Bài 7. Phòng, chống bạo lực gia đình - SGK GDCD 8 Chân trời sáng tạo

Mở đầu

Trả lời câu hỏi Mở đầu trang 41 Bài 7 GDCD 8 Chân trời sáng tạo

Em hãy đọc các câu ca dao, tục ngữ sau và rút ra ý nghĩa về mối quan hệ, ứng xử giữa các thành viên trong gia đình.

-  “Chồng giận thì vợ bớt lời

Cơm sôi bớt lửa chẳng đời nào khê".

-  “Khôn ngoan đối đáp người ngoài

Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau”.

-  "Cá không ăn muối cá ươn

Con cãi cha mẹ, trăm đường con hư”.

Lời giải chi tiết:

- Mối quan hệ, ứng xử giữa các thành viên trong gia đình:

+ Các thành viên trong gia đình cần luôn quan tâm, chia sẻ, yêu thương, tôn trọng và gắn bó với nhau.

+ Mỗi thành viên cần thực hiện đúng quyền, trách nhiệm và nghĩa vụ của bản thân (đã được quy định rõ trong luật Hôn nhân và gia đình); đồng thời cần có trách nhiệm chung tay đẩy lùi bạo lực gia đình để gia đình luôn là bến bờ an vui và hạnh phúc.

Khám phá 1

Trả lời câu hỏi Khám phá 1 trang 42 Bài 7 GDCD 8 Chân trời sáng tạo

- Em hãy chỉ ra những hình thức bạo lực gia đình được thể hiện trong các hình ảnh và thông tin trên.

- Em hãy chỉ ra tác hại của hành vi bạo lực gia đình trong thông tin và trường hợp trên.

Lời giải chi tiết:

Chỉ ra những hình thức bạo lực gia đình

+ Hình ảnh 1: bạo lực về thể chất

+ Hình ảnh 2: bạo lực về tình dục

+ Hình ảnh 3: bạo lực về tinh thần

+ Hình ảnh 4: bạo lực về kinh tế

+ Trường hợp 1: bạo lực về thể chất (thể hiện qua chi tiết: chồng chị H dùng vũ lực để đuổi chị và các con ra khỏi nhà)

Hậu quả của bạo lực gia đình

+ Để lại nỗi đau về thể chất và tinh thần cho người bị bạo lực cũng như người có hành vi bạo lực.

+ Làm cho các thành viên trong gia đình bị tổn thương về tâm lí, cơ thể và thậm chí là tính mạng;

+ Bạo lực gia đình là một trong những nguyên nhân khiến cho gia đình bị rạn nứt, đổ vỡ.

+ Gây ảnh hưởng xấu đến trật tự, an toàn và văn minh của xã hội.

Khám phá 2

Trả lời câu hỏi Khám phá 2 trang 44 Bài 7 GDCD 8 Chân trời sáng tạo

- Dựa vào thông tin, nhận diện hành vi vi phạm pháp luật của các chủ thể trong trường hợp trên.

- Em hãy nêu những quy định pháp luật khác về phòng, chống bạo lực gia đình.

Lời giải chi tiết:

Nhận diện hành vi vi phạm pháp luật…

- Trong trường hợp trên, bố bạn V đã có nhiều hành vi vi phạm pháp luật, như:

+ Bạo lực về tinh thần đối với mẹ con bạn V (điều này thể hiện ở chi tiết: bố hay mắng chửi, xúc phạm đến danh dự, nhân phẩm, gây ra những tổn thương tinh thần cho mẹ con bạn V).

+ Bạo lực về thể chất với mẹ con bạn V (điều này thể hiện ở các chi tiết: bố đánh mẹ đến mức phải nhập viện; dù được người thân khuyên nhủ, nhưng bố vẫn thường xuyên đánh đập mẹ con V vô cớ).

Những quy định khác về phòng, chống bạo lực gia đình

- Điều 4 của Luật phòng, chống bạo lực gia đình năm 2007 đã quy định rõ nghĩa vụ của người có hành vi bạo lực gia đình, là:

1. Tôn trọng sự can thiệp hợp pháp của cộng đồng; chấm dứt ngay hành vi bạo lực.

2. Chấp hành quyết định của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.

3. Kịp thời đưa nạn nhân đi cấp cứu, điều trị; chăm sóc nạn nhân bạo lực gia đình, trừ trường hợp nạn nhân từ chối.

4. Bồi thường thiệt hại cho nạn nhân bạo lực gia đình khi có yêu cầu và theo quy định của pháp luật.

- Điều 5 của Luật phòng, chống bạo lực gia đình năm 2007 đã quy định rõ quyền và nghĩa vụ của nạn nhân bạo lực gia đình, là:

1. Nạn nhân bạo lực gia đình có các quyền sau đây:

a) Yêu cầu cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền bảo vệ sức khoẻ, tính mạng, nhân phẩm, quyền và lợi ích hợp pháp khác của mình;

b) Yêu cầu cơ quan, người có thẩm quyền áp dụng biện pháp ngăn chặn, bảo vệ, cấm tiếp xúc theo quy định của Luật này;

c) Được cung cấp dịch vụ y tế, tư vấn tâm lí, pháp luật;

d) Được bố trí nơi tạm lánh, được giữ bí mật về nơi tạm lánh và thông tin khác theo quy định của Luật này,

đ) Các quyền khác theo quy định của pháp luật.

2. Nạn nhân bạo lực gia đình có nghĩa vụ cung cấp thông tin liên quan đến bạo lực gia đình cho cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền khi có yêu cầu.

Khám phá 3

Trả lời câu hỏi Khám phá 3 trang 44 Bài 7 GDCD 8 Chân trời sáng tạo

Em hãy đọc và sắp xếp các hành động sau theo trình tự trước, trong và sau khi xảy ra bạo lực gia đình

a) Lên tiếng phản đối người có hành vi bạo lực một cách phù hợp.

b) Nhận diện nguy cơ xảy ra bạo lực để tìm đến chỗ an toàn.

c) Xem xét mức độ tổn thương (nếu có) để liên hệ với các cơ sở y tế điều trị.

d) Nhờ sự trợ giúp của người thân hoặc hàng xóm.

e) Gọi điện cho Tổng đài Quốc gia Bảo vệ trẻ em 111.

Lời giải chi tiết:

- Trước khi xảy ra bạo lực: Nhận diện nguy cơ xảy ra bạo lực để tìm đến chỗ an toàn.

- Trong khi xảy ra bạo lực:

+ Lên tiếng phản đối người có hành vi bạo lực một cách phù hợp.

+ Nhờ sự trợ giúp của người thân hoặc hàng xóm.

+ Gọi điện cho Tổng đài Quốc gia Bảo vệ trẻ em 111;

- Sau khi xảy ra bạo lực: xem xét mức độ tổn thương (nếu có) và liên hệ với các cơ sở y tế để điều trị.

Khám phá 4

Trả lời câu hỏi Khám phá 4 trang 45 Bài 7 GDCD 8 Chân trời sáng tạo

- Em hãy cho biết việc làm của bạn K có ý nghĩa gì trong việc phòng, chống bạo lực gia đình.

- Em hãy chỉ ra những việc bạn B đã làm để phòng, chống bạo lực gia đình.

- Em hãy kể thêm một số việc làm để phòng ngừa và ứng phó với bạo lực gia đình.

Lời giải chi tiết:

- Việc làm của bạn K ở trong gia đình thể hiện sự tôn trọng và hỗ trợ lẫn nhau trong học tập và công việc nhà với anh chị em làm tăng hạnh phúc gia đình. Đồng thời bạn cũng biết chia sẻ và xin lời khuyên của bố mẹ mỗi khi gặp khó khăn giúp tình cảm gia đình trở nên gần gũi thân thiết hơn.

- Những việc làm của bạn B:

• Thay đổi cách ứng xử của mình
• Tìm cách ngăn chặn bạo lực gia đình bằng cách kêu gọi sự can thiệp từ hàng xóm và bác trưởng thôn

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 46 Bài 7 GDCD 8 Chân trời sáng tạo

Em đồng tình hay không đồng tình với các ý kiến dưới đây? Vì sao?

a) Vợ, chồng xô xát không phải là bạo lực gia đình.

b) Bố mẹ có quyền đánh con khi con không vâng lời.

c) Người chồng có quyền kiểm soát về kinh tế trong gia đình.

d) Bạo lực gia đình là chuyện nội bộ, không ảnh hưởng đến xã hội.

e) Bạo lực gia đình không chỉ ảnh hưởng ở hiện tại mà hệ luy kéo dài đến cả tương lai.

Lời giải chi tiết:

- Ý kiến a) Không đồng tình. Vì: hành vi xô xát (xung đột, va chạm) giữa vợ, chồng là một biểu hiện của bạo lực gia đình.

- Ý kiến b) Không đồng tình. Vì: hành vi đánh đập con cái (khi con không vâng lời) cũng là một biểu hiện của bạo lực gia đình (bạo lực về thể chất).

- Ý kiến c) Không đồng tình. Vì: việc kiểm soát kinh tế trong gia đình của người chồng cũng là một biểu hiện của bạo lực gia đình (bạo lực về kinh tế).

- Ý kiến d) Không đồng tình. Vì: bạo lực gia đình để lại nhiều hậu quả cho mỗi cá nhân, gia đình và xã hội.

- Ý kiến e) Đồng tình. Vì: bạo lực gia đình gây những ảnh hưởng nghiêm trọng, phức tạp và lâu dài cho mỗi cá nhân, gia đình và xã hội.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 46 Bài 7 GDCD 8 Chân trời sáng tạo

Em hãy đọc các trường hợp sau và thực hiện yêu cầu

Trường hợp 1. Gần đây, bạn Ph nghỉ học nhiều ngày mà không có lí do. Khi cô giáo chủ nhiệm và các bạn đến nhà để tìm hiểu, bạn Ph cho biết, phải ở nhà để lo việc gia đình. Bạn Ph kể, mấy tháng nay, do công việc nhiều nên mẹ thường đi làm về muộn và hay đi công tác xa. Bố em nghi ngờ và ghen tuông nên thường xúc phạm mẹ. Mặc dù, gia đình nội, ngoại đã can ngăn nhưng bố của bạn Ph vẫn không thay đổi. Mẹ của bạn Ph không chịu đựng được nữa nên về nhà ngoại ở hẳn.

Trường hợp 2. Bạn N là học sinh lớp 8A. Mẹ của bạn N ở nhà làm nội trợ và chăm sóc ba người con. Bố của bạn N phải bươn chải đi làm từ sáng đến tối để kiếm tiền nuôi gia đình. Làm được bao nhiêu tiền, bố đều đưa hết cho mẹ của bạn N. Khi cần tiền, bố của bạn N hỏi xin mẹ nhưng hầu như lần nào mẹ cũng cắn nhẵn, có lúc còn không chịu đưa tiền. Có những khoảng thời gian ít việc, thu nhập của bố giảm đi nhiều thì mẹ của bạn N thể hiện sự khó chịu và còn nói bố của bạn N là người vô dụng. Bố của bạn N cảm thấy rất áp lực, có lúc còn nghĩ đến việc li dị.

Yêu cầu: Em hãy phân tích tác hại của bạo lực gia đình đối với bạn Ph, bạn N và các thành viên trong gia đình của hai bạn.

Lời giải chi tiết:

- Tác hại của bạo lực gia đình đối với bạn Ph và người thân (trường hợp 1)

+ Bạn Ph bị tổn thương về tinh thần, dẫn đến kết quả học tập giảm sút; Ph nghỉ học nhiều ngày, phải ở nhà để lo việc gia đình.

+ Mẹ bạn Ph bị xúc phạm danh dự, nhân phẩm dẫn đến tâm lí tổn thương.

+ Hạnh phúc của gia đình bạn Ph có nguy cơ tan vỡ (mẹ bạn Ph không chịu được sự xúc phạm của bố bạn Ph nên đã bỏ về nhà ngoại ở hẳn).

- Tác hại của bạo lực gia đình đối với bạn N và người thân (trường hợp 2)

+ Bạn N bị tổn thương tinh thần; luôn ở trong trạng thái buồn bã, căng thẳng.

+ Bố bạn N cũng rơi vào trạng thái căng thẳng tâm lí; bị tổn thương về tinh thần khi bị mẹ bạn N thường xuyên xúc phạm, miệt thị.

+ Hạnh phúc của gia đình bạn N có nguy cơ tan vỡ (bố của bạn N đã nghĩ đến việc li dị).

Luyện tập 3

Trả lời câu hỏi Luyện tập 3 trang 47 Bài 7 GDCD 8 Chân trời sáng tạo

Em hãy đọc các tình huống sau và trả lời câu hỏi

Tình huống 1. Bạn X có em gái 2 tuổi. Vì công việc bận rộn nên mẹ thường để bạn X trông em. Em gái của bạn X khá năng động nên hay đi khắp nhà để chơi. Có nhiều lần, em gái lục tung sách vở trên bàn học khiến bạn X rất tức giận.

Thời gian đầu, bạn X còn nhỏ nhẹ nói chuyện với em nhưng càng về sau thì bạn X càng khó chịu và thường xuyên la mắng em. Có lần, em làm vỡ chiếc hộp lưu niệm mà bạn X rất yêu quý nên bạn X đã dùng thước đánh mạnh vào tay em.

Câu hỏi:

- Em nhận xét như thế nào về hành vi của bạn X?

- Nếu là bạn thân của bạn X và biết chuyện này, em sẽ tư vấn cho bạn X như thế nào?

Tình huống 2. Chiều nay, khi đang học bài, bạn P nhìn vào trong gương và thấy mặt mình có vết bầm tím. Cũng may là bạn P có mái tóc dài nên có thể che đi vết bầm để không ai biết. Đang hồi tưởng lại trận đòn ngày hôm qua thì có tiếng của dì từ bếp vọng lên: "Lại học nữa. Ăn rồi suốt ngày học. Đã quét nhà chưa mà còn ngồi đó hả?”. Vừa nghe xong, bạn P liền đứng dậy để đi quét nhà trong khi còn rất nhiều bài tập chưa làm xong. Bạn P sợ nếu mình không làm theo lời dì ngay thì sẽ bị ăn đòn. Bạn P suy nghĩ sẽ gọi điện cho mẹ ruột của mình để chia sẻ nhưng lại sợ làm cho mẹ lo lắng. Bạn P rất buồn và không biết nên làm thế nào.

Câu hỏi: Theo em, bạn P nên ứng xử như thế nào để không bị bạo lực gia đình?

Tình huống 3. Bạn X sống trong gia đình ba thế hệ gồm có ông bà nội, bố mẹ, bạn X và em trai. Các thành viên trong gia đình luôn hoà thuận, vui vẻ với nhau. Ông bà nội dù đã lớn tuổi nhưng vẫn luôn yêu thương, chăm sóc cho nhau và thường xuyên dạy dỗ con cháu những điều hay, lẽ phải. Bố của bạn X là người có tư tưởng cởi mở nên luôn sẵn sàng chia sẻ công việc gia đình với vợ và luôn cố gắng dành thời gian cho các con. Mỗi ngày, cả nhà bạn X thường ăn tối cùng nhau trong bầu không khí ấm áp của tình thân. Do mỗi người đều tôn trọng và quan tâm lẫn nhau nên gia đình bạn X luôn ngập tràn hạnh phúc, tiếng cười. Bạn X luôn tự hào và hay kể với bạn bè về gia đình mình.

Câu hỏi:

- Theo em, gia đình bạn X đã làm gì để không xảy ra bạo lực gia đình?

- Em rút ra được bài học gì để áp dụng cho bản thân và gia đình mình?

Lời giải chi tiết:

* Trả lời câu hỏi tình huống 1:

- Nhận xét: hành vi của bạn X là không đúng, đây là một biểu hiện của hành vi bạo lực gia đình (bạo lực về thể chất).

- Lời khuyên: Nếu là bạn thân của X, em nên khuyên X:

+ Chấm dứt và không được lặp lại hành vi bạo lực với em gái nữa.

+ Bao dung hơn với em (vì em gái của X còn nhỏ tuổi, em chưa ý thức được hành động), quan tâm và yêu thương em.

+ Cất gọn đồ dùng của cá nhân hoặc những đồ dùng có thể gây nguy hiểm, như: dao, kéo, phích nước…ở xa tầm với của em gái.

* Trả lời câu hỏi tình huống 2: Để không bị bạo lực gia đình, bạn P nên:

- Nhẹ nhàng giải thích để dì hiểu rằng: bản thân còn nhiều bài tập cần phải hoàn thành, em sẽ cố gắng giúp dì những các công việc nhà phù hợp (khi trao đổi, cần tỏ thái độ hòa nhã, chân thành; tránh những lời nói, chủ chỉ, thái độ tiêu cực, mang tính thách thức).

- Tâm sự, chia sẻ hoàn cảnh với người thân, như: bố, mẹ ruột, ông bà,… để nhờ mọi người can thiệp, giúp đỡ hoặc gọi điện đến tổng đài Bảo vệ trẻ em 111 để được hỗ trợ.

* Trả lời câu hỏi tình huống 3:

- Để không xảy ra tình trạng bạo lực gia đình, các thành viên trong gia đình bạn X đã luôn yêu thương, quan tâm, chăm sóc, tôn trọng và giúp đỡ lẫn nhau.

- Bài học cho bản thân:

+ Quan tâm, chia sẻ, yêu thương, tôn trọng và gắn bó với các thành viên trong gia đình.

+ Thực hiện đúng những quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình.

+ Lên án, phê phán những hành vi bạo lực gia đình.

+ Trang bị kiến thức, kĩ năng về phòng, chống bạo lực gia đình.

Luyện tập 4

Trả lời câu hỏi Luyện tập 4 trang 48 Bài 7 GDCD 8 Chân trời sáng tạo

Em hãy sắm vai và xử lí tình huống sau:

Tình huống. Bạn N và em là bạn thân từ thời tiểu học đến nay. Trước đây, gia đình bạn N luôn vui vẻ và yêu thương nhau. Tuy nhiên, hai năm gần đây, do tranh chấp về tài sản nên bố mẹ của bạn N và chú ruột thường xuyên cãi nhau, đôi khi còn có hành vi bạo lực. Đã nhiều lần, bạn N định lên tiếng nhưng lại sợ bị cho là trẻ con không biết gì. Bạn N nhờ em tư vấn cách ứng xử sao cho phù hợp trong tình huống này.

Lời giải chi tiết:

- Nếu là bạn thân của N, em sẽ khuyên N:

+ Tâm sự, chia sẻ với bố mẹ về cảm xúc của bản thân khi thấy gia đình mình và gia đình chú luôn trong tình trạng bất hòa, căng thẳng. Từ đó, bày tỏ mong muốn: bố mẹ và chú thím hãy bình tĩnh, trao đổi ôn hòa với nhau để tháo gỡ những khúc mắc, hiểu lầm.

+ Khuyên bố mẹ: trong bất cứ trường hợp nào cũng cần giữ thái độ bình tĩnh, không nên sử dụng bạo lực để giải quyết mâu thuẫn.

+ Tâm sự, chia sẻ, nhờ sự trợ giúp của những người thân khác, như: ông, bà,… hoặc gọi điện đến tổng đài Bảo vệ trẻ em 111 để nhận được sự tư vấn, hỗ trợ (khi cần thiết).

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi Vận dụng 1 trang 26 Bài 7 GDCD 8 Chân trời sáng tạo

Phương pháp giải:

Em hãy cùng với bạn làm một sản phẩm (báo tường, cẩm nang/ sổ tay bằng giấy hoặc điện tử,...) để tuyên truyền về phòng, chống bạo lực gia đình.

Lời giải chi tiết:

(*) Sản phẩm tham khảo 1:

(*) Sản phẩm tham khảo 2:

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi Vận dụng 2 trang 48 Bài 7 GDCD 8 Chân trời sáng tạo

Em hãy chọn một trường hợp bạo lực gia đình để phân tích nguyên nhân, hậu quả, rút ra bài học về những biện pháp để phòng, chống bạo lực gia đình phù hợp.

Lời giải chi tiết:

(*) Trường hợp: Chị V, 40 tuổi, sức khỏe yếu và đã có 2 con gái lớn nên không muốn sinh thêm con. Tuy nhiên, anh T (chồng chị V) luôn thúc giục, ép buộc chị phải sinh thêm con thứ ba, với mong muốn có được một cậu con trai để “nối dõi tông đường”; thậm chí, anh T còn đe dọa: nếu chị V không sinh được con trai, anh sẽ li dị với chị, đuổi 3 mẹ con chị ra khỏi nhà và kết hôn với người phụ nữ khác. Áp lực từ sự thúc giục và lời đe dọa của chồng, khiến chị V luôn trong trạng thái căng thẳng, mệt mỏi.

(*) Phân tích:

- Nguyên nhân:

+ Tư tưởng trọng nam khinh nữ, mong muốn có con trai để “nối dõi tông đường”.

+ Anh T thiếu sự quan tâm, yêu thương và tôn trọng vợ.

- Hậu quả:

+ Chị V luôn trong trạng thái căng thẳng, mệt mỏi.

+ Hạnh phúc gia đình chị V đứng trước nguy cơ tan vỡ.

- Biện pháp phòng, chống bạo lực gia đình phù hợp:

+ Chị V và người thân trong gia đình nên phân tích để anh T hiểu: “trọng nam khinh nữ” là tư tưởng lạc hậu, không phù hợp trong thời đại hiện nay; hiện tại, tuổi của chị V đã cao (40 tuổi) và sức khỏe đã suy giảm, nên việc mang thai và sinh con thứ ba sẽ tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại đến sức khỏe của mẹ và bé. Ví dụ: tỉ lệ em bé mắc phải các dị tật bẩm sinh cao; nguy cơ sinh non,…

+ Chị V nên nhờ sự trợ giúp, tư vấn, hỗ trợ của những người thân đáng tin cậy, tổ hòa giải hoặc trung tâm tư vấn tâm lí.