chuyện về Lý Công Uẩn, trong đó có sử dụng những cụm  từ sau: 1009, Hoa Lư, dời đô, Đại La, Thăng Long

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 1. Sự thành lập Triều Lý và việc dời đô (SGK trang 40) 

- Chỉ ra được tóm tắt về câu chuyện về Lý Công Uẩn

Lời giải chi tiết:

- Vào năm 1005, vua Lê Hoàn mất, nhà Lê bước vào thời kì suy yếu, làm mất lòng dân. Năm 1009 Lê Long Đĩnh mất, triều đại Tiền Lê chính thức kết thúc.

Tháng 10 âm lịch năm 1009, triều đình đưa Lý Công Uẩn lên làm vua, lập ra triều Lý (1009 - 1225). Năm 1010, vua Lý Công Uẩn quyết định dời đô từ Hoa Lư về thành Đại La và đổi tên là thành Thăng Long. Việc dời đô về Thăng Long phản ánh yêu cầu mới về phát triển nhà nước phong kiến tập quyền và chứng tỏ khả năng, lòng tin, quyết tâm của cả dân tộc trong việc giữ vững nền độc lập.

Luyện tập 2

Kể tên và nêu những đóng góp nổi bật của một số nhân vật lịch sử tiêu biểu thời Lý 

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ phần 2. Xây dựng và bảo vệ đất nước dưới thời Lý (SGK trang 41)  

- Chỉ ra những đóng góp nổi bật của một số nhân vật lịch sử tiêu biểu thời Lý

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật: Lý Thường Kiệt sinh năm Kỷ Mùi 1019, tức năm Thuận Thiên thứ 10, đời vua Lý Thái Tổ ( 1010 – 1028), sinh ra trong gia đình có truyền thống học hành và làm quan. Lý Thường Kiệt làm quan trải thờ ba đời vua là Lý Thái Tông ( 1028 – 1054), Lý Thái Tông ( 1054 – 1072) và Lý Nhân Tông ( 1072 – 1127).

- Sinh thời Lý Thường Kiệt có ba cống hiến lớn. 

+ Một là, không ngừng nêu cao tấm gương sáng ngời về tinh thần đoàn kết vì nghĩa cả, không ngừng nêu cao phẩm giá trung quân ái quốc của các bậc đại thần khi vận nước lâm nguy cũng như non sông được thái bình.  

+ Hai là, góp phần đắc lực cùng vua và triều đình trong sự nghiệp xây dựng đất nước, đặc biệt là góp phần củng cố sức mạnh của guồng máy nhà nước đương thời. 

+ Ba là, vạch kế hoạch chiến lược và trực chỉ huy những trận đánh lừng danh nhất của thế kỷ XI, đập tan hoàn toàn mưu đồ xâm lăng nguy hiểm và xảo quyệt của quân Tống, bảo vệ vững chắc nền độc lập của nước nhà

Vận dụng

Sưu tầm thông tin (tư liệu, hình ảnh,..) về một nhân vật thời Lý mà em ấn tượng và chia sẻ với mọi người

Phương pháp giải:

- Vận dụng những kiến thức đã biết và tham khảo trên mạng 

- Chỉ ra được thông tin về một nhân vật thời Lý

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật: Nguyên Phi Ỷ Lan

- Nguyên Phi Ỷ Lan là một nhân vật đặc biệt trong lịch sử triều Lý. Từ thiếu nữ nơi thôn dã, khi cơ hội đến, bằng sắc đẹp và tài năng của mình, bà dần vươn lên giành ngôi cao tột bậc, trở thành Thái hậu. Với tài năng nhiếp chính, bà đã góp phần đưa đất nước Đại Việt đã có một vị trí đáng tự hào, làm nước lớn sợ, nước nhỏ mến phục... Là một phụ nữ sáng danh trong lịch sử nước nhà, Nguyên phi Ỷ Lan, ngoài tài trị quốc, an dân bà còn có công việc chống xâm lược, chấn hưng Phật giáo. Chẳng thế mà dân gian thường gọi bà là “Phật giáng thế” hay “bà Tấm Kinh Bắc”. Một danh hiệu mà không nhiều người phụ nữ trong lịch sử có vinh hạnh này.