Bài 1. Một số vấn đề chung về cách mạng tư sản SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Bảng 1, Hình 2, trình bày tiền đề kinh tế dẫn đến Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp.

Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn

? mục 1 Câu 1

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 5 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc nội dung phần a, mục 1 trang 4, 5 SGK.

Bước 2: Đọc nội dung tư liệu trang 5 để thấy được vai trò của ngoại thương đối với nước Anh.

Bước 3: Quan sát Bảng 1 để biết được tiền đề kinh tế dẫn đến Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp.

Bước 4: Quan sát Hình 2 để thấy được tình trạng rào đất cướp ruộng trong nông nghiệp ở Anh.

Lời giải chi tiết:

- Tiền đề kinh tế dẫn đến Cách mạng tư sản Anh:

+ Đến đầu thế kỉ XVII, Anh là nước có nền kinh tế phát triển nhất châu Âu, đặc biệt là công nghiệp len, dạ. Sản xuất của công trường thủ công chiếm ưu thế hơn sản xuất của phường hội.

+ Tư sản, quý tộc mới giàu lên nhanh chóng nhờ sự phát triển mạnh mẽ của ngoại thương.

- Tiền đề kinh tế dẫn đến Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ: Đến giữa thế kỉ XVIII, công thương nghiệp tư bản chủ nghĩa tại 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ ngày càng phát triển:

+ Ở miền Bắc, các công trường thủ công rất phổ biến.

+ Ở miền Nam, kinh tế đồn điền, trang trại phát triển.

- Tiền đề kinh tế dẫn đến Cách mạng tư sản Pháp:

+ Đến cuối thế kỉ XVIII, công thương nghiệp ở Pháp đã rất phát triển, đặc biệt là ở những vùng ven biển. Máy móc được sử dụng ngày càng nhiều.

+ Ngoại thương có bước tiến mới, các công ty thương mại Pháp đẩy mạnh buôn bán với nhiều nước châu Âu và châu Á.

? mục 1 Câu 2

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 6 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Đọc thông tin và quan sát Bảng 2, Hình 3, trình bày tiền đề chính trị của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp.

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc nội dung phần b, mục 1 trang 6 SGK.

Bước 2: Đọc nội dung Bảng 2 để biết được tiền đề chính trị của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp.

Bước 3: Quan sát Hình 3 để biết được sự vùng lên đấu tranh của nhân dân các thuộc địa Bắc Mỹ trước sự áp bức, bóc lột của thực dân Anh.

Lời giải chi tiết:

- Tiền đề chính trị của Cách mạng tư sản Anh: Từ năm 1625, Sác-lơ I lên làm vua với chỗ dựa là tầng lớp quý tộc và Giáo hội Anh, ngày càng cản trở việc kinh doanh làm giàu của tư sản và quý tộc mới.

- Tiền đề chính trị của Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ:

+ Đến giữa thế kỉ XVIII, người Anh đã lập được 13 thuộc địa dọc theo bờ Đại Tây Dương ở Bắc Mỹ.

+ Chính phủ Anh thi hành nhiều chính sách kìm hãm sự phát triển kinh tế của Bắc Mỹ, như đạo luật về ruộng đất năm 1763 ngăn cấm dân di cư về phía tây, các sắc luật về thuế mới năm 1764 đánh vào hàng nhập cảng, luật tem thuế năm 1765 đánh vào các hàng nhập khẩu,...

- Tiền đề chính trị của Cách mạng tư sản Pháp: Đến cuối thế kỉ XVIII, nước Pháp vẫn duy trì chế độ quân chủ chuyên chế, đứng đầu là vua Lu-i XVI, có quyền lực tuyệt đối. Chính quyền quân chủ đã kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa.

? mục 1 Câu 3

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 7 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Nêu tiền đề xã hội của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp.

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc nội dung phần c, mục 1 trang 6, 7 SGK.

Bước 2: Quan sát Hình 4 và đọc nội dung tư liệu trang 7 để hiểu được tình cảnh khốn cùng của người nông dân Pháp trước khi cách mạng tư sản bùng nổ.

Lời giải chi tiết:

- Tiền đề xã hội của Cách mạng tư sản Anh: Mâu thuẫn giữa quần chúng nhân dân, đặc biệt là tư sản và quý tộc mới, với các thế lực phong kiến chuyên chế, đứng đầu là vua Sác-lơ I.

- Tiền đề xã hội của Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ: Mâu thuẫn giữa các tầng lớp nhân dân Bắc Mỹ với thực dân Anh. Trong đó nổi bật là mâu thuẫn giữa tư sản và chủ nô với thực dân Anh vì bị kìm hãm phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa.

- Tiền đề xã hội của Cách mạng tư sản Pháp: Mâu thuẫn giữa tư sản và các tầng lớp nhân dân Pháp với tăng lữ, quý tộc ngày càng gay gåt.

? mục 1 Câu 4

Trả lời câu hỏi mục 1 trang 8 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Dựa vào thông tin ở mục d, trình bày tiền đề tư tưởng của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp.

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc nội dung phần d, mục 1 trang 7, 8 SGK.

Bước 2: Quan sát Hình 5 và nội dung tư liệu trang 8 để biết được các nhà tư tưởng tiêu biểu của trào lưu Triết học Ánh sáng ở Pháp và những tư tưởng tiến bộ của họ.

Lời giải chi tiết:

- Tiền đề tư tưởng của Cách mạng tư sản Anh: Giai cấp tư sản và quý tộc mới sử dụng Thanh giáo làm ngọn cờ tư tưởng trong cuộc đấu tranh lật đổ chế độ phong kiến và chống lại Anh giáo.

- Tiền đề tư tưởng của Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ: Tư tưởng dân chủ tư sản của giai cấp tư sản và chủ nô thể hiện qua khẩu hiệu: “Tự do và tư hữu”, “Thống nhất hoàn toàn hay là chết”. Tổ chức tiến bộ là “Hội những người con tự do” với đại diện tiêu biểu là Thô-mát Giép-phéc-sơn (1743 - 1826).

- Tiền đề tư tưởng của Cách mạng tư sản Pháp: Trào lưu Triết học Ánh sáng, với các đại diện tiêu biểu như Mông-te-xki-ơ, Vôn-te, Rút-xô, đã kịch liệt phê phán tình trạng mục nát, lỗi thời của chế độ phong kiến và Giáo hội Thiên Chúa giáo đương thời, đưa ra những lí thuyết về việc xây dựng nhà nước mới, dọn đường cho cách mạng bùng nổ và đưa cách mạng đi lên.

? mục 2 Câu 1

Trả lời câu hỏi mục 2 trang 9 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Phân tích mục tiêu, nhiệm vụ của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp.

Phương pháp giải:

Đọc nội dung phần a, mục 2 trang 8, 9 SGK.

Lời giải chi tiết:

Mục tiêu, nhiệm vụ của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp:

Tên cuộc cách mạng	Mục tiêu	Nhiệm vụ
Cách mạng tư sản Anh	Lật đổ chế độ phong kiến đứng đầu là vua Sác-lơ I, thiết lập nền thống trị của giai cấp tư sản và quý tộc mới, mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản.	- Nhiệm vụ dân tộc: Xóa bỏ tình trạng phong kiến cát cứ, thống nhất thị trường, tạo thành một quốc gia dân tộc gồm đầy đủ bốn yếu tố: lãnh thổ chung, ngôn ngữ chung, nền văn hóa chung và nền kinh tế chung. - Nhiệm vụ dân chủ: Xoá bỏ chế độ phong kiến chuyên chế, xác lập nền dân chủ tư sản.
Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ	Lật đổ ách thống trị của thực dân Anh, giành độc lập dân tộc, thiết lập chính quyền của giai cấp tư sản và chủ nô, mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản.	- Nhiệm vụ dân tộc: Đánh đuổi thực dân Anh, giải phóng dân tộc, thống nhất thị trường, hình thành quốc gia dân tộc thống nhất. - Nhiệm vụ dân chủ: Xác lập nền dân chủ tư sản, khẳng quyền tự do chính trị, tự do kinh doanh và quyền tư hữu.
Cách mạng tư sản Pháp	Lật đổ chế độ phong kiến đứng đầu là vua Lu-i XVI, thiết lập nền thống trị của giai cấp tư sản, mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản.	- Nhiệm vụ dân tộc: Xóa bỏ tình trạng phong kiến cát cứ, thống nhất thị trường, bảo vệ đất nước trước sự xâm lược của ngoại bang. - Nhiệm vụ dân chủ: Xoá bỏ chế độ phong kiến chuyên chế, xác lập nền dân chủ tư sản, thừa nhận quyền tự do chính trị, tự do kinh doanh và quyền tư hữu.

? mục 2 Câu 2

Trả lời câu hỏi mục 2 trang 10 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Đọc thông tin và quan sát Bảng 6, Hình 6, phân tích giai cấp lãnh đạo, động lực cách mạng của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp.

Phương pháp giải:

Bước 1: Đọc nội dung phần b, mục 2 trang 9, 10 SGK.

Bước 2: Quan sát Bảng 6 để biết được giai cấp lãnh đạo và động lực cách mạng của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp.

Bước 3: Quan sát Hình 6 để biết được một số nhà lãnh đạo tiêu biểu của các cuộc

Lời giải chi tiết:

Giai cấp lãnh đạo, động lực cách mạng của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp:

Tên cuộc cách mạng	Giai cấp lãnh đạo	Động lực cách mạng
Cách mạng tư sản Anh	Tư sản và quý tộc mới.	Tư sản, quý tộc mới, nông dân, công nhân, thị dân, nô lệ,…
Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ	Tư sản và chủ nô.	Tư sản, chủ nô, công nhân, nông dân, nô lệ, thổ dân da đỏ,…
Cách mạng tư sản Pháp	Tư sản.	Tư sản, nông dân, công nhân, bình dân thành thị, nô lệ,…

? mục 3 Câu 1

Trả lời câu hỏi mục 3 trang 11 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Trình bày kết quả của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp.

Phương pháp giải:

Đọc nội dung phần a, mục 3 trang 10, 11 SGK.

Lời giải chi tiết:

Kết quả của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp:

- Cách mạng tư sản Anh đã lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.

- Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ đã lật đổ sự thống trị của thực dân Anh, giành độc lập dân tộc.

- Cách mạng tư sản Pháp đã lật đổ chế độ phong kiến, thiết lập chế độ cộng hoà.

? mục 3 Câu 2

Trả lời câu hỏi mục 3 trang 12 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Trình bày ý nghĩa của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp.

Phương pháp giải:

Đọc nội dung phần b, mục 3 trang 11, 12 SGK.

Lời giải chi tiết:

Ý nghĩa của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ và Cách mạng tư sản Pháp:

- Cách mạng tư sản Anh: Lật đổ nền quân chủ chuyên chế, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến, mở đường cho kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển.

- Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ:

+ Giải phóng nhân dân Bắc Mỹ khỏi sự thống trị của thực dân Anh, thành lập Hợp chúng quốc Mỹ (nước Mỹ hay Hoa Kỳ), mở đường cho kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển.

+ Góp phần thúc đẩy phong trào chống phong kiến ở châu Âu và phong trào đấu tranh giành độc lập ở Mỹ La-tinh.

+ Là cuộc cách mạng tư sản nêu lên yêu cầu giải phóng dân tộc. Bản Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ đã trở thành ngọn cờ tự do với những nguyên lí bất hủ, có ảnh hưởng lớn đối với phong trào cách mạng và phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới.

- Cách mạng tư sản Pháp:

+ Lật đổ và xoá bỏ mọi tàn dư của chế độ phong kiến.

+ Nông dân được giải phóng, vấn đề ruộng đất được giải quyết; những cản trở đối với công thương nghiệp bị xoá bỏ,... tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản phát triển.

+ Làm cho chế độ phong kiến bị lung lay trên khắp châu Âu.

+ Mở ra thời đại mới: thời đại thắng lợi và củng cố của chủ nghĩa tư bản ở các nước Âu - Mỹ.

Luyện tập

Trả lời câu hỏi Luyện tập trang 12 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Hoàn thành bảng theo mẫu sau về một trong số các cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu

Phương pháp giải:

Bước 1: Chọn một cuộc cách mạng tư sản có trong bài học: Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ hoặc Cách mạng tư sản Pháp.

Bước 2: Đọc lại tất cả nội dung về cuộc cách mạng đó trong bài học.

Bước 3: Điền các nội dung về cuộc cách mạng vào bảng theo mẫu.

Lời giải chi tiết:

Gợi ý: Hoàn thành bảng về Cách mạng tư sản Anh.

Tiêu chí	Nội dung
Tiền đề	- Về kinh tế: + Đến đầu thế kỉ XVII, Anh là nước có nền kinh tế phát triển nhất châu Âu, đặc biệt là công nghiệp len, dạ. Sản xuất của công trường thủ công chiếm ưu thế hơn sản xuất của phường hội. + Tư sản, quý tộc mới giàu lên nhanh chóng nhờ sự phát triển mạnh mẽ của ngoại thương. - Về chính trị: Từ năm 1625, Sác-lơ I lên làm vua với chỗ dựa là tầng lớp quý tộc và Giáo hội Anh, ngày càng cản trở việc kinh doanh làm giàu của tư sản và quý tộc mới. - Về xã hội: Mâu thuẫn giữa quần chúng nhân dân, đặc biệt là tư sản và quý tộc mới, với các thế lực phong kiến chuyên chế, đứng đầu là vua Sác-lơ I. - Về tư tưởng: Giai cấp tư sản và quý tộc mới sử dụng Thanh giáo làm ngọn cờ tư tưởng trong cuộc đấu tranh lật đổ chế độ phong kiến và chống lại Anh giáo.
Mục tiêu	Lật đổ chế độ phong kiến đứng đầu là vua Sác-lơ I, thiết lập nền thống trị của giai cấp tư sản và quý tộc mới, mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản.
Nhiệm vụ	- Nhiệm vụ dân tộc: Xóa bỏ tình trạng phong kiến cát cứ, thống nhất thị trường, tạo thành một quốc gia dân tộc thống nhất. - Nhiệm vụ dân chủ: Xoá bỏ chế độ phong kiến chuyên chế, xác lập nền dân chủ tư sản.
Lãnh đạo	Tư sản và quý tộc mới.
Động lực	Tư sản, quý tộc mới, nông dân, công nhân, thị dân, nô lệ,…
Kết quả	Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến.
Ý nghĩa	Lật đổ nền quân chủ chuyên chế, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến, mở đường cho kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển.

Vận dụng

Trả lời câu hỏi Vận dụng trang 12 SGK Lịch sử 11 Cánh diều

Chọn một trong hai nhiệm vụ sau:

- Sưu tầm tư liệu về các nhà lãnh đạo của Cách mạng tư sản Anh, Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ, Cách mạng tư sản Pháp. Giới thiệu những tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

- Tìm hiểu mối liên hệ giữa bản Tuyên ngôn Độc lập (Mỹ) và bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền (Pháp) với bản Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam.

Phương pháp giải:

Bước 1: Học sinh chọn một trong hai nhiệm vụ để hoàn thành.

Bước 2: Sưu tầm tư liệu qua sách, báo, internet.

Lời giải chi tiết:

Lựa chọn nhiệm vụ thứ hai: Tìm hiểu mối liên hệ giữa bản Tuyên ngôn Độc lập (Mỹ) và bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền (Pháp) với bản Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam.

Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ và Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp là

hai bản Tuyên ngôn nổi tiếng của nhân loại. Đây là hai văn kiện pháp lý thấm nhuần tư tưởng tiến bộ của thời đại, nêu cao nguyên tắc bình đẳng, dân chủ và các quyền cơ bản của con người, của dân tộc. Trân trọng những giá trị cao cả ấy, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp thu, kế thừa và phát triển các giá trị của hai bản Tuyên ngôn ở hai nội dung cơ bản là quyền con người, quyền dân tộc và nguyên tắc chủ quyền nhân dân để soạn thảo Tuyên ngôn Độc lập (1945).

Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam đã kế thừa, chắt lọc và phát triển giá trị cốt lõi, mang tính bền vững và phổ quát nhất của Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ và Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp. Với những giá trị đó, Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam không chỉ là lời tuyên bố độc lập, khai sinh cho một Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mà còn đóng góp quan trọng cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng con người và vì hạnh phúc của con người.