Tết Nguyên Đán không chỉ là dịp để sum vầy, đoàn tụ mà còn là thời gian để người Việt ôn lại những giá trị văn hóa truyền thống qua kho tàng ca dao, tục ngữ phong phú về ngày Tết. Việc lưu truyền phong tục tập quán ngày Tết được thể hiện rõ nét qua các câu ca dao, tục ngữ, như việc gói bánh chưng, bánh tét, chúc Tết ông bà, hay phong tục lì xì. Những câu ca dao, tục ngữ này không chỉ phản ánh sự kính trọng với tổ tiên mà còn nhấn mạnh các giá trị như sự đoàn kết, hiếu nghĩa và ước vọng một năm mới may mắn, an khang.
1. Ca dao, tục ngữ, thành ngữ về Tết Nguyên Đán
1. Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy.
2. Ba mươi chưa phải là tết.
3. Ba mươi Tết, thằng chết cãi thằng khiêng
4. Lộc biếc, mai vàng, xuân hạnh phúc
Đời vui, sức khỏe, tết an khang.
5. Đầu xuân đi lễ đền chùa
Cầu cho mưa thuận gió hòa.
6. Năm năm xuân như ý
Tuổi tuổi ngày bình an.
7. Nhiều phúc, nhiều tài, nhiều phú quý
Được tài, được lộc, được lòng người.
8. An khang, phú quý, thái bình
Trăm tuổi, nhiều năm, sống lâu.
9. Chúc Tết đến trăm điều như ý
Mừng xuân sang vạn sự thành công.
10. Vui như Tết
11. Năm cũ chưa qua, năm mới đã đến
12. Đi cày ba vụ không đủ ăn ba ngày Tết
13. Mỗi năm mỗi tuổi như đuổi xuân đi
14. Đói đến chết, ba ngày Tết cũng no
15. Nghèo thì giỗ Tết, giàu hết anh em
16. No ba ngày Tết, đói ba tháng hè
17. Mồng ba ăn rốn, mồng bốn ngồi trơ
18. Réo như réo nợ ngày Tết
19. Đào Nhật Tân, phân Cổ Nhuế
20. Qua giêng hết năm, qua rằm hết tháng
21. Sau ba ngày Tết là hết trơ trơ, ông vải ngồi chờ đến Tết năm sau
22. Một năm là mấy tháng xuân
Ăn chơi cho thỏa phong trần ai ơi.
23. Thừa tiền mua pháo đốt chơi
Pháo nổ lên trời, tiền vứt xuống ao.
24. Tháng Giêng ăn Tết ở nhà
Quê hương làng xóm, ông bà tổ tiên.
25. Anh ai anh tính đi mô
Tôi đi chợ Tết mua khô cá thiều.
26. Dù ai buôn bán nơi đâu
Nhớ đến ngày Tết rủ nhau mà về.
27. Một Tết chưa đủ sạch nhà, phải nhiều cái Tết mới là no nê
Tết Trần, Tết Lý, Tết Lê, hơn trăm cái Tết, ai chê Tết nào.
28. Tết chẳng riêng ai, Tết mọi nhà
Quê hương, làng xóm, ông bà, tổ tiên.
29. Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ,
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh
2. Ca dao, tục ngữ về những phong tục trong ngày Tết
Ông cha ta rất coi trọng dịp Tết. Chính vì vậy, từ xa xưa đã có rất nhiều phong tục, tập quán trong ngày Tết cổ truyền. Cho đến nay, người Việt Nam vẫn lưu truyền, gìn giữ rất nhiều những phong tục đặc sắc ngày Tết. Những phong tục ấy được thể hiện qua những câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ dưới đây:
1. Giận gần chết ngày Tết cũng thôi
2. Ba ngày Tết, bảy ngày xuân
3. Mồng một Tết cha, mồng hai Tết mẹ, mồng ba Tết thầy
4. Sống Tết, chết giỗ
5. Đông như chợ Tết
6. Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi
7. Mồng một chơi nhà, mồng hai chơi ngõ, mồng ba chơi chùa
8. Quét nhà ngày Tết, đổ hết gia tài
9. Thứ nhất nêu cao, thứ nhì pháo kêu.
10. Đói ngày giỗ cha, no ba ngày Tết
11. Đi lễ quanh năm không bằng ngày rằm tháng giêng
12. Mồng ba ăn rốn, mồng bốn ngồi trơ
13. Thả chim thả cá, không khá cũng giàu
14. Mùng bảy ăn gà, mùng ba ăn cá
15. Cả năm được một rằm tháng bảy, cả thảy được một rằm tháng giêng
16. Tháng Giêng ăn nghiêng bồ thóc
Hội làng mình vang tiếng chiêng khua.
17. Thế gian một vợ một chồng
Chẳng như vua bếp hai ông một bà.
18. Mồng chín vía Trời
Mồng mười vía Đất
19. Mồng một thì ở nhà cha
Mồng hai nhà vợ, mồng ba nhà thầy.
20. Cu kêu ba tiếng cu kêu
Cho mau đến Tết dựng nêu ăn chè
Dựng nêu thì dựng đầu hè
Để sân gieo cải, vãi mè mà ăn.
21. Mồng một chơi cửa, chơi nhà
Mồng hai chơi xóm, mồng ba chơi đình
Mồng bốn chơi chợ Quả Linh
Mồng năm chợ Trình, mùng sáu non Côi
Qua ngày mồng bảy nghỉ ngơi
Bước sang mồng tám đi chơi chợ Viềng
Chợ Viềng năm có một phiên
Cái nón em đội cũng tiền anh mua.
22. Ba mươi anh không đi Tết
Rạng ngày mồng Một, anh không đi đến lạy bàn thờ
Hiếu trung mô nữa mà biểu em chờ uổng công
Hôm Ba mươi anh mắc lo việc họ
Sáng mồng Một anh bận việc làng
Ông bà bên anh cũng bỏ huống chi bên nàng, nàng ơi!
23. Tháng giêng ăn Tết ở nhà
Tháng hai cờ bạc, tháng ba hội hè
Tháng tư đong đậu nấu chè
Ăn Tết Đoan Ngọ trở về tháng năm
Tháng sáu buôn nhãn bán trâm
Tháng bảy ngày rằm, xá tội vong nhân
Tháng tám chơi đèn kéo quân
Trở về tháng chín chung chân buôn hồng
Tháng mười buôn thóc, bán bông
Tháng một tháng chạp nên công hoàn thành.
3. Ca dao, tục ngữ về các lễ hội trong ngày Tết
1. Gia Lạc chỉ mở ngày xuân
Quanh năm suốt tháng khó lần tìm ra.
2. Xứ Nam: nhất chợ Bằng Gồi
Xứ Bắc: Vân Khám, xứ Đoài: Hương.
3. Chết thì bỏ con bỏ cháu
Sống thì không bỏ mồng sáu tháng giêng.
4. Mồng bốn có hội đua ghe
Rối đến mồng bảy bắt phe dội bòng.
5. Cả năm một rằm tháng Bảy
Cả thảy một rằm tháng Giêng.
6. Nhất vui là hội Trần Thương
Đủ đình đủ đám, thập phương tiếng đồn.
7. Nhất hội Hương Tích
Nhì hội Phủ Giầy
Vui thì vui vậy chẳng tày đánh cá làng Me.
8. Bỏ con bỏ cháu
Không ai bỏ hai mươi sáu chợ Yên
Bỏ tổ bỏ tiên
Không ai bỏ chợ Viềng mồng tám.
9. Giàu nghèo cũng cứ chơi xuân
Thắp hương cầu phúc bước chân vui vầy
Thứ nhất thì hội Phủ Giầy
Vui thì vui vậy không tày Chùa Bi.
10. Mỗi năm vào dịp xuân sang,
Em về Triều Khúc xem làng hội xuân.
Múa cờ, múa trống, múa lân,
Nhớ ai trong hội có lần gọi em...
11. Mồng bốn là hội Kéo Co,
Mồng năm hội Ó chẳng cho nhau về.
Mồng sáu đi hội Bồ Đề,
Mồng bảy trở về đi hội Đống Cao...
12. Mồng một chơi cửa, chơi nhà
Mồng hai chơi xóm, mồng ba chơi đình.
Mồng bốn chơi chợ Quả linh
Mồng năm chợ Trình, mùng sáu non Côi.
Qua ngày mồng bảy nghỉ ngơi
Bước sang mồng tám đi chơi chợ Viềng
Chợ Viềng năm có một phiên
Cái nón em đội cũng tiền anh mua.
4. Ca dao, tục ngữ, thành ngữ về các món ăn ngày Tết
1. Tết về câu đối bánh chưng
Chẳng ham giò chả chỉ ưng ngứa, xòe
2. Có mai vàng, pháo đỏ, bánh chưng xanh.
Và mùi vị ngất ngây đầy huyền bí.
Bao năm bon chen vẫn chưa ngưng nghỉ.
Xuân vẫn đi, vẫn đến đã bao lần.
3. Bày mâm hũ quả cúng gia tiên
Nấu bánh chưng xanh tết cổ truyền
Con cháu quây quần bên bếp lửa
Quà nào bằng sum họp đoàn viên
4. Mặt thì vuông vức chữ điền
Bụng no đậu đỗ lại nghiền thịt heo
Hùng Vương xưa chấm Lang Liêu
Cũng vì tấm bánh quý yêu phân trần
5. Vườn vuông cây lá xanh xanh
Trồng đậu trồng hành, lại thả heo vô
6. Tết về có bánh chưng xanh
Có niêu thịt mỡ, dưa hành một keo
7. Bánh tét dưa hành câu đối đỏ.
Mai vương trũy nụ sắc tươi vàng
Anh đào ững thẹn làn môi thắm
Én lượn chao dòng dạ ánh dương
5. Những câu đối cho ngày Tết
Ngoài mai, đào, bánh chưng, bánh tét, cây nêu, tràng pháo, câu đối đỏ cũng chính là một phần quan trọng không thể thiếu vào những ngày đầu năm. Những câu đối Tết hay câu đối chúc Tết cũng rất đa dạng và giàu màu sắc.
1. Cung hỷ phát tài.
Tấn tài tấn lộc.
2. Cát tường như ý.
Cung chúc tân xuân.
3. Cung chúc tân xuân.
Vạn sự như ý.
4. Phát tài phát lộc.
Công thành danh toại.
5. Túi luôn đầy tiền.
Sung sướng như tiên.
6. Ngàn lần như ý.
Vạn sự như mơ.
7. Vạn sự như ý.
Đắc lộc toàn gia.
8. Hòa khí sinh tài.
Tân niên vạn phúc.
9. Tình chặt như keo.
Dẻo dai hạnh phúc.
10. Cung chúc tân niên.
Sức khỏe vô biên.
11. Tình chặt như keo.
Dẻo dai hạnh phúc.
12. Mừng xuân nghinh phú quý.
Chúc Tết đón vinh hoa.
13. Muôn sắc ngàn hồng đua rực rỡ.
Hoa xuân như hứa nở vì ai.
14. Mai gọi xuân về lan chịu hạ.
Cúc tin thu tới trúc nhờn đông.
15. Gió trêu sột soạt tà áo biếc.
Trên giàn thiên lý bóng xuân sang.
16. Mai vàng nở rộ mừng năm mới.
Đào hồng khoe sắc đón xuân sang.
17. Chào xuân mới nơi nơi đầy bí ẩn.
Gặp thời hay chốn chốn rộ hoa thơm.
18. Phúc Lộc Thọ tam tinh cùng chiếu.
Thiên Địa Nhân nhất thể đồng xuân.
19. Năm mới hạnh phúc bình an đến.
Ngày xuân vinh hoa phú quý về.
20. Nở sắc hoàng mai chiều nguyệt tận.
Tươi màu thủy trúc sáng tân xuân.
21. Bình an trúc lớn nghìn năm biếc.
Phú quý nở hoa một đoá hồng.
22. Mùa xuân hoa nở khắp quê hương.
Phúc đức an khang đến mọi nhà.
23. Trước thềm năm mới xuân lơ lửng.
Bát ngát tình xuân ý tuyệt vời.
24. Tết trong nhà, Tết ra ngoài phố.
Lộc trên trời, lộc xuống nhân gian.
25. Thu tới đầy non chen vẻ đẹp.
Xuân về khắp chốn ngát hoa thơm.
26. Sắc xuân tô thắm lòng nhân ái.
Hương Tết đượm nồng nghĩa vị tha.
27. Phúc đầy nhà năm thêm giàu có.
Đức ngập tràn ngày một vinh hoa.
28. Chúc Tết đến trăm điều như ý.
Mừng xuân sang vạn sự thành công.
29. Trai gái cười vui mừng đón Tết.
Trẻ già hoan hỉ đón xuân sang.
30. Ngày xuân hạnh phúc bình an đến.
Năm mới vinh hoa phú quý về.
31. Trời thêm tuổi mới, người thêm thọ.
Xuân khắp dương gian, phúc khắp nhà.
32. Cảnh mới, xuân mới nhiều đổi mới.
Thêm tài, thêm lộc tất vinh quang.
33. Phúc rạng rỡ niềm vui tươi hy vọng.
Lộc đủ đầy no ấm suốt quanh năm.
34. Đất nước phồn vinh câu chúc Tết.
Gia đình hòa thuận thiệp mừng xuân.
35. Cung chúc tân xuân phước vĩnh cửu.
Chúc trong gia quyến được an khang.
36. Xuân tha hương sầu thương về quê mẹ.
Tết xa nhà buồn bã nhớ quê cha.
37. Xuân về mai nở trời đất mở.
Tết đến người vui rợp tình người
38. Ngày xuân xanh khe khắc vô tình qua.
Nhưng lòng xuân muôn thuở vẫn không già.
39. Báo hiếu, đáp tình – Xuân nghìn phúc.
Giúp nghèo, cứu ngặt – Tết vạn ân
40. Ðắp gốc cây cao, Tết đến thắp hương thơm đèn sáng.
Khơi nguồn nước mát, Xuân về dâng trái ngọt hoa thơm.
41. Đón xuân mới, Dân tộc vững tin, một lòng đoàn kết.
Mừng xuân về, Đất nước vững vàng, tiếp tục vươn xa.
42. Xuân vẫn còn dài, hướng đến tương lai vùng đất mới.
Tết dù đã ngắn, quay nhìn dĩ vãng cảnh người xưa.
43. Giao thừa hái lộc, cung kính ông bà, rượu rót đôi ly, nghe lời chúc.
Mồng một đơm hoa, nhớ ơn cha mẹ, trà dâng ba chén, nhận lì xì.
Ca dao, tục ngữ, thành ngữ về ngày Tết phản ánh đầy đủ các khía cạnh khác nhau của Tết Nguyên Đán. Đây là kinh nghiệm, tri thức của nhiều thế hệ trước truyền lại cho đến tận ngày nay. Thông qua bài viết này, Lời giải hay hi vọng bạn sẽ có thêm nhiều kiến thức bổ ích về ca dao tục ngữ nói chung và ca dao, tục ngữ về Tết Nguyên Đán nói riêng.