Bài 14. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên - SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Mở đầu

Trả lời câu hỏi trang 64 SGK Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Em hãy cho biết các chủ thể trong hình ảnh dưới đây đang thực hiện quyền nghĩa vụ nào của công dân.

Phương pháp giải:

Dựa vào hình ảnh để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Các chủ thể trong hình ảnh trên đang thực hiện quyền nghĩa vụ của công dân về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên

Khám phá 1a

Trả lời câu hỏi mục 1a trang 101 SGK Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Em hãy xác định các quyền của công dân trong bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên được thể hiện qua mỗi thông tin trên.

Phương pháp giải:

Đọc thông tin và thực hiện các yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

Pháp luật nước ta quy định, trong bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên công dân có quyền:

+ Được sống trong môi trường trong lành, không bị ô nhiễm;

+ Khai thác, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên theo quy định của pháp luật;

+ Tìm hiểu, tiếp cận các thông tin về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên theo quy định của pháp luật,

+ Tham gia các hoạt động và giải quyết các vấn đề bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên theo quy định;

+ Khiếu nại, tố cáo các hành vi vi phạm việc bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Khám phá 1b

Trả lời câu hỏi mục 1b trang 101 SGK Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Theo em, các hộ gia đình trong trường hợp trên đã thực hiện quyền nào trong bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên?

Phương pháp giải:

Đọc thông tin và thực hiện các yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

Các hộ gia đình trong trường hợp trên đã thực hiện quyền bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên bằng cách sử dụng máy cuộn rơm để thu gom rơm sau mùa mùa, thay vì đốt chúng và gây ô nhiễm không khí.

Khám phá 1c

Trả lời câu hỏi mục 1c trang 101 SGK Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Em hãy nhận xét hành vi của ông H. Hành vi đó có thể dẫn đến tác hại và hậu quả như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc thông tin và thực hiện các yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

Hành vi của ông H có thể dẫn đến nhiều tác hại và hậu quả, như:

+ Gây ô nhiễm không khí;

+ Ảnh hưởng đến tầm nhìn của người tham gia giao thông, có thể gây ra tai nạn.

+ Ngoài ra, việc đốt rơm cũng làm mất đi nguồn tài nguyên có thể được tái sử dụng hoặc tái chế.

+ Hành vi này cũng vi phạm quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường và ông H có thể sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lí.

Khám phá 2a

Trả lời câu hỏi mục 2a trang 103 SGK Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Em hãy nhận xét hành vi của các chủ thể trong hai tình huống trên. Em có đồng ý với suy nghĩ và việc làm của vợ ông M và mẹ chị G không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc thông tin trang 102, 103 và thực hiện các yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

- Tình huống 1:

+ Bà K đã không báo cáo cho chính quyền địa phương về việc nhà máy của ông P xả nước thải chưa qua xử lý ra môi trường. Đây là vi phạm nghĩa vụ của công dân trong việc bảo vệ môi trường. Theo Điều 159 của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, đại diện cộng đồng dân cư có quyền yêu cầu chủ dự án đầu tư, cơ sở cung cấp thông tin về bảo vệ môi trường.

+ Em đồng ý với suy nghĩ và việc làm của ông M, chồng của bà K, về việc nên gửi thông tin và bằng chứng vi phạm của nhà máy cho chính quyền để có các biện pháp can thiệp kịp thời.

- Tình huống 2:

+ Chị G đã yêu cầu nhân viên đổ hết rác thải vào các bao chứa mà không phân loại. Đây là vi phạm Điều 60 của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, theo đó, hộ gia đình, cá nhân có trách nhiệm giảm thiểu, phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn.

+ Em đồng ý với suy nghĩ và việc làm của mẹ chị G về việc nên để nhân viên phân loại rác thải trước khi xả.

Khám phá 2b

Trả lời câu hỏi mục 2b trang 103 SGK Giáo dục Kinh tế và pháp luật 12 – Cánh diều

Em hãy xác định hành vi vi phạm nghĩa vụ bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên trong thông tin bên. Hành vi đó phải chịu tác hại và hậu quả gì?

Phương pháp giải:

Đọc thông tin trang 102, 103 và thực hiện các yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

- Hành vi vi phạm nghĩa vụ bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên trong thông tin bên là: việc 70% khu công nghiệp vi phạm các quy định về pháp luật bảo vệ môi trường, 60% khu công nghiệp không có hệ thống xử lý nước thải.

- Hậu quả của hành vi này:

+ Gây ô nhiễm môi trường, gây hại cho sức khỏe con người và động vật, làm giảm chất lượng nước và không khí, và gây ra biến đổi khí hậu.

+ Các cơ sở vi phạm cũng có thể phải chịu các biện pháp xử lý hành chính hoặc hình sự theo quy định của pháp luật.

Luyện tập 1

Trả lời câu hỏi Luyện tập 1 trang 104 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Nội dung nào sau đây không đúng với quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên? Vì sao?

A. Công dân có quyền khai thác và sử dụng mọi tài nguyên thiên nhiên.

B. Công dân bị phạt hành chính với hành vi vứt rác không đúng nơi quy định.

C. Công dân được sử dụng tất cả các loại hoá chất trong sản xuất nông nghiệp.

D. Công dân không cần tái sử dụng chất thải từ hoạt động xây dựng.

E. Công dân thực hiện hoạt động bảo vệ môi trường ở cả gia đình và nơi công cộng.

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức đã học trong bài để đưa ra các tiêu chí đánh giá

Lời giải chi tiết:

- Nội dung A, C, D không đúng với quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên. Cụ thể:

+ Nội dung A. Công dân có quyền khai thác và sử dụng mọi tài nguyên thiên nhiên. Điều này không đúng vì theo pháp luật, công dân chỉ có quyền khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên theo quy định của pháp luật và không gây hại cho môi trường.

+ Nội dung C. Công dân được sử dụng tất cả các loại hóa chất trong sản xuất nông nghiệp. Điều này không đúng vì theo pháp luật, chỉ những loại hóa chất được phép sử dụng trong sản xuất nông nghiệp mới được sử dụng, các loại hóa chất cấm hoặc hạn chế sử dụng không được phép.

+ Nội dung D. Công dân không cần tái sử dụng chất thải từ hoạt động xây dựng. Điều này không đúng vì theo pháp luật, công dân có nghĩa vụ phải xử lý chất thải từ hoạt động xây dựng theo quy định của pháp luật để đảm bảo môi trường không bị ô nhiễm.

Luyện tập 2

Trả lời câu hỏi Luyện tập 2 trang 104 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Hành vi nào sau đây vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên? Vì sao?

A. Anh B dùng xe tải chở rác thải từ khu dân cư về nơi tập kết nhưng không có bạt che chắn, để rơi vãi rác ra đường.

B. Khi đến tham quan khu du lịch, bạn M đã có hành vi phá hoại một số cảnh quan.

C. Bà G đã chôn một số hoá chất hết hạn sử dụng dễ tiêu huỷ.

D. Bạn N đã cùng các bạn tham gia chương trình: Đối rác tái chế lấy cây.

E. Cơ sở sản xuất nước mắm của gia đình bà P luôn xử lí nước thải trước khi xả thải ra môi trường.

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức đã học trong bài để đưa ra các tiêu chí đánh giá

Lời giải chi tiết:

- Hành vi của anh B (Trường hợp a), bạn M (Trường hợp b) và bà G (Trường hợp C) đã vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên. Cụ thể:

+ Trường hợp a. Anh B dùng xe tải chở rác thải từ khu dân cư về nơi tập kết nhưng không có bạt che chắn, để rơi vãi rác ra đường. Việc này vi phạm nghĩa vụ của công dân trong việc bảo vệ môi trường. Theo Điều 60 của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, hộ gia đình, cá nhân có trách nhiệm phân loại, chuyển rác thải vào từng loại thùng chứa rác công cộng hoặc đúng nơi quy định tập trung rác thải.

+ Trường hợp b. Khi đến tham quan khu du lịch, bạn M đã có hành vi phá hoại một số cảnh quan. Hành vi này vi phạm nghĩa vụ của công dân trong việc bảo vệ môi trường. Công dân có nghĩa vụ tôn trọng và bảo vệ môi trường, không được phá hoại cảnh quan.

+ Trường hợp c. Bà G đã chôn một số hoá chất hết hạn sử dụng để tiêu huỷ. Việc này có thể gây ô nhiễm môi trường nếu các hoá chất này tiếp xúc với đất và nước ngầm. Công dân có nghĩa vụ tiêu huỷ hoá chất theo quy định của pháp luật để đảm bảo an toàn cho môi trường.

Luyện tập 3a

Trả lời câu hỏi Luyện tập 3a trang 104 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Cạnh gia đình nơi ông S đang sinh sống có xưởng sản xuất gỗ do ông T làm chủ đang hoạt động. Gần đây tiếng ồn lớn từ máy cưa, máy dục và máy bào của xưởng gỗ đã ảnh hưởng đến giấc ngủ của người dân. Dù ông T đã sử dụng một số phương tiện phục vụ việc che chắn nhưng mùi sơn và bụi gỗ của xưởng vẫn phát tán ra không khí xung quanh. Mặc dù, ông S và các hộ gia đình đã có ý kiến phản hồi nhưng ông T vẫn tiếp tục để xưởng gỗ hoạt động bình thường.

Em hãy nhận xét về hành vi, việc làm của ông S, các hộ gia đình và ông T.

Phương pháp giải:

Em dựa vào kiến thức đã học trong bài, kết hợp đọc kĩ trường hợp để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

- Ông S và các hộ gia đình đã thể hiện trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ môi trường bằng cách phản hồi về tình trạng ô nhiễm môi trường từ xưởng gỗ của ông T. Đây là một hành động tích cực và cần thiết.

- Trong khi đó, ông T đã không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình trong việc bảo vệ môi trường. Mặc dù ông đã sử dụng một số biện pháp để giảm tiếng ồn và bụi từ xưởng gỗ, nhưng việc tiếp tục hoạt động khi còn gây ra ô nhiễm môi trường là vi phạm quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.

Luyện tập 3b

Trả lời câu hỏi Luyện tập 3b trang 105 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Cạnh gia đình nơi ông S đang sinh sống có xưởng sản xuất gỗ do ông T làm chủ đang hoạt động. Gần đây tiếng ồn lớn từ máy cưa, máy dục và máy bào của xưởng gỗ đã ảnh hưởng đến giấc ngủ của người dân. Dù ông T đã sử dụng một số phương tiện phục vụ việc che chắn nhưng mùi sơn và bụi gỗ của xưởng vẫn phát tán ra không khí xung quanh. Mặc dù, ông S và các hộ gia đình đã có ý kiến phản hồi nhưng ông T vẫn tiếp tục để xưởng gỗ hoạt động bình thường.

Nếu là ông S, em sẽ làm gì để thực hiện quyền và nghĩa vụ bảo vệ môi trường, tài nguyên thiên nhiên?

Phương pháp giải:

Em dựa vào kiến thức đã học trong bài, kết hợp đọc kĩ trường hợp để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Nếu là ông S, em sẽ thực hiện các bước sau để thực hiện quyền và nghĩa vụ bảo vệ môi trường, tài nguyên thiên nhiên:

+ Tiếp tục giao tiếp với ông T để thảo luận về vấn đề và tìm kiếm giải pháp cụ thể để giảm tiếng ồn và ô nhiễm không khí từ xưởng gỗ.

+ Nếu ông T không thay đổi hành vi, em sẽ báo cáo vấn đề cho cơ quan quản lý môi trường địa phương. Theo Điều 163 của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, cá nhân có quyền tố cáo hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường với cơ quan, người có thẩm quyền.

+ Em cũng sẽ khuyến khích các hộ gia đình khác trong cộng đồng cùng hành động để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên. Cùng nhau, chúng ta có thể tạo ra sức ép cộng đồng mạnh mẽ hơn để giải quyết vấn đề.

Luyện tập 4a

Trả lời câu hỏi Luyện tập 4a trang 105 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Khi đi kiểm tra, anh D là cán bộ kiểm lâm đã phát hiện vợ chồng ông N đang tiến hành hoạt động trồng ngô trong khu vực rừng phòng hộ sau khi đã chặt phá một số cây. Ban đầu, ông N không thừa nhận hành vi chặt phá rừng của mình. Nhưng qua quá trình điều tra và thu thập các chứng cứ của cơ quan có thẩm quyền, vợ chồng ông N đã thừa nhận hành vi của mình.

Em hãy nhận xét hành vi của vợ chồng ông N.

Phương pháp giải:

Em dựa vào kiến thức đã học trong bài, kết hợp đọc kĩ trường hợp để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Hành vi của vợ chồng ông N là vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên. Họ đã chặt phá cây trong khu vực rừng phòng hộ, đây là khu vực được pháp luật bảo vệ nhằm duy trì hệ sinh thái và giữ gìn đa dạng sinh học. Việc chặt phá rừng và trồng ngô không chỉ ảnh hưởng đến hệ sinh thái của khu vực mà còn vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong việc bảo vệ môi trường

Luyện tập 4b

Trả lời câu hỏi Luyện tập 4b trang 105 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Khi đi kiểm tra, anh D là cán bộ kiểm lâm đã phát hiện vợ chồng ông N đang tiến hành hoạt động trồng ngô trong khu vực rừng phòng hộ sau khi đã chặt phá một số cây. Ban đầu, ông N không thừa nhận hành vi chặt phá rừng của mình. Nhưng qua quá trình điều tra và thu thập các chứng cứ của cơ quan có thẩm quyền, vợ chồng ông N đã thừa nhận hành vi của mình.

Theo em, hành vi đó phải chịu hậu quả như thế nào?

Phương pháp giải:

Em dựa vào kiến thức đã học trong bài, kết hợp đọc kĩ trường hợp để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Theo pháp luật, hành vi chặt phá rừng của vợ chồng ông N có thể phải chịu các hậu quả như sau:

+ Bị xử phạt hành chính: Đây có thể bao gồm việc phải nộp phạt tiền, thậm chí có thể bị tịch thu tài sản hoặc bị buộc phải khôi phục lại trạng thái ban đầu của môi trường.

+ Bị truy cứu trách nhiệm hình sự: Nếu hành vi chặt phá rừng diễn ra ở quy mô lớn hoặc gây ra hậu quả nghiêm trọng, vợ chồng ông N có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

+ Bị yêu cầu bồi thường thiệt hại: Nếu hành vi của họ gây ra thiệt hại cho môi trường hoặc cho người khác, họ có thể bị yêu cầu phải bồi thường.

Luyện tập 5a

Trả lời câu hỏi Luyện tập 5a trang 105 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Hưởng ứng phong trào “Xây dựng trường, lớp xanh, sạch, đẹp, an toàn" do nhà trường phát động, M là lớp trưởng đã tổ chức họp lớp thông qua nội dung hoạt động của phong trào và vận động các bạn tham gia. M dự định lớp sẽ thực hiện một buổi lao động tập thể cùng nhau quét dọn lớp học và khuôn viên nhà trường vào ngày Chủ nhật. Nhưng T lại không đồng ý với lí do bận các công việc cá nhân và học sinh lớp 12 cần tập trung vào nhiệm vụ học tập.

Em có đồng ý với ý kiến của T không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Em dựa vào kiến thức đã học trong bài, kết hợp đọc kĩ trường hợp để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Em không đồng ý với ý kiến của T, bởi việc tham gia vào các hoạt động như “Xây dựng trường, lớp xanh, sạch, đẹp, an toàn” không chỉ giúp cải thiện môi trường học tập mà còn giúp học sinh phát triển kỹ năng làm việc nhóm, trách nhiệm xã hội và tình yêu thiên nhiên. T nên tham gia để có cơ hội phát triển bản thân.

Luyện tập 5b

Trả lời câu hỏi Luyện tập 5b trang 105 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Hưởng ứng phong trào “Xây dựng trường, lớp xanh, sạch, đẹp, an toàn" do nhà trường phát động, M là lớp trưởng đã tổ chức họp lớp thông qua nội dung hoạt động của phong trào và vận động các bạn tham gia. M dự định lớp sẽ thực hiện một buổi lao động tập thể cùng nhau quét dọn lớp học và khuôn viên nhà trường vào ngày Chủ nhật. Nhưng T lại không đồng ý với lí do bận các công việc cá nhân và học sinh lớp 12 cần tập trung vào nhiệm vụ học tập.

Nếu là M, em sẽ giải thích cho T như thế nào?

Phương pháp giải:

Em dựa vào kiến thức đã học trong bài, kết hợp đọc kĩ trường hợp để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Nếu là M, em sẽ giải thích cho T rằng mặc dù việc học tập là ưu tiên hàng đầu, nhưng việc tham gia vào các hoạt động như “Xây dựng trường, lớp xanh, sạch, đẹp, an toàn” cũng rất quan trọng. Những hoạt động này không chỉ giúp cải thiện môi trường học tập mà còn giúp chúng ta phát triển kỹ năng làm việc nhóm, trách nhiệm xã hội và tình yêu thiên nhiên. Em sẽ đề xuất tổ chức buổi lao động vào một thời điểm thuận tiện hơn, có thể là sau giờ học hoặc vào một ngày không phải là ngày học, để không ảnh hưởng đến thời gian học tập của T và các bạn học sinh khác. Em cũng sẽ khuyến khích T và các bạn học sinh khác thảo luận và đưa ra ý kiến về cách tổ chức hoạt động sao cho phù hợp với mọi người.

Vận dụng 1

Trả lời câu hỏi Vận dụng 1 trang 105 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Em hãy cùng các bạn thực hiện hoạt động thu gom rác có thể tái chế trong trường học, tạo ra những sản phẩm tái chế và chia sẻ để mọi người cùng học hỏi ý tưởng.

Phương pháp giải:

Lên phương án, kế hoạch, thời gian cùng các bạn trong nhóm thực hiện hoạt động

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo: Một số ý tưởng tái chế

- Sản xuất phân hữu cơ từ rác thải nhà bếp và thức ăn thừa

- Tái chế vỏ chai nhựa thành ống đựng bút/ lọ hoa,…

- Tái chế quần áo cũ thành các sản phẩm mới, như: túi xách, tạp dề, găng tay,…

Vận dụng 2

Trả lời câu hỏi Vận dụng 2 trang 105 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 Cánh diều

Em hãy cùng mọi người tích cực tham gia các hoạt động do Tổ tự quản bảo vệ môi trường ở địa phương tổ chức và chia sẻ với bạn bè về ý nghĩa của hoạt động đó.

Phương pháp giải:

Tích cực tham gia cá hoạt động và chia sẻ các ý nghĩa hoạt động cho bạn bè

Lời giải chi tiết:

(*) Tham khảo: Tham gia các hoạt động do Tổ tự quản bảo vệ môi trường tổ chức không chỉ giúp cải thiện môi trường sống của chúng ta mà còn giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường. Dưới đây là một số ý nghĩa của việc tham gia các hoạt động này:

+ Tạo ra một môi trường sống sạch sẽ và an lành: Các hoạt động như thu gom rác, trồng cây, và giữ gìn vệ sinh công cộng giúp cải thiện chất lượng môi trường sống của cộng đồng.

+ Nâng cao nhận thức về môi trường: Thông qua việc tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, mọi người có thể hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường và hậu quả của việc không tôn trọng môi trường.

+ Phát triển kỹ năng và tạo ra cơ hội học hỏi: Các hoạt động nhóm như thu gom rác hoặc trồng cây cung cấp cơ hội để phát triển kỹ năng làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, và trách nhiệm xã hội.

+ Tạo ra cộng đồng mạnh mẽ: Khi mọi người cùng nhau tham gia vào một mục tiêu chung, họ tạo ra một cộng đồng mạnh mẽ hơn và tăng cường tình đoàn kết.